علیرضا فقیهی راد، پژوهشگر مستند «داستان اتم»:
اینکه جریانات زاویه دار با انقلاب علیه مستند موضع می گیرند این یعنی دقیقاً کار به هدف خورده است
مدتی پیش مجموعه مستندی تحت عنوان «داستان اتم» به کارگردانی احمد کشاورز که روایتی چند ده ساله از پرونده هسته‌ای ایران است بعد از خبر ساعت ۲۲ روی آنتن شبکه سوم سیما رفت. این مستند که تا کنون 4 قسمت از 10 قسمت ان روی آنتن رفته روایت پنج دوره مذکرات هسته‌ای در دوره‌های مختلف است.
اشاره: مستند «داستان اتم» به کارگردانی احمد کشاورز تهیه شده و از شبکه سوم سیما پخش شده است. این مستند در سی دقیقه به بررسی مذاکرات ایران و آمریکا در خصوص انرژی هسته ای می پردازد و این موضوع را از انتخابات ریاست جمهوری سال 92 تا کنون مورد بررسی قرار می دهد.
در تیتراژ این فیلم نام علیرضا فقیهی راد و سیدحامد ترابی به عنوان محقق عنوان شده است. فقیهی راد و ترابی از جوانان فعال شیرازی در حوزه های مختلف اجتماعی و سیاسی هستند.
پخش "داستان اتم" بهانه ای شد تا با علیرضا فقیهی راد گفتگویی را داشته باشیم که پیش روی شماست:
لطفاً خودتان را برای مخاطبان شیرازه معرفی کنید؟
علیرضا فقیهی راد، ارشد روابط بین الملل از دانشگاه تهران، که چندین سال است که در حوزه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، مسائل آمریکا و حوزه های مرتبط با اقتصادی سیاسی بصورت تخصصی مطالعه و پژوهش انجام می دهم.
نام شما و آقای ترابی در تیتراژ مستند اتم به عنوان محقق عنوان شده است،چطور با عوامل این مجموعهآشنا شدید؟
بواسطه یکی از دوستان که مشاور پژوهش بودند و در سالهای پیش در گروه بین الملل و دیپلماسی ایتان در خدمتشان بودیم به کارگردان مستند جناب آقای کشاورز معرفی شدم که همراه با جناب ترابی که از دوستان و همسنگران قدیمی بنده در ایتان و جاهای مختلف بودند که در حوزه مسائل تحریم بصورت تخصصی و مسلط هستند، کار پژوهش مستند را انجام دادیم.
حوزه اصلی مطالعات شما چیست؟
همانطور که عرض کردم در حوزه مسائل آمریکا بطور خاص، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و مسائل مرتبط با اقتصاد سیاسی مانند FATF و امثالهم و همچنین بررسی رژیم های بین المللی مطالعات، پژوهش ها، مقالات و نوشته هایی دارم.
نقش شما و آقای ترابی در این پروژه مستند چه بود؟
بنده و جناب ترابی پژوهش مستند را انجام دادیم. که مسائل تاریخی و سیاسی، جزییات مذاکرات و اتفاقات را حقیر پژوهش و انجام دادم و مسائل مرتبط با تحریم ها را جناب ترابی.
منابع آرشیوی را چگونه تهیه می کردید؟
حقیقتاً ضمن اینکه مساله هسته ای از زمان قبل از انقلاب در دهه 30 شمسی مکرراً تبدیل به مساله مهم در سیاست خارجی و امنیت ملی کشور شده است اما تاکنون بصورت کامل و همراه با جزییات با پیوست مسائل تحریمی چنین منبع جامع و کاملی وجود نداشت و همین مساله جمع آوری محتوا را برای ما سخت می کرد. باید برای پژوهش و استناد دقیق هم کتاب های مختلفی را مطالعه می کردیم و هم آرشیوها را از طرق مختلف مانند مصاحبه شخصیت ها و مقالات پیدا می کردیم.
از طرفی بعضی از جزییات اتفاقات در طی این سالها بسیار مهم بودند که عمدتاً به دلایل سیاسی در تاریخ ذکر نشده یا بصورت کمرنگ به آنها پرداخته شده بود. یا بعضی اتفاقات و نامه ها در زمان خودش مورد توجه واقع نشده بود اما امروز بازخوانی ها آنها بسیار عبرت آموز است. مثلا نامه حسن روحانی به البرادعی در پایان سه دور مذاکرات سعدآباد، بروکسل و پاریس نامه ای تاریخی است که بازخوانی دقیق آن برای این روزهای کشور بسیار درس آموز است اما بدلیل حافظه تاریخی کوتاه مدت و فراموشی جامعه مجدداً در مساله برجام دچار همان روند خسارت آمیز اعتماد به غرب شدیم.
از چه زمانی شما وارد این پروژه شدید و چه مدت درگیر آن بودید؟
حدوداً از ابتدای تابستان سال گذشته کار پژوهش را شروع کردیم و با وقفه ها و اصلاحات در متن تقریباً هفت الی هشت ماه کار پژوهش طول کشید.
