ملاصدرا ستاره ای اندیشمند و عارفی برجسته از دیار فارس
محمد، شش ساله بود که به همراه پدر به قزوین رفت و دوره جوانیش را در آنجا سپری کرد. پیشرفت اصلی ملاصدرا در قزوین شکل گرفت و در همان جا بود که با شیخ بهایی و میرداماد آشنا شد و پلههای ترقی را یک به یک طی کرد و همراه با استادانش به اصفهان مهاجرت و در مدرسه خواجو از استادانی، چون شیخ بهایی و میرداماد و میرفندرسکی بهره جست.
ملاصدرا بر این باور بود که مذهب شیعه دو وجه دارد وجه ظاهری یعنی همان شریعت و احکام دینی و دیگری وجه باطنی که همان درون مایه و حقیقت مذهب شیعه است و ملاصدرا آن را عرفان شیعی مینامید.
وی درباره حرکت نیز به نظریه جدیدی دست یافت که به حرکت جوهری مشهور است و چهار جریان فکری را در یک نقطه گرد آوری کرد.
مدتی گذشت تا در اصفهان به درجه اجتهاد رسید و اصرار وی در بیان حقایق عرفان بود، اما چون نظریاتش با بیشتر دانشمندان وقت اصفهان متفاوت بود جمعی به دشمنی با وی به پا خواستند و به قولی خود را ۷ و نقلی دیگر ۱۵ سال خود را به روستای کهک قم تبعید کرد.
پس از سال ها الله وردی خان موسس مدرسه خان شیراز از ملاصدرا خواست تا به شیراز برگردد و در مدرسه خان تدریس کند.
الله وردی خان:
«من نمیتوانم به کهک بیایم تا بتوانم از محضر درس شما استفاده کنم و به همین جهت در شیراز بنای مدرسهای را برای شما شروع کردهام و همین که تمام شد اطلاع میدهم که بیایید و در این مدرسه تدریس کنی.»
حکمت متعالیه سومین مکتب فلسفی جهان اسلام
رحیمیان استاد دانشکده الهیات شیراز با اشاره به حکمت متعالیه ملاصدرا بیان کرد: بزرگترین فیلسوف بعد از ابن سینا و شیخ اشراق، صدرالدین محمد ابن ابراهیم شیرازی است که مهمترین اثر خود یعنی حکمت متعالیه سومین مکتب فلسفی جهان اسلام که تکامل بخش این دو مکتب بود و توانست چهار جریان فکری اسلامی را (کلام، عرفان، فلسفه افلاطون، فلسفه ارسطو) یک نقطه جمع آوری کند که این نظام فلسفی تا به امروز در حوزه های علمی و عرفانی استفاده می شود .
وی با اشاره به قرآن کریم که می فرماید :« ما آیات خودمان را در آفاق و نفس انسان ها به خودشان نشان می دهیم تا بفهمند که خدا حق و یگانه است، » بیان کرد: ملاصدرا بیش از هر فیلسوف دیگری به قرآن رجوع و تفسیرهای مختلفی از سوره های قرآن که مهمترین آن ها شرح اصول کافی بود را خلق کرد.
علی محمد ساجدی استاد دانشگاه شیراز شاگردان ملاصدرا را چنین توصیف میکند: محمد ابن ابراهیم(ملاصدرا) یکی از شاگردان جمال الدین محمود شیرازی بود که توانست شاگردان بسیاری از جمله فیض کاشانی فیلسوف بزرگ و فیاض لاهیچی را پرورش دهد.
وی افزود: صدرالدین به غیر از حکمت و فقه، دستی در شعر و ادب هم داشت که مثنوی این اندیشمند و شاعر هم در لیست آثارش نمایان است.
ساجدی، اواخر عمر این اندیشمند بزرگ را چنین بیان کرد: ملاصدرا سفرهای زیادی با پای یپاده به مکه داشت که در سفر هفتم وی به مکه در بصره چشم از دنیا بست و همان جا به خاک سپرده شد.
