مشکلات کوچ عشایر در فارس؛
شناسایی راه های جایگزین برای عبور عشایر / اجرای طرح خانه‌های بهداشت سیار توسط دانشگاه علوم پزشکی شیراز
متاسفانه امروزه به دلیل ترویج زندگی شهر نشینی و مشکلات ناشی از کوچ اعم از عدم دسترسی به پزشک و ماما و برخی اتفاقات ناگواری که گاهی در حین کوچ برای جامعه عشایری اتفاق می افتاده و از طرفی تخریب شدید محیط زیست و نابودی مراتع و عدم دسترسی کافی به منابع تغذیه دام، موجب شده که فرهنگ عشایری رفته رفته کمرنگ شود و عشایر عزیز کشورمان به زندگی به سبک یکجا نشینی گرایش پیدا کنند.
در همه جای دنیا عشایر را به خاطر سبک زندگی به خصوصشان می شناسند. شیوه زندگی متفاوتی که جدا از سبک زندگی شهری است و حتی با زندگی روستایی هم تفاوتهایی دارد. جوامع عشایری سبک زندگی مستقل و متکی به خود را دارند و طبیعت نقش مهمی در زندگی آن ها ایفاء می کند. آن ها زندگی خود را از راه دامداری می گذرانند و در پی تغییر فصل ها، از نقطه ای به نقطه ای دیگر جا به جا می شوند.
رشادت ها، دلاوری ها، روحیات جنگنده و عرق به میهن باعث می شد که عشایر در رویدادهای سیاسی حکومت های پیشین نقش بسیار مهمی داشته باشند به طوری که بسیاری از خاندان های حاکم در ایران از ریشه عشایری بوده اند.
رشادت ها، دلاوری ها، روحیات جنگنده و عرق به میهن باعث می شد که عشایر در رویدادهای سیاسی حکومت های پیشین نقش بسیار مهمی داشته باشند به طوری که بسیاری از خاندان های حاکم در ایران از ریشه عشایری بوده اند.
عشایر ایراندر فرهنگ فارسی واژه عشایر را بیشتر برای آن دسته از اقوام ایرانی به کار می برند که "فرهنگ کوچ” در زندگی شان اهمیت بسیار بالایی دارد.
قلمرو زیستی عشایر ایران را بخش وسیعی از نواحی غربی، جنوب شرقی و شمالی کشور تشکیل می دهد که در برخی نقاط با فضای زندگی روستایی در هم می آمیزد. اما تمرکز این اقوام بیشتر در نیمه غربی و جنوبی کشور است و دامنه های رشته کوه زاگرس و بیشتر در "زاگرس میانی” است.
اقوام عشایری ایران به فراخور اصل و نسب و تاریخچه فامیلی خود به دسته های مختلفی تقسیم می شوند و هر کدام سکونتگاه های مخصوص به خود را دارند. عشایر لر بختیاری در خوزستان، زاگرس مرکزی و اصفهان به سر می برند؛ عشایر بلوچ در بلوچستان؛ عشایر ترکمن در استان گلستان و نواحی شرقی دریای خزر؛ عشایر کرد در غرب ایران؛ عشایر کرمانج در خراسان شمالی و نواحی شمالی خراسان رضوی؛ عشایر لر در استان لرستان؛ عشایر عرب در خوزستان و نوار ساحلی خلیج فارس؛ عشایر قشقایی در استان فارس و خوزستان؛ عشایر شاهسون در آذربایجان و اردبیل؛ و عشایر افشار در کرمان و زنجان زندگی می کنند.
ایرنا نوشت: عشایر به عنوان جامعه مولد در مسیر پرداختن به فعالیت‌های خود همواره با موانع و مشکلاتی مواجه می‌شوند که برخی از این مشکلات به سوء استفاده برخی افراد سودجو و یا کوتاهی برخی مجموعه‌ها و دستگاه‌های نظارتی باز می‌گردد.
از جمله این مشکلات می‌توان به مسدود شدن و از بین رفتن ایل‌راه های عشایر اشاره کرد که جامعه عشایری را در زمان کوچ بهاره و پاییزه با مشکلات عدیده مواجه می‌کند.
در حالی که هرگونه تخریب، مسدود کردن و واگذاری ایل‌راه ها ممنوع اعلام شده اما در برخی مناطق شاهد هستیم که واگذاری ایل‌راه ها و مسدود کردن آنها مشکلاتی را در فصل کوچ برای عشایر ایجاد می‌کند.
مدیر کل امور عشایر استان فارس با اشاره به مشکلات پیش‌روی عشایر در زمان کوچ به ویژه کوچ بهاره گفت: امروز بخش‌هایی از ایل‌راه های عشایر استان به دلیل گسترش شهرها، گسترش باغ شهرها، مراکز نظامی، کارخانه‌ها و توسعه بزرگراه‌ها واگذار، مسدود و یا تخریب شده و عشایر در زمان کوچ به ویژه کوچ بهاره که بر خلاف کوچ پاییزه بیشتر به شکل پیاده انجام می‌شود با مشکلات بسیاری مواجه می‌شوند.
