تجربیات یک کارآفرین موفق:
توسعه روستا قطعاً باید از توسعه توان انسانی شروع شود/شعار ما ایجاد اشتغال بدون وام است/ باید به سمت مزیتهای نسبی در روستا برویم
مسئول کارگروه اشتغال قرارگاه پیشرفت و آبادانی فارس گفت:اگر نظارت، آموزش، توانمندسازی و ارتقای مهارت‌های لازم قبل از تزریق منابع مالی انجام شود، باعث می‌شود وقتی اقشار مختلف مخاطب تسهیلات گرفتند بهترین استفاده را از آن بکنند.
به گزارش شیرازه، شناخت دقیق مسایل مربوط به روستاها از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. زیرا ریشه بسیاری از مشکلات و مسائل مثل فقر گسترده، نابرابری در حال رشد، رشد سریع جمعیت حاشیه‌نشینان و بیکاری فزاینده، در مناطق روستایی قرار دارد. طبیعتا كمبود درآمد عامل مهمي است كه اگر براي آن چاره‌اي انديشيده نشود، طرح‌هاي توسعه روستايي به نتیجه مطلوبی نخواهد رسید.
حسین اکبر پور کارشناس ارشد اقتصاد و مسئول کارگروه اشتغال و معیشت قرارگاه پیشرفت و آبادانی ستاد استان فارس از فعالان عرصه کارآفرینی است که به گفته خودش در 57 نقطۀ استان فارس فعالیت‌های جهادی در زمینه اشتغالزایی داشته است و بیش از 100 گیگابایت از مشاغل ایجاد شده، فیلم مستند دارد.
این فعال جهادی که به تازگی مرکز تخصصی بازاریابی و فروش محصولات روستایی را راه اندازی کرده در گفتگو با خبرنگار شیرازه گفت: من اصالتا استان فارسی نیستم، از سال 1390 به واسطۀ درس و ادامه تحصیلات به فارس آمدم. در ابتدا در قالب شتاب دهنده در مرکز رشد پارک علم و فناوری مستقر شدم اما وقتی وارد روستا شدم استراتژی کارم عوض شد و از حوزه استارتاپ‌ها خارج شدم و به سمت توسعۀ روستایی رفتم.
وی توضیح داد: در حال حاضر سه کارگروه تخصصی مشاوره، کشاورزی و خدمات داریم علاوه بر آن کارگروه بازار داریم که در حوزۀ مارکتینگ و فروش محصولات فعالیت دارد و خروجی فعالیت شبکه‌ها و فروش آن به عهدۀ این کارگروه است. موسسۀ شتاب دهندۀ کسب و کارهای نوپا را با عنوان «فکر برتر» هم حفظ کردیم و دفتر ثبت مالکیت فکری و ثبت برند داریم.
هر مدل اجرایی با هدف توسعۀ روستایی اگر از شناخت منابع انسانی شروع نشود، شکست می‌خورد
اکبرپور دربارۀ نقطۀ آغاز این فعالیت‌ها ابراز داشت: سال 1391 که در استان شروع به فعالیت کردیم در قالب تیم تخصصی، با هدف مدلسازی بومی توسعۀ روستا وارد شدیم و در گام اول مطالعۀ میدانی روستاهای فارس در ۵۷ نقطه را انجام دادیم.در این نقاط با هدف رصد منابع انسانی پیش رفتیم و سطح سواد منابع انسانی در روستاها را شناسایی کردیم تا بر اساس سطح تخصص و مهارت آنها را آنالیز و ساماندهی کنیم که مدل‌های اقتصادی مناسبی با کمک آنها در این مناطق عملی شود.
این فارغ التحصیل دانشگاه شیراز با تاکید بر اینکه هر مدل اجرایی با هدف توسعۀ روستایی اگر از شناخت منابع انسانی شروع نشود، شکست می‌خورد، تصریح کرد: دلیل ما برای این ادعا هزاران مدلی است که در این چند سال در روستاها اجرا شده است. در تحقیقات خود دریافتیم که مجموعه‌های مختلف اعم از دولتی، غیردولتی، ملی و بین المللی در روستاها برنامه‌های توسعه‌ای دارند و بدون اطلاع از هم به مدل‌های خود عمل می‌کنند و دنبال توسعۀ روستا هستند. در مطالعۀ انجام شده تمام این مجموعه‌ها را به چالش کشیدیم و دلیل آوردیم که چرا کارهای آنها جواب مطلوب و موثری نمی‌دهد.
