توی پارک هایش، صبحها کمتر کسی را می بینید که در حال دویدن باشد یا بخواهد ورزش کند. وقتی کنار یکی از خیابان های این شهر می ایستیم و از یک شهروند می پرسیم که چرا اول صبح کسی در پارک ها نیست، می گوید: «اگر در این هوا ورزش کنیم که بیمار می شویم. به خاطر همین مردم بیشتر عصرها به پارک می آیند چون عصرها آلودگی هوا خیلی کمتر است بعد دوباره از حدود نصف شب دوباره هوا می شود همین که می بینید».
بوی روغن سوخته در حجمی بزرگ انگار که با بوی گاز آمیخته باشد؛ هوای زرقان اغلب این طوری است.

مردم که می گویند دیگر عادت کرده اند با این هوای همیشه آلوده بسازند ولی بدن هایشان نه؛ بدن هایشان به این هوا هرگز عادت نکرده است. انگار که توفیقی اجباری باشد میان شیراز و زرقان، کوهی قرار گرفته که نمی گذارد آلودگی های انبوه صنایع مستقر در زرقان به سمت شیراز بیاید، برای همین آلودگی این صنایع برای شهر کوچک زرقان می ماند و مردم این شهر هم انگار دست شان به جایی بند نیست.

رد مهی که آسمان زرقان را فرا گرفته پی می گیریم، هرچه جلوتر می رویم، به شهرک صنعتی زرقان می رسیم.

هرچند به طور قطع نمی توان گفت این مه از کدام کارخانه به هوا برخاسته ولی به نظر می رسد از یک کارخانه تولید مواد شیمیایی باشد. در این شرایط، مسئولان اصرار پشت اصرار، می خواهند صنعت آلاینده دیگری را در منطقه مستقر کنند؛ یک پالایشگاه تازه. و انگار «نه» سازمان محیط زیست کشور هم برای کسی خریدار ندارد.
شهر پر ملال
چند سالی است که کارشناسان می گویند، دشت زرقان دیگر توان استقرار یک صنعت تازه را ندارد. از یک طرف، بزرگراه بسیار پرتردد شیراز اصفهان درست از میان این دشت می گذرد؛ چند شهرک صنعتی در این منطقه جای گرفته، پالایشگاه شیراز فعال است و شرکت های دیگری هم، کوچک و بزرگ در منطقه مستقر هستند.

آنچه زرقان از آن رنج می برد تنها هوای آلوده نیست بلکه آلودگی آب هم یکی از مشکلاتی است که بسیاری از شهروندان را نسبت به ادامه زیست در این دشت نگران کرده است. زرقان همسایه پارک ملی بمو هم هست. سومین منطقه ارزشمند زیست محیطی ایران با انبوهی از گونههای پر تنوع گیاهی و جانوری.
سال ها پیش، گذر جاده شیراز و اصفهان - و بعدها بزرگراه شیراز، اصفهان - از دل بمو، آن را به دو بخش تقسیم کرد و با این رویداد، عملا بخش باختری بمو زیستمندان جانوری خود را از دست داد.

اکنون مانده بخش خاوری این پارک ملی که جانوران کم مانندی همچون پلنگ ایرانی را در خود جای داده است. رشد هر صنعتی در این منطقه، نه تنها می تواند بقای گونه های جانوری و گیاهی را در بمو به خطر بیندازد، بلکه سلامت مردم زرقان را به شکلی جدی تهدید می کند.

در این شرایط، سخن از افزودن صنعتی تازه به این دشت است؛ پالایشگاه. صنعتی که هم میتواند آب بری بسیار زیادی داشته باشد و هم هوا را از آنچه هست آلوده تر کند. ضمن اینکه برخی کارشناسان می گویند، راه اندازی آن به قیمت گسترش این صنعت در منطقه بمو تمام خواهد شد.