روح‌الله بهرامی در گفت و گو با ایرنا افزود: بر همین اساس و به منظور جلوگیری از تخریب و تصرف بیشتر ایل‌راه ها شرایط فعلی ایل‌راه های استان را نقشه‌برداری کردیم و حدود ۶ هزار و ۷۰۰ کیلومتر در محیط GIS مکان‌یابی شد و برای حفظ آنها و جلوگیری از واگذاری و تخریب در اختیار منابع طبیعی قرار داده‌ایم.
وی ادامه داد: علاوه بر این مسیرهای جایگزین نیز برای عبور عشایر شناسایی و تعریف کرده‌ایم و در این زمینه مشغول رایزنی با اداره کل منابع طبیعی استان هستیم.
مدیر کل امور عشایر فارس، با اشاره به خدمات ارائه شده به جامعه عشایر توسط دولت تدبیر و امید و توجه ویژه به آنها در برنامه ششم توسعه گفت: اینکه ۱۷ مرتبه در برنامه ششم توسعه نام عشایر آورده شده بیانگر درک درست دولت از جایگاه عشایر و نقشی است که این جامعه می‌تواند در رونق اقتصادی داشته باشد.
وی گفت: همچنین سال گذشته در استان فارس از محل بهره‌مندی عشایر از اعتبارات مالیات بر ارزش افزوده بر اساس ماده ۶ قانون برنامه ششم ۱۶۲ پروژه عملیاتی شد که عمده این پروژه‌ها به اتمام رسیده و بخشی نیز در دست اجرا است.
او گفت: در حوزه بهداشت عشایر نیز برای نخستین بار در کشور طرح خانه‌های بهداشت در قالب کانکس‌های سیار توسط دانشگاه علوم پزشکی شیراز و با همکاری اداره کل امور عشایر فارس اجرا شد که با توجه به جانمایی و استقرار این کانکس‌ها که خدمات آن توسط نیروهای جامعه عشایری ارائه می‌شود عشایر مشغول بهره‌مندی از این خدمات هستند.
بهرامی ادامه داد: هم اینک نیز تسهیلاتی در قالب طرح زنجیره تولید گوشت قرمز از محل صندوق توسعه ملی برای تامین علوفه و پرواربندی دام به مبلغ یکصد میلیون تومان و با کارمزد ۱۰ درصد توسط بانک کشاورزی به دامداران عشایری پرداخت می‌شود.
مدیر کل امور عشایر فارس افزود: سهم استان فارس از محل تسهیلات مذکور در سال ۹۸ حدود ۵۵ میلیارد تومان است که هم اینک فرایند معرفی متقاضیان به بانک آغاز شده است.
وی ادامه داد: علاوه بر این، تسهیلاتی به ارزش هشت میلیارد تومان نیز از محل ماده ۱۰ و ماده ۱۲ مربوط به جبران خسارت خشکسالی در اختیار اتحادیه‌ها و تعاونی‌های عشایری استان برای خرید علوفه و توزیع بین عشایر قرار می‌گیرد.
او اظهار داشت: امسال از محل بند هـ تبصره چهار قانون بودجه سال ۹۸ در بحث کمک به آبرسانی و توسعه شبکه‌های آبرسانی در مناطق عشایری نیز حدود ۲۳ میلیارد تومان اعتبار برای استان فارس لحاظ شده که در مناطق عشایری در شهرستان‌های مختلف استان در زمینه تجهیز چاه‌های آب آشامیدنی و احداث مخازن ذخیره و اجرای خطوط انتقال آب در حال هزینه کرد هستیم که این کار تا پایان سال مالی انجام خواهد شد.
۱۵ آبان آغاز کوچ پاییزه عشایر فارس
وی، آغاز کوچ پاییزه عشایر فارس را بر اساس اعلام اداره کل منابع طبیعی این استان ۱۵ آبان برشمرد و افزود: همزمان با کوچ عشایر و استقرار آنها در محل جدید ارائه خدمات توسط فروشگاه‌های عشایری از جمله آبرسانی و تامین علوفه نیز در مکان جدید انجام می‌شود.
او اظهار داشت: سالانه یک میلیون متر مکعب آب مورد نیاز عشایر و دام آنها به وسیله ۵۰ تانکر در سطح استان تامین می‌شود.
وی، جمعیت جامعه عشایر را ۲۷ هزار و ۲۷۹ خانوار عشایری و ۱۴۷ هزار نفر اعلام کرد و افزود: این جمعیت عشایری در ۶۷ درصد عرصه‌های مرتعی استان حضور دارند که همین پراکندگی کار خدمات رسانی به آنها را بسیار دشوار کرده است.
او اظهار داشت: جامعه عشایر استان سالانه حدود ۲۵۰ هزار تن انواع محصولات کشاورزی و فرآوردهای دامی (شامل ۲۰ هزار تن گوشت قرمز و ۵۰ هزار تن شیر و فرآوردهای لبنی) و همچنین سالانه ۵۷ هزار متر مربع فرش دستباف تولید می‌کنند.
وی گفت: عشایر فارس در زمینه تولید فرش نیز فعالیت قابل توجهی دارند و امروز گبه قشقایی به عنوان یک برند بین‌المللی ثبت شده است.
بهرامی اضافه کرد: عشایر فارس با داشتن سه ایل بزرگ قشقایی، خمسه و لر و هشت طایفه مستقل بیش از ۱۲ درصد جامعه عشایری کشور را تشکیل می‌دهند.
نظرات بینندگان