تزریق صرف منابع مالی، با الگوی توسعه سازگار نیست
اکبرپور یادآور شد: یکی از دلایل این بود که توسعۀ روستا قطعاً باید از توسعۀ توان انسانی شروع شود، تزریق صرف منابع مالی، با الگوی توسعه سازگار نیست. از طرفی در روستاها، کسب و کار چه خرد و چه بزرگ در قسمت اتصال به بازار فروش مشکل دارد. فضای مسموم غیر روستایی برای فروش و توزیع محصول وجود دارد و در این فضا تنها با تزریق منابع مالی نمی‌شود به روستاییان کمک کرد تا به رفاه برسند.
وی یکی دیگر از مشکلات اساسی را مهاجرت جوانان از روستا دانست و گفت: در بسیاری از روستاهای مورد تحقیق ما میانگین سنی بالای ۵۰ سال بود. مهاجرت جوانان توسعه روستا را دچار مشکل کرده است و توان و انرژی و دانش فنی در روستاها و از دست داده‌ایم. البته این وضعیت را به عنوان تهدید برداشت نکردیم چرا که اگر شرایط در روستاها مهیا شود، مهاجرت معکوس را می‌توان فعال کرد و جوانان را به روستا برگرداند. مسئله بعدی در روستاها، چالش دخالت‌های غیر اصولی نهادهای دولتی در امر توسعه و بالا بردن سطح توقعات مردم است. متاسفانه بعضا ذائقۀ مردم را خراب کردند، به طوری که فقط انتظار وام دارند در حالی که اکثرا بدهکار بانکی هستند در حالی که با تغییر الگوی کشت میوه در همان باغ‌هایی که دارند، می‌توان بدون وام به توسعه روستایی کمک کرد.
توسعه‌ای پایدار است که با منابع و امکانات و شرایط موجود سازگار باشد
اکبر پور با تاکید بر اینکه باید به سمت مزیتهای نسبی در روستا برویم ادامه داد: روستایی که به هر دلیل مزیت کشاورزی ندارد باید تلاش کنیم که مزیتهای موجود آن را دریابیم. توسعه‌ای پایدار است که با منابع و امکانات و شرایط موجود سازگار باشد. نباید سعی کنیم که ابتدا به ساکن، از بیرون روستا منابع به داخل روستا ببریم اما متاسفانه تا وارد روستا می‌شویم می‌گویند قبلی‌ها که آمدند اینقدر وام دادند، شما چقدر می‌دهید؟ ما می‌گوییم جیب ما خالیست. می‌خواهیم با همین امکانات موجود سعی کنیم رونق بیشتری به زندگی شما بدهیم. اگر با همین امکانات خودتان مثلا صد تومان درآمد دارید می‌خواهیم کمک کنیم که به دویست برسد. شعار ما اشتغال بدون وام است. طبیعتا در ابتدا استقبال کم است و حتی بعضا با مقاومت عجیبی روبرو می‌شویم اما همان تعداد معدودی که پای کار می‌آیند و نتیجه کارشان در روستا مشخص می‌شود، دیگر برای جذب کردن سایرین مشکلی نداریم و مردم خودشان استقبال می‌کنند.
وام بدون مشاوره و آموزش و نظارت، بیکار را به بیکار بدهکار و حتی بزهکار تبدیل می‌کند
وی تصریح کرد: متاسفانه وام بدون مشاوره و آموزش و نظارت بیکار را به بیکار بدهکار تبدیل می‌کند. گاهی حتی شرایط آنقدر بغرنج می‌شود که افراد از بیکار به بیکار بدهکار بزهکار تبدیل می‌شوند و منابع مالی هم به هدر می‌رود. اگر نظارت، آموزش، توانمندسازی و ارتقای مهارت‌های لازم قبل از تزریق منابع مالی انجام شود، باعث می‌شود وقتی اقشار مختلف مخاطب تسهیلات گرفتند بهترین استفاده را از آن بکنند.