معصومه ابتکار، رئیس سازمان محیط زیست کشور، چندی پیش گفته بود: که تنها در صورتی این سازمان مجوز راه اندازی پالایشگاه را می دهد که قرار باشد پالایشگاه موجود با فناوری روز و کمتر آلاینده جایگزین شود، نه اینکه پالایشگاه تازه ای به راه بیفتد. با این همه، در همه مدتی که از بحث پیرامون ساخت پالایشگاه شماره 2 می گذرد، هنوز مشخص نشده که هدف چیست، هرچند این طور که به نظر می رسد، آنها می خواهند پالایشگاه تازه ای بسازند.

این شده که بهرام پارسایی، نماینده شیراز و سخنگوی کمیسیون اصل 90 مجلس شورای اسلامی می گوید، تنها به شرطی باید پالایشگاهی تازه در این منطقه راه بیفتد که همان پالایشگاه موجود با کاربرد فناوری روز اصلاح شود: «اگر قرار بر توسعه پالایشگاه است، باید حتما از فناوری روز استفاده کنند و پالایشگاه کنونی را اصلاح کنند نه اینکه با فناوری قدیمی پالایشگاه توسعه پیدا کند». به باور پارسایی، هرچند هنوز نمی توان به صراحت گفت که آنجا نباید پالایشگاه ساخته شود، اما در عین حال «محیط زیست باید در اولویت باشد».
این سخنان در حالی بیان میشود که بسیاری از کارشناسان نسبت به اینکه دشت زرقان دیگر توان افزودن هیچ صنعتی را ندارد سخن به میان می آورند و سازمانهای مردم نهاد زیست محیطی هم با استناد به وضع موجود با ساخت پالایشگاهی دیگر مخالفت می کنند.

علمدار علمداری، کارشناس محیط زیست می گوید: «جاده شیراز - مرودشت یکی از آلوده ترین محورهای کشور از نظر تراکم صنایع است. از سوی دیگر، سالانه بارها این منطقه با وارونگی دما روبرو می شود و همین تراکم آلودگی هوا در دشت را به دنبال دارد.

به این ترتیب جریان باد، نمی تواند آلودگی را پراکنده کند و به این ترتیب یک توده آلاینده دشت را در بر می گیرد و مردم همیشه نسبت به این وضع اعتراض داشته اند». و البته این اعتراض هنوز به جایی نرسیده. برای همین هنوز بحث افزودن صنعتی دیگر به این منطقه، جدی است. در شرایطی که نیاز به رسیدگی به آلایندگی صنایع موجود هم جدی است. در این شرایط البته محیط زیست هم با محدودیتهایی روبرو است برای نمونه حتی یک دستگاه سنجش آلودگی هوا در این منطقه فعالیت نمی کند تا شدت بحران با عدد و رقم قابل بیان باشد.
هرچند آلودگی به اندازه ای هست که تنها با حضور در منطقه بتوان شدت آن را سنجید.
علمداری می گوید: «البته دشت زرقان تنها با آلودگی هوا دست و پنجه نرم نمی کند بلکه شدت آلودگی آب هم در این منطقه بسیار زیاد است که آن بحث دیگری دارد».
اشباع از صنعت جانِ کلام سخن کارشناسان و مسئولان محیط زیست این است که با این وضع، دشت زرقان دارد توانایی زیستی خود را از دست می دهد و این منطقه دیگر از صنعت اشباع شده است.

برای همین بهرام پارسایی، نماینده شیراز در مجلس می گوید: «پیش از اینکه این همه سرمایه به این منطقه بیاید باید فکرش را می کردند ولی اکنون که کار به اینجا رسیده دولت باید وارد عمل شود و دست کم شرایطی را فراهم کند که فناوریهای تازه ای در این صنایع به کار رود که آلایندگی کمتری داشته باشد».

شیراز تنها کلانشهر ایران است که هوایی پاک دارد؛ به این خاطر که صنعتی نشده و اندک صنایع موجود هم از محیط شهری دور هستند. اما این شهر می توانست با همین شمار محدود کارخانه و شمار بالای خودرو جزو شهرهای به شدت آلوده ایران باشد اگر میان زرقان و شیراز کوهی وجود نداشت؛ آن وقت شاید بحث آلودگی هوا در یک کلانشهر با جدیت بیشتری دنبال می شد و آن وقت صدای مردم زرقان بیشتر شنیده می شد.

منبع: خبرجنوب