کد خبر: ۱۳۲۶۶۵
تاریخ انتشار: ۱۵:۲۳ - ۱۷ شهريور ۱۳۹۸
گفتگو با سید حامد ترابی محقق شیرازی مستند پرحاشیه "داستان اتم":

جناحی نیستیم/ آنچه در مستند آورده شده یک سیرتاریخی است، مخالفت ها را درک نمی کنم

هفته گذشته مجموعه مستندی تحت عنوان «داستان اتم» به کارگردانی احمد کشاورز که روایتی چند ده ساله از پرونده هسته‌ای ایران است بعد از خبر ساعت ۲۲ روی آنتن شبکه سوم سیما رفت. این مستند که تا کنون 4 قسمت از 10 قسمت ان روی آنتن رفته روایت پنج دوره مذکرات هسته‌ای در دوره‌های مختلف است.
اشاره: مستند  «داستان اتم» به کارگردانی احمد کشاورز تهیه شده و از شبکه سوم سیما پخش شده است. این مستند در سی دقیقه به بررسی مذاکرات ایران و آمریکا در خصوص انرژی هسته ای می پردازد و این موضوع را از انتخابات ریاست جمهوری سال 92 تا کنون مورد بررسی قرار می دهد. 
در تیتراژ این فیلم نام سیدحامد ترابی به عنوان محقق عنوان شده است. ترابی از جوانان فعال شیرازی در حوزه های مختلف اجتماعی و سیاسی و مدیر سابق گروه مطالعات دیپلماسی ایران است.
پخش "داستان اتم" بهانه ای شد تا با او گفتگوی کوتاهی را داشته باشیم:

لطفاً بیوگرافی مختصری از خودتان برای مخاطبان ما بفرمایید؟
سیدحامد ترابی هستم، ارشد روابط بین الملل دارم که قریب به 4 سال است بر روی مسئله تحریم و همچنین نسبت آن به مسائل سیاست خارجی متمرکز هستم.
کمی درمورد مستند اتم توضیح بدهید.پیشنهاد تحقیق چگونه به شما شد و اینکه پیشینه شما در این زمینه چه بوده است؟
- ورود من به عنوان پژوهشگر کار به واسطه همین تمرکز بر روی مسئله تحریم و نسبت آن با مسئله سیاست خارجی در طول تاریخ انقلاب بود. در طول چندسال اخیر مطالب و گزارش های مختلفی را در این زمینه منتشر کرده ام و تدوین کتابی در این موضوع را نیز به عهده داشته ام، به همین دلیل بنا شد که در کنار آقای فقیهی راد که توانایی و دانش زیادی در تاریخ سیاسی و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران دارند و از دوستان و همراهان قدیمی ماست پژوهش این کار را انجام دهیم. آقای کشاورز تهیه کننده و کارگردان کار نیز با واسطه یکی از دوستان که مشاور پژوهش بودند و از فعالیت های بنده اطلاع داشتند با حقیر ارتباط گرفتند و من نیز با کمک آقای  فقیهی راد کار را انجام دادیم.
 
جناحی نیستیم/ مخالفت ها را درک نمی کنم/ آنچه در مستند آورده شده یک سیرتاریخی است

 چرا به موضوع تحریم و سیاست خارجه علاقمند شدید و در این زمینه شروع به تحقیق  کردید؟
- موضوع از این جهت که باعث می شد تحقیقات ما در حوزه تحریم و سیاست خارجی در قالب جدید و عمومی تری به دست مخاطب برسد بسیار جذاب بود. اما نکته مهم در این زمینه دغدغه ما بود. بازخوانی حافظه تاریخی که به نظرم نقش مهمی در فهم مسائل اجتماعی دارد دغدغه و انگیزه مهمی برای انجام این کار برایم بود.

  تحقیقات مستند از چه زمانی کلید خورد و کل پژوهش چقدر زمان برد؟
-تحقیق از تیر ماه سال گذشته شروع شد. با وقفه های ایجاد شده در کار و اصلاحات و....حدودهفت ماه زمان برد.