فلسفه صدرایی
رحیمیان استاد دانشکده الهیات شیراز درخصوص ایجاد فلسفه و حکمت متعالیه توسط ملاصدرا گفت: ملاصدرا یکی از نوابغ فلسفه اسلامی توانست از چهار جریان شامل کلام، فلسفه، عرفان و اهل نقل به یک جمع بندی برسد و حکمت متعالیه را تالیف و جمع گرایی ایجاد کند.
وی با بیان این که برخی فلاسفه و عرفا با ملاصدرا مخالفت داشتند، ادامه داد: ملاصدرا هم مثل دیگر فیلسوفان با تکفیر بعضی از قشری گرایان مذهبی مواجه و سخنانش را درک نکردند و او را خارج از دین تلقی و بعضی مقدسین هم وی را مورد لعن قرار دادند و وقتی پرسیده میشد چرا مورد لعن قرار میدهید پاسخ داده میشد، چون ملاصدرا قائل به وحدت واجب الوجود است، اما منظور این بوده که فقط ملاصدرا اینگونه بوده و به همین خاطر مورد لعن قرار میگرفته و این دلیلی برای بر نادانسته بودن از معارف اسلامی در زمان خود بوده است.
رحیمیان در مورد تبعید خود خواسته ملاصدرا افزود : به دلیل نا آگاهی معارف اسلامی زمان خود و ناسازگاری حکما و عرفا، ملاصدرا را خارج از دین و مورد لعن خود قرار دادند .پس ملاصدرا ناچار به تبعید خود خواسته به کهک قم شد، که همین امر باعث حالت خلوت و خیر و برکت و توانست از تجارب معنوی روحانیون زمان خود استفاده کند.
وی اضافه کرد: پس از سالیانی به دعوت اله وردی خان موسس و بنیان گذار مدرسه خان از فیلسوف شیرازی زمان خود خواست تا به شیراز بازگردد و تدریس را در مدرسه آغاز کند. الله وردی خان، چون خودش علاقه به علم و دانش و فلسفه داشت در وقف نامه مدرسه نوشت که همواره باید در مدرسه تدریس حکمت و فلسفه ادامه داشته باشد و هنوز پس از قرنها تدریس ادامه دارد.
از جمله آثار ملاصدرا حکمه الاشراق، الرساله فی مساله القضاء والقدر، التنقیح، التصور و التصدیق، اسرار الایات، العرشیه، المشاعر، حدوث العالم، الحشر، اتحاد عاقل و معقول و آثار فراوانی دیگر که مهمترین آنان در طول عمر وی کتاب الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه است.
ملاصدرا همچنین به تفسیر سورههای قرآن میپرداخت و در سالهای پایانی زندگی از ابتدای قرآن به تفسیر آیات و سورهها پرداخت تا اثر ماندگاری دیگر به جا گذارد، اما عجل مهلت نداد و عمرش پایان و کتاب ناتمام ماند همچنین کمتر فیلسوفی را میتوان پیدا کرد که روحیهای لطیف و دستی در شعر (رباعیات، دوبیتی، مثنوی) و متون ادبی هم داشته باشد.
از جمله رباعیات ملاصدرا:
گویم سخنی ز حشر، چون برق ز میغ ***بشنو که ندارم از تو این نکته دریغ
این جان و تنت که هست شمشیر و غلاف*** آن روز بود غلافش از جوهر تیغ
یا مثالی از تمثیل دنیا و تن میگوید:
هست دنیا همچو گور و تن کفن*** شغل تو دائم کفن وصله زدن
تا به کی جان میکنیای تن پرست*** این کفن هرگز نمیگردد درست
همچو کرم پیله جان را باختی*** کفن عشقی نهان در ساختی
عشق بازی با کفن در زندگی*** مرد جانت اندرین افکندی
سخنان و جملات کوتاه و آموزندهای که ملاصدرا به جا گذاشته و کمتر کسی به آنها بها میدهد میتواند معلمی در زندگی هر یک از ما باشد از جمله « اعمال ما هنگامی خداپسندانه است که از تفکر سرچشمه گرفته باشد» یا دیگر جمله تاثیر گذار دیگری «خیالهایت را کنار بگذار و نیتت را خالص کن آن وقت حقیقت در قلبت میتابد»
باشگاه خبرنگاران
انتهای پیام/