این کارشناس اقتصادی گفت: هدف ما این است که قبل از هر کاری شم اقتصادی و هوش تجاری طرف را تکان دهیم. شیوۀ کار ما هم این است که در هر روستا، امین روستا را انتخاب کرده و با کمک او کانون تخصصی پیشرفت و آبادانی را در روستا ایجاد می‌کنیم. خیلی‌ها گفتند این کار موازی‌کاری است و نهادهای زیادی در روستا وجود دارد، اما نهادهای موجود، کارکرد مورد نظر ما را ندارند. ما دنبال نهادسازی و کادرسازی با رویکرد جدیدی به نام پیشرفت و آبادانی روستا هستیم. این کانون شامل افراد فعال روستا در رسته‌های مختلف می‌شود که ما آنها را شناسایی می‌کنیم. مثلا رستۀ دام، فرش، طیور، باغبانی و غیره. همه عضو کانون هستند. سرشبکه‌ها به عنوان هیئت مدیرۀ کانون تخصصی و عامل توسعه محلی هستندکه آموزش لازم توسط کارشناسان ما می‌بینند. این افراد ابتدا به ساکن حقوق و مزایایی ندارند اما بعد از اتصال شبکه‌شان به بازار، درصدی از فروش به عنوان حق‌الزحمه به آنها پرداخت می‌شود. البته نظارت قوی وجود دارد که بحث دلالی پیش نیاید و واقعا سر شبکه عامل توسعه باشد نه انحصارگری کند.
ما دنبال رونق کسب و کار موجود هستیم و اصراری به ایجاد کسب و کار جدید نداریم
اکبرپور با اشاره به اینکه ما دنبال رونق کسب و کار موجود هستیم و اصراری به ایجاد کسب و کار جدید نداریم اظهارداشت: کانون به دنبال حمایت نرم از رسته‌هایی است که به عنوان مزیت روستا شناسایی شدند، ما برای هر روستا شناسنامه‌سازی می‌کنیم که مزیت روستا چیست و عارضه یابی می‌کنیم که چرا تاکنون از این مزیت استفاده نشده است، سپس آموزش‌های تخصصی برای شبکه شروع می‌شود. آموزش را حین کار می‌دهیم که نتیجۀ آن ملموس باشد. علاوه بر آن شبکه، ظرفیت خوبی دارد از جمله خرید تضمینی عمده با قیمت مناسب. مثلاً برای یک روستا که مزیت خوبی در زمینۀ دام داشت خدمات دامپزشکی را به صورت تجمیعی برای کل دامداران روستا با یک سوم قیمت قبلی تامین کردیم. یا خرید علوفه را به صورت عمده انجام دادیم و تخفیف خوبی گرفتیم. همیشه هم بحث درآمدزایی نیست. وقتی که شبکه ایجاد شود علاوه بر افزایش درآمد، می‌توان کاهش هزینه‌ها را به راحتی انجام داد و در افزایش سود فعالان اقتصادی روستا تاثیر گذاشت. با همین روش‌ها در پنجاه و هفت نقطه توانستیم دویست و شصت و نه شغل پایدار ایجاد کنیم که هنوز هم در حال فعالیت هستند. خبر موفقیت این مدل به عنوان طرح «تکنا» منتشر شد که با مشارکت ادارۀ کار انجام دادیم. ما آمادگی داریم که اینگونه فعالیت‌ها را در مناطقی که لازم است ادامه دهیم.
حسین اکبر پور کارشناس ارشد اقتصاد و مسئول کارگروه اشتغال و معیشت قرارگاه پیشرفت و آبادانی ستاد استان فارس از فعالان عرصه کارآفرینی است که به گفته خودش در 57 نقطۀ استان فارس فعالیت‌های جهادی در زمینه اشتغالزایی داشته است و بیش از 100 گیگابایت از مشاغل ایجاد شده، فیلم مستند دارد.
این فعال جهادی که به تازگی مرکز تخصصی بازاریابی و فروش محصولات روستایی را راه اندازی کرده در گفتگو با خبرنگار شیرازه گفت: من اصالتا استان فارسی نیستم، از سال 1390 به واسطۀ درس و ادامه تحصیلات به فارس آمدم. در ابتدا در قالب شتاب دهنده در مرکز رشد پارک علم و فناوری مستقر شدم اما وقتی وارد روستا شدم استراتژی کارم عوض شد و از حوزه استارتاپ‌ها خارج شدم و به سمت توسعۀ روستایی رفتم.
وی توضیح داد: در حال حاضر سه کارگروه تخصصی مشاوره، کشاورزی و خدمات داریم علاوه بر آن کارگروه بازار داریم که در حوزۀ مارکتینگ و فروش محصولات فعالیت دارد و خروجی فعالیت شبکه‌ها و فروش آن به عهدۀ این کارگروه است. موسسۀ شتاب دهندۀ کسب و کارهای نوپا را با عنوان «فکر برتر» هم حفظ کردیم و دفتر ثبت مالکیت فکری و ثبت برند داریم.
