شهرستان ها >> عمومی
آداب ورسوم شو چِلّهَ در نگین زاگرس
اولین شب زمستان در گویش سپیدان قدیم «شو چِلّهَ» » می‌نامند، این شب در سپیدان قدیم با سنت‌های کهن و بومی برگزار می‌شد ونزد مردمان قدیم ازمنزلتی خاص برخورداربود.
به گزارش شیرازه، شب
یلدا یا در گویش سپیدانی ها«شو چِلّهَ » یکی از رسوم و آیین‌های
مردمان قدیم در این شهرستان همواره در طولانی‌ترین شب سال یعنی شب اول
زمستان با بیدار ماندن در کنار هم تا صبح این شب را گرامی می‌داشتند.
سپیدانی ها به شب یلدا شو چِلّهَ می‌گویند و در این شب که طولانی‌ترین شب
سال است مراسمی خاص دارند، مردمان سپیدان زمستان را بدین ترتیب قسمت می
کنند:از اول دی تا دهم بهمن را چِلّهَ بزرگ از دهم
بهمن تا اول اسفند را چِلّهَ کوچک و از اول اسفند تا آخر اسفند را چِلّهَ
پیرزن یاچلوس پیرزن می‌گویند. همچنین چهار روز آخر چِلّهَ بزرگ و چهار روز
اول چِلّهَ کوچک را (چهار چهار) یا(چارچار) می‌گویند که اوج سرما را دراین 8
روز می‌بینیم.شب یلدا تنها یک دقیقه طولانی‌تر از شب‌های قبل و بعد از آن
است، اما همین یک دقیقه بهانه‌ای شده، برای یک رسم کهن و یک آیین ماندگار
که در آن خانواده‌ها در شب سرد زمستان با دور هم جمع شدن و خوردن نوشیدنی،
میوه و شیرینی این شب را به سحر می‌رسانند.گرد هم
آمدن فامیل دورهم و ایجاد فضایی کاملا سراسر از محبت، عشق و دوستی در بین
خانواده شاید فلسفه‌ای باشد از اتحاد و مقاومت ناشی از آن در مقابل
طولانی‌ترین شب سال در سیاهه سرد زمستان.در زمانهای
قدیم سپیدان شو چِلّهَ با شکوه هرچه تمام در بین خانوادهای اقوام مختلف
(فارس ولر) برگزار می‌شد به نحوی که در این شب همه اقوام و فرزندان در منزل
بزرگ و پیر خانواده یا بزرگتر فامیل جمع و سنت صله ارحام را به جا
می‌آورند.
در شب یلدایا شو چِلّهَ رسم بر آن بوده که غذایی سنتی مثل آبگوشت یا کله پاچه درست می کردند و اعضای خانواده تا پاسی ازشب با خوردن انواع میوه و شیرینی و تنقلات ذخیره شده از فصل برداشت در کنار هم لذت ببرند و خود را سرگرم بازی‌های دسته جمعی و بومی کنند.از آداب ورسوم مردم شهرستان سپیدان می‌توان به مراسم شاهنامه خوانی و قصه تعریف کردن از دیگر آداب ورسوم این شب است که اغلب توسط بزرگان فامیل برای جمع حاضر صورت می‌گرفت و در این بخش بزرگ فامیل با لحنی جذاب و محلی قصه‌های کهن را برای جمع تعریف می‌کرد و این کار مورد استقبال اعضای خانواده به خصوص کودکان قرار می‌گرفت.در این شب مردم دور بزرگ تر های فامیل جمع می‌شدند و دیدار تازه می‌کنند و میزبان نیز با میوه‌هایی مثل انار و آجیل مخصوص این شب یعنی گندم برشته و مویز وکشمش واناراز آنها پذیرایی می‌کند.
جمع شدن خانواده در کنار هم بهترین سوغات این شب واین رسم بوده است، متاسفانه این روزها دیگر خانواده کمتر به سر می‌زنند و شاید این رسم فرصت مناسبی باشد، برای نزدیک‌تر شدن خانواده به هم دیگر.شعر خوانی به خصوص حافظ خوانی وشاهنامه خوانی افرادی که دارای سواد بودند ویااز حفظ می خواندند یکی از مراسم‌های این شب بوده است که توسط بزرگ خانواده اجرا و سایر اعضا از آن بهره‌مند شده و لذت می‌بردند. مردم قدیم سپیدان در همه اعیاد خود سنت حسنه جمع شدن افراد خانواده در منزل بزرگتر خانواده را منظور می‌داشتند و همه فرزندان خانواده در منزل مادر و پدر جمع می‌شدند.شب یلدا از دید مردمان گذشته دور شهرستان، مظهر غلبه تاریکی و تباهی بر روشنایی بود، چراکه فردای شب یلدا، خورشید به‌عنوان نماد روشنایی دوباره متولد می‌شد.