چه چالش هایی را شما در این مسیر تجربه کردید؟ عموماً حوزه تحریم ها و مسائل مربوط به فناوری هسته ای از نظر تحقیقی تا چه میزان سخت است و به دست آوردن داده اطلاعاتی چگونه امکان پذیر می شود؟
مهمترین مساله در کار پژوهش دسترسی به منابع دست اول است. که بخصوص در دوره قبل از انقلاب و در دهه 90 شمسی تا امروز کمتر منابع قابل اتکا و جامعی در دسترس بود که همین امر کار را سخت می کرد.
از طرفی روایت های ضعیف که با غلبه نگاه سیاسی و جناحی وجود داشت، استخراج روایت های مستند و دقیق و منطبق با واقع نیز خود مساله دیگری بود که با آن روبرو بودیم.
با اینکه جمهوری اسلامی از ابتدای انقلاب با مساله تحریم های ظالمانه روبرو بوده اما در حوزه تحریم ها متاسفانه کارهای مستند و جامعی از تحریم ها وجود ندارد که البته جناب ترابی با تسلط خود زحمت این امر را کشیده اند و کتابی در همین حوزه در دست انتشار دارند.
در مسیر پژوهش با چه گروه هایی تعامل می کردید؟چه مشکلاتی در این زمینه وجود داشت؟
فکر می کنید شش قسمت دیگر هم از صدا و سیما پخش شود؟ آیا وعده ای در این باره داده شده؟
آنچه که ما اطلاع داریم قرار است شش قسمت دیگر یکی دوماه آینده پخش شود. که امیدواریم محقق شود.
چقدر در مستند نسبت به تحقیق خلاصه سازی یا احیاناً سانسور اعمال شده؟
حجم پژوهش انجام شده بسیار زیاد و در حدود 2هزار صفحه بود، طبیعتاً برای تبدیل آن به یک کار تصویری چند قسمتی همه پژوهش استفاده نمی شود و این طبیعی است. اما مهم این است که شاکله و اساس کار لطمه نبیند که الحمدالله مشکلی از این جهت وجود نداشت. در مورد سانسور هم کارگردان مستند صحبت کنند بهتر است.
بعضی از رسانه ها یا افراد، مستند شما را به عنوان کاری در حمایت از دولت معرفی کرده اند دلیل این امر چیست؟ شما چه پاسخی به این گروه می دهید؟
ما در کار پژوهشی جدای از جناح ها و سلایق سیاسی کار می کنیم و آنچه که روند تاریخی و مطابق با واقع هست را روایت کرده ایم، نه برای خوشایند گروه های سیاسی. ما متعهد به بیان حقیقت هستیم نه چیز دیگری و هیچگاه بخاطر مسائل سیاسی، پشتوانه پژوهشی خود را دچار خدشه نخواهیم کرد.
اما بطور مشخص در مورد سئوالتان ؛ اتفاقا بیشتر نقدها در مورد مستند داستان اتم این بوده است که علیه دولت فعلی کار شده است!
مخالفت های شدید عده ای باعث رنجیده خاطرشدن شما نشده است؟ از نتیجه تحقیقات چقدر رضایت دارید؟
یکی از دلایل قوت قلب ما برای ادامه مسیر مخالفت ها و توهین های جریان غرب گرا و همچنین ضدانقلاب است که معلوم می شود کار موثر بوده و به ثمر نشسته است و چون جواب کارشناسی و فنی نداشته اند روی به تخریب آورده اند. اینکه جریانات زاویه دار با انقلاب اسلامی علیه مستند موضع می گیرند این یعنی دقیقاً کار به هدف خورده و انشالله مثمر خواهد بود.
شاید مهمترین هدف ما بالابردن ظرفیت فکری مردم از طریق بازخوانی تجربه های تاریخی گذشته در سیاست خارجی و مسائل مرتبط با انرژی هسته ای بود که از طریق روایت تصویری بهترین ابزار آن می باشد. هرچقدر در این امر که از تاکیدات رهبرمعظم انقلاب اسلامی است موفق بوده باشیم رضایت بخش خواهد بود.
از پخش اولین قسمت تا کنون چه بازخوردهایی دیدید؟ فکر می کنم خیلی استقبال شده، واکنش اطرافیان و جامعه به زحمت و تلاش شما چگونه بود؟
برخلاف تصویری سازی هایی که می شود که جامعه میلی به شنیدن حرف های صریح ندارد، اتفاقاً این کار مخاطبان گسترده ای داشت و از قشرهای مختلفی بازخوردهای بسیار مثبتی را دیدیم. معتقدیم عدم روایت تاریخی و نگفتن واقعیت ها با جامعه باعث می شود که ما در برهه های بعدی از تجربه های گذشته خود درس نگیریم و هرجا نیز صریح و دقیق و بدون از حب و بغض های جناحی حرف های انقلاب را زدیم اتفاقاً بیشترین مخاطب ها و بهترین بازخوردها را هم داشته ایم.
کار دیگری هم مدنظر دارید که در این حوزه انجام بدهید یا مایلید حوزه های دیگر را تجربه کنید؟
انشاالله به فکر انتشار مکتوب پژوهش های انجام شده بصورت کتاب هستیم و در حوزه های دیگر نیز هم پژوهش هایی در حال تدوین است و اگر مجدداً امکانش مهیا شود در کارهای تصویری نیز ورود کنیم.
گفتگو از وحید احمدزاده
نظرات بینندگان