هر مدل اجرایی با هدف توسعۀ روستایی اگر از شناخت منابع انسانی شروع نشود، شکست می‌خورد
اکبرپور دربارۀ نقطۀ آغاز این فعالیت‌ها ابراز داشت: سال 1391 که در استان شروع به فعالیت کردیم در قالب تیم تخصصی، با هدف مدلسازی بومی توسعۀ روستا وارد شدیم و در گام اول مطالعۀ میدانی روستاهای فارس در ۵۷ نقطه را انجام دادیم.در این نقاط با هدف رصد منابع انسانی پیش رفتیم و سطح سواد منابع انسانی در روستاها را شناسایی کردیم تا بر اساس سطح تخصص و مهارت آنها را آنالیز و ساماندهی کنیم که مدل‌های اقتصادی مناسبی با کمک آنها در این مناطق عملی شود.
این فارغ التحصیل دانشگاه شیراز با تاکید بر اینکه هر مدل اجرایی با هدف توسعۀ روستایی اگر از شناخت منابع انسانی شروع نشود، شکست می‌خورد، تصریح کرد: دلیل ما برای این ادعا هزاران مدلی است که در این چند سال در روستاها اجرا شده است. در تحقیقات خود دریافتیم که مجموعه‌های مختلف اعم از دولتی، غیردولتی، ملی و بین المللی در روستاها برنامه‌های توسعه‌ای دارند و بدون اطلاع از هم به مدل‌های خود عمل می‌کنند و دنبال توسعۀ روستا هستند. در مطالعۀ انجام شده تمام این مجموعه‌ها را به چالش کشیدیم و دلیل آوردیم که چرا کارهای آنها جواب مطلوب و موثری نمی‌دهد.
تزریق صرف منابع مالی، با الگوی توسعه سازگار نیست
اکبرپور یادآور شد: یکی از دلایل این بود که توسعۀ روستا قطعاً باید از توسعۀ توان انسانی شروع شود، تزریق صرف منابع مالی، با الگوی توسعه سازگار نیست. از طرفی در روستاها، کسب و کار چه خرد و چه بزرگ در قسمت اتصال به بازار فروش مشکل دارد. فضای مسموم غیر روستایی برای فروش و توزیع محصول وجود دارد و در این فضا تنها با تزریق منابع مالی نمی‌شود به روستاییان کمک کرد تا به رفاه برسند.
وی یکی دیگر از مشکلات اساسی را مهاجرت جوانان از روستا دانست و گفت: در بسیاری از روستاهای مورد تحقیق ما میانگین سنی بالای ۵۰ سال بود. مهاجرت جوانان توسعه روستا را دچار مشکل کرده است و توان و انرژی و دانش فنی در روستاها و از دست داده‌ایم. البته این وضعیت را به عنوان تهدید برداشت نکردیم چرا که اگر شرایط در روستاها مهیا شود، مهاجرت معکوس را می‌توان فعال کرد و جوانان را به روستا برگرداند. مسئله بعدی در روستاها، چالش دخالت‌های غیر اصولی نهادهای دولتی در امر توسعه و بالا بردن سطح توقعات مردم است. متاسفانه بعضا ذائقۀ مردم را خراب کردند، به طوری که فقط انتظار وام دارند در حالی که اکثرا بدهکار بانکی هستند در حالی که با تغییر الگوی کشت میوه در همان باغ‌هایی که دارند، می‌توان بدون وام به توسعه روستایی کمک کرد.
توسعه‌ای پایدار است که با منابع و امکانات و شرایط موجود سازگار باشد
اکبر پور با تاکید بر اینکه باید به سمت مزیتهای نسبی در روستا برویم ادامه داد: روستایی که به هر دلیل مزیت کشاورزی ندارد باید تلاش کنیم که مزیتهای موجود آن را دریابیم. توسعه‌ای پایدار است که با منابع و امکانات و شرایط موجود سازگار باشد. نباید سعی کنیم که ابتدا به ساکن، از بیرون روستا منابع به داخل روستا ببریم اما متاسفانه تا وارد روستا می‌شویم می‌گویند قبلی‌ها که آمدند اینقدر وام دادند، شما چقدر می‌دهید؟ ما می‌گوییم جیب ما خالیست. می‌خواهیم با همین امکانات موجود سعی کنیم رونق بیشتری به زندگی شما بدهیم. اگر با همین امکانات خودتان مثلا صد تومان درآمد دارید می‌خواهیم کمک کنیم که به دویست برسد. شعار ما اشتغال بدون وام است. طبیعتا در ابتدا استقبال کم است و حتی بعضا با مقاومت عجیبی روبرو می‌شویم اما همان تعداد معدودی که پای کار می‌آیند و نتیجه کارشان در روستا مشخص می‌شود، دیگر برای جذب کردن سایرین مشکلی نداریم و مردم خودشان استقبال می‌کنند.