دهخدا مراسم شب یلدا را این‌گونه تعریف می‌کند: «شب چله بلندترین شب سال است که ایرانیان آن را از دیرباز مبارک می‌دانستند. در این شب ایرانیان با گردآمدن دور آتش، رقص و پایکوبی این شب را جشن می‌گرفتند. آنگاه سفره‌ای فراخ و گشاده می‌گسترانیدند که روی آن آتشدان، عطردان و خوراکی‌های گوناگون ازجمله خوراکی‌های فصلی و خوردنی‌های غیرنوشیدنی مانند نان، شیرینی، حلوا و گوشت قربانی بود»
شب یلدا در نزد مردمان قدیم سپیدان وآرتاکن ، سمبلی از برکت، تندرستی، فراوانی و شادمانی بود که خویشان، همسایه‌های خود را دعوت می‌کردند یا اینکه در منزل بزرگتر خانواده جمع می‌شدند و بساط سوروسات از آجیل( گندم برشته وذرت پنبه .کشمش .مویز) گرفته تا شیرینی های محلی دست ساز خانگی، میوه مخصوصا هندوانه، انار فراهم کرده و به شادی می‌پرداختند.
از دیگر سرگرمی‌های خانواده‌های قدیم سپیدانی ها در آن شب قصه‌گویی و داستان‌سرایی بزرگترهای خانواده برای کوچکترها پای کرسی بود؛ از جمله داستان‌هایی که در آن شب نقل می‌شد شامل قصه هایی از حیوانات وافسانه های دیو وپادشاه بود.نقل خاطرات، قصه‌گویی پدر و مادربزرگ‌ها، حضور در منزل بزرگان خانواده، خواندن دعاهای شکرانه نعمت و سلامتی، تزیین سفره با انواع میوه‌ها و خشکبار، تهیه تنقلات و شیرینی‌جات خانگی (نان شیرینی)، خوردن هندوانه و از همه مهمتر صله ارحام، از جمله رسوم و سنت‌های دیرینه مردم این خطه فارس ؛نگین زاگرس؛ آرتاکن در شب یلدا محسوب می‌شود . عده‌ای بر این باورند که خوردن هندوانه در این شب، باعث جلوگیری از تاثیر سرما در زمستان و گرمازدگی در تابستان می‌شود که این کار در بیشتر نقاط کشورمان صورت می‌گیرد و مردم در این شب هندوانه می‌خورند. یکی از مهم‌ترین و زیباترین کارهایی که در شب یلدا انجام می‌گیرد صله رحم و دیدار ودید وبازدید از بزرگان است که هنوز از با وجود گذشت سال‌ها مردم و به ویژه کوچکترها تلاش می‌کنند به خوبی آنرا عملی کنند.
در جای، جای نگین زاگرس ، آرتاکن یا همان سپیدان امروزی مردم رسم داشتند که در این شب به دیدار بزرگان قوم و فامیل رفته و در آنجا شب یلدا یا به قول قدیم ترها شب چله را سپری کنند . در این شهر در شب یلدا کوچکترها و جوانترهای فامیل و یا فرزندان در خانه پدر و پدربزرگ یا بزرگان فامیل جمع می‌شوند و این شب را به خوبی و خوشی می‌گذرانند.خوردن آجیل به ویژه شکستن گردو، بادام نیز از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. مردم سپیدان در شب یلدا مقداری برف سفید را با شیره انگور( دوشو یا دوشاب) مخلوط کرده و آنرا می‌خورند که بسیار خوشمزه می‌شود.
سپیدانی ها همچنین در این شب با شلغم،لبو ،کدوی تنبل و تنقلاتی مانند کشمش، مویز، گردو و نخودچی،گندو برشته، انجیر ، قصبک ، مغز بادام، قیصی، شکرپنیر ، برنجک و برگه هلو . از میهمانان خود پذیرایی می‌کنند. بساط میوه های فصل هم پهن بود(درصورت داشتن شرایط مالی).
در برخی نقاط شهرستان ، در شب یلدا و در استقبال از روزهای بلند رحمت و برکت در چهار گوشه کرسی گردو و فندوق می‌شکنند به این امید که بر اطراف خود شادی و خنده حاکم شود . در کنار خوردن، سپیدانی ها آداب دیگری نیز برای این شب دارند که طرح معما و چیستان از سوی بزرگترها و بازی‌های دسته جمعی نظیر گل یا پوچ، از سرگرمی‌هایی است که در شب یلدا، بزرگ و کوچک خانواده را به خود مشغول می‌کند تا در این شب که معمولا هوا سرد و زیر صفر است کانون گرمی در خانواده‌ها تشکیل شود. البته شاید این سنن در برخی مناطق شهرستان به دلیل گرفتاری‌ها و مشکلات امروزی ومالی اجرا نمی شد ولی هنوز هم خانواده‌هایی هستند که به این سنن پایبند بوده و اگر این سنن را اجرا نکنند دلگیر شده و آنرا خوش یومن نمی‌دانند .
منبع: مارگون
نظرات بینندگان