جناب ترابی کمی درمورد چالش ها و دشواری هایی که در مسیر تحقیقات مستند اتم داشتید بفرمایید؟
- واقعیت این است که وقتی قرار است یک مستند به بازخوانی حوادث تاریخی بپردازد در جمع آوری آرشیو و اسناد مرتبط با آن کمی معضل وجود دارد. از طرف دیگر ساده سازی مفاهیم اقتصادی تحریم نیز خود با معضل زیادی همراه است. که امیدواریم خروجی کار رضایت بخش باشد.

 برای ساخت پروژه داستان اتم چه مقدار هزینه شد؟
- هزینه کار را تهیه کننده می دانند و بنده اطلاعی از کل هزینه پروژه نداردم.

  شما از ابتدا با چه ارگانی برای تحقیقات مستند همکاری داشتید و سازمان سفارش دهنده چه نهادی بود؟
- مستند قرار بود برای صداو سیما باشد و آقای کشاورز ما را در جریان این موضوع قرار دادند، اما اینکه چه شبکه ای مستند را پخش می کنند و به چه شکلی تا اواسط کار مشخص نبود و بعدا مشخص شد.

چرا اسم "داستان اتم" برای مستند انتخاب شد؟
-اسم مستند مرتبط با محتوای مستند است. درواقع مستند همانطور که گفتم یک مرور تاریخی بر مسئله هسته ای ایران و تحریم ها و مذاکرات و حواشی مرتبط با آن است. درواقع مرور داستان و تاریخ مسئله هسته ای است.

شما چه میزان از کیفیت مستند اکران شده رضایت دارید؟ چه از نظر محتوایی و چه از نظر فرمی، بلاخره همه می دانیم پژوهش با مستندی که اکران می شود ممکن است متفاوت باشد؟
-راستش کل پژوهش در مستند گنجانده نشده که با توجه به محدودیت زمان مستند امری طبیعی است. نکته بعد اینکه از مشکلات کار در پخش آن بود متاسفانه زمان پخش مستند از قبل اطلاع رسانی نشد. امیدوارم که وقتی قرار شد 10 قسمت کامل پخش شود اطلاع رسانی بهتری انجام شود. در مورد کیفیت کار نیز هرکاری خلاهایی دارد، شاید تدوین کار می توانست بهتر باشد و حتی روایت های دیگری نیز که در پژوهش بود می توانست استفاده شود. اما در کل کار می تواند بازخوانی خوبی باشد و فهم از مسائل را دقیق تر کند.

برای انجام تحقیقات از چه منابعی استفاده کردید؟ آیا منابع نامتعارف یا منابعی که در دسترس عموم دسترسی نیست هم در تحقیق آن استفاده شده است؟
- یکی از نکات بسیار مهم این بود که ما در منابع حتماً از منابع مستند که در کتب، مقالات و سایت های رسمی بود استفاده می کردیم. ثانیاً از منابعی استفاده کردیم که در اختیار همه پژوهشگران قرار دارد و هیچ منبع غیررسمی یا غیرقابل دسترسی در کار استفاده نشد. ثالثاً منابع براساس تایم لاین در کنار یکدیگر قرار گرفت تا روایت خوبی براساس زمان شکل بگیرد و بتواند شرایط قضاوت را فراهم کند. درواقع ما صحبت ها، اتفاقات و مواضع حول مسئله را براساس زمان از منابع اتخاذ کردیم و در اختیار دست اندرکاران قرار دادیم تا فیلمنامه و تدوین براساس آن انجام شود. به همین دلیل در منابع کار هیچ خدشه ای وجود ندارد.

چه بازخوردهایی پس از پخش مستند دریافت کردید؟ آیا فکر می کردید چنین بازخوردی شود؟
- بازخوردهای مثبت و منفی زیادی از کار وجود داشته که به نظرم طبیعی است. کار یک روایت مشخص دارد که براساس زمان در کنار هم قرارگرفته است. قاعدتا ممکن است برخی نپسندند و برخی بپسندند اما اصل در این است که استناد کار و همچنین سیرتاریخی کار حفظ شده است و در این مورد خدشه ای نیست.