وام بدون مشاوره و آموزش و نظارت، بیکار را به بیکار بدهکار و حتی بزهکار تبدیل می‌کند
وی تصریح کرد: متاسفانه وام بدون مشاوره و آموزش و نظارت بیکار را به بیکار بدهکار تبدیل می‌کند. گاهی حتی شرایط آنقدر بغرنج می‌شود که افراد از بیکار به بیکار بدهکار بزهکار تبدیل می‌شوند و منابع مالی هم به هدر می‌رود. اگر نظارت، آموزش، توانمندسازی و ارتقای مهارت‌های لازم قبل از تزریق منابع مالی انجام شود، باعث می‌شود وقتی اقشار مختلف مخاطب تسهیلات گرفتند بهترین استفاده را از آن بکنند.
این کارشناس اقتصادی گفت: هدف ما این است که قبل از هر کاری شم اقتصادی و هوش تجاری طرف را تکان دهیم. شیوۀ کار ما هم این است که در هر روستا، امین روستا را انتخاب کرده و با کمک او کانون تخصصی پیشرفت و آبادانی را در روستا ایجاد می‌کنیم. خیلی‌ها گفتند این کار موازی‌کاری است و نهادهای زیادی در روستا وجود دارد، اما نهادهای موجود، کارکرد مورد نظر ما را ندارند. ما دنبال نهادسازی و کادرسازی با رویکرد جدیدی به نام پیشرفت و آبادانی روستا هستیم. این کانون شامل افراد فعال روستا در رسته‌های مختلف می‌شود که ما آنها را شناسایی می‌کنیم. مثلا رستۀ دام، فرش، طیور، باغبانی و غیره. همه عضو کانون هستند. سرشبکه‌ها به عنوان هیئت مدیرۀ کانون تخصصی و عامل توسعه محلی هستندکه آموزش لازم توسط کارشناسان ما می‌بینند. این افراد ابتدا به ساکن حقوق و مزایایی ندارند اما بعد از اتصال شبکه‌شان به بازار، درصدی از فروش به عنوان حق‌الزحمه به آنها پرداخت می‌شود. البته نظارت قوی وجود دارد که بحث دلالی پیش نیاید و واقعا سر شبکه عامل توسعه باشد نه انحصارگری کند.
ما دنبال رونق کسب و کار موجود هستیم و اصراری به ایجاد کسب و کار جدید نداریم
اکبرپور با اشاره به اینکه ما دنبال رونق کسب و کار موجود هستیم و اصراری به ایجاد کسب و کار جدید نداریم اظهارداشت: کانون به دنبال حمایت نرم از رسته‌هایی است که به عنوان مزیت روستا شناسایی شدند، ما برای هر روستا شناسنامه‌سازی می‌کنیم که مزیت روستا چیست و عارضه یابی می‌کنیم که چرا تاکنون از این مزیت استفاده نشده است، سپس آموزش‌های تخصصی برای شبکه شروع می‌شود. آموزش را حین کار می‌دهیم که نتیجۀ آن ملموس باشد. علاوه بر آن شبکه، ظرفیت خوبی دارد از جمله خرید تضمینی عمده با قیمت مناسب. مثلاً برای یک روستا که مزیت خوبی در زمینۀ دام داشت خدمات دامپزشکی را به صورت تجمیعی برای کل دامداران روستا با یک سوم قیمت قبلی تامین کردیم. یا خرید علوفه را به صورت عمده انجام دادیم و تخفیف خوبی گرفتیم. همیشه هم بحث درآمدزایی نیست. وقتی که شبکه ایجاد شود علاوه بر افزایش درآمد، می‌توان کاهش هزینه‌ها را به راحتی انجام داد و در افزایش سود فعالان اقتصادی روستا تاثیر گذاشت. با همین روش‌ها در پنجاه و هفت نقطه توانستیم دویست و شصت و نه شغل پایدار ایجاد کنیم که هنوز هم در حال فعالیت هستند. خبر موفقیت این مدل به عنوان طرح «تکنا» منتشر شد که با مشارکت ادارۀ کار انجام دادیم. ما آمادگی داریم که اینگونه فعالیت‌ها را در مناطقی که لازم است ادامه دهیم.
نظرات بینندگان