  به نظر شما این حجم از مخالفت دولتی ها و بعضی مطبوعات وابسته از پخش مستند به چه دلیل است؟
- نظری ندارم، چون آنچه که آورده شده یک سیرتاریخی است از اتفاقات و مواضع افراد مختلف که مستند است. بنابراین مخالفت ها را درک نمی کنم. به طور مثال در موضوع تحریم ها که حوزه تخصصی اینجانب است گفته شده که مهم ترین تحریم ها یعنی تحریم های بانکی حتی متوقف نشده و تنها مصادیق آن کم شده. این موضوع هم در برجام و هم در نامه جان کری در مورد توقف تحریم ها موجود است. بنابراین چیزی نیست که بتوان آن را مخفی کرد یا نادیده گرفت.

 یک عده معتقد هستند که این مستند به نفع دولت بوده و به اصطلاح در پازل دولتی هاست، نظر شما چیست؟ چه پاسخی برای این افراد دارید؟
- در این مورد هم باز می توانم بحث قبل را تکرار کنم. آنچه وجود داشته روایت های مستند است. البته نکته ای که شاید بتوان در این مورد گفت این است که نقش برخی افراد غیردولتی که در جناح سیاسی دیگری هم وجود دارند در برجام غیرقابل انکار است. به این موضوع نیز در پژوهش پرداخته شده بود. به هرحال ما جناحی نیستیم؛ نه تعهدی به دولت داریم نه به اصولگرایان و نه به اصلاحطلبان. آنچه که گفته ایم روایتی مستند است حول مسئله هسته ای. هرکس می تواند برداشت خود را کند.

در کنار نام شما نام آقای علیرضا فقیهی به عنوان محقق دیده می شود، چه عواملی در همکاری شما و ایشان در این اثر وجود داشته است؟
 اقای فقیهی به دو دلیل نقش بسیار مهمی در کار داشتند. اولاً اینکه ایشان تسلط خوبی بر سیر مسائل سیاسی دارند دوم اینکه واقعاً زحمت بسیاری برای به دست آوردن آرشیو و ریز جزئیات مسائل کشیدند که به نظرم همین جزئیات باعث متفاوت شدن کار شد.

 نسبت به پژوهش شما چه میزان در خروجی نهایی مستند سانسور انجام شده است؟  
به هر حال همیشه پژوهش کار از خروجی کار حجیم تر و پرمحتوا تر است و این طبیعی است که همه پژوهش در تدوین قرار نگیرد، اما دو نکته مهم است، نکته اول اینکه کلیت سیر تاریخی حفظ شده است. استناد کار و پژوهش قابل خدشه نیست. آنچه که از پژوهش در تدوین نیامده  بیشتر به علت محدودیت های زمان مستند بود و ممکن است بخشی نیز سانسور باشد که در این مورد باید کارگردان کار اظهار نظر کنند.


در مستند مکرر نقل قول هایی از رهبری آمده است، این چه ارتباطی با حرف هایی که در مورد رضایت یا عدم رضایت رهبری از برجام زده می شود دارد؟
بحث رضایت یا عدم رضایت رهبری نیست. همانطور که گفتم ما پژوهشگر هستیم و موظفیم بر اساس سیر طی شده مسئله، مواضع را منعکس کنیم که این کار را انجام داده ایم، قضاوت آن به مخاطبین برمی گردد.

تا الان بیشتر چه کسایی از کار حمایت و چه کسایی مخالفت  کرده اند؟ تقریباٌ اکثر روزنامه ها تیتر مستند اتم را زده اند، از بین این حمایت ها و مخالفت ها کدام نقد را بیشتر قبول دارید و کدام حمایت را بیشتر می پسندید؟
  راستش در مقام قضاوت نیستم. من معتقدم کار مستند، بدون اغراق، منطبق با واقعیت و بر اساس سیر تاریخی انجام شده است. اینکه مخاطبین قضاوت مثبت و منفی متفاوتی می کنند، نشان این است که مستند دیده شده و مورد توجه واقع شده است. 
 
حجم کلی تحقیق چقدر بوده است؟
 فکر می کنم حجم تحقیقاتمان حدود دو هزار صفحه شده بود. انشاالله اگر فرصتی فراهم شود سعی داریم آن را در قالب کتابی در اختیار عموم قرار  دهیم.



مصاحبه کننده: وحید احمدزاده
 
 


نظرات بینندگان