کد خبر: ۱۴۱۴۰۲
تاریخ انتشار: ۱۷:۰۰ - ۰۳ شهريور ۱۳۹۹

تخت‌جمشید ویترین باستان‌شناسی ایران

رییس پژوهشکده باستان‌شناسی گفت: استان فارس یکی از مهمترین استان‌هاى کشور در حوزه مطالعات باستان شناسى است و تخت جمشید به عنوان ویترین باستان‌شناسى ایران در این استان قـرار دارد.

به گزارش شیرازه، روح الله شیرازی رییس پژوهشکده باستان‌شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی کشور در نشست خبری، گفت: مطالعه باستان شناسی در مورد بقایای گیاهی، انسانی، جانوری و رسوباتی که در طی زمان در آبراهه‌های تخت جمشید جمع شده به کشف اسرار گذشته کمک می‌کند.

روح الله شیرازی، استان فارس و مجموعه جهانی تخت جمشید را ویترین باستان‌شناسی ایران خواند و افزود: وجود دستکم دو محوطه میراث جهانی شامل تخت‌جمشید و دیگری مجموعه پاسارگاد که از بنای آرامگاه و مجموعه باغ‌های شاهی تشکیل شده، نشان‌دهنده اهمیت این استان از لحاظ باستانی است؛ همچنین گاه‌نگاری، پیشینه تاریخی و توالی دوره‌های فرهنگی از ۲۵۰۰ سال پیش تا کنون مامنی برای کشفیات با ارزش فرهنگی ایجاد کرده است.

او افزود: استان فارس منشأ فرهنگ و هویت ایرانی است؛ از سوی دیگر تنوع و طولانی بودن استقرار جوامع در این ناحیه جغرافیایی باعث می شود از لحاظ انجام مطالعات مربوط به میراث فرهنگی، مهم‌ترین پروژه‌های باستان‌شناسی، حفاظت، مرمت و سایر حوزه‌ها همچون زبان‌شناسی در کانون توجه پژوهشگران قرار گیرد.

رییس پژوهشکده باستان‌شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی کشور ابراز داشت: برنامه‌های مطالعاتی در محوطه باستانی تخت جمشید سابقه‌ای دیرینه دارد و از دهه ۳۰ میلادی آغاز شده است؛ اما با وجود حفاری‌ها و کاوش‌ها تا امروز بسیاری از جنبه‌های معماری تاریخ، هنر، باستان‌شناسی و مطالعات مربوط به تختگاه تخت‌جمشید در هاله ای از اسرار است.

هدف از ایجاد آبراهه‌ها حفاظت از تخت جمشید بوده است

شیرازی با بیان اینکه آبراهه‌های تخت جمشید از چند منظر حائز اهمیت است، افزود: وجود آبراهه‌ها قبل از هرچیز برای دفع آب‌های زائد موضوعی حفاظتی و مرمتی به‌شمار می‌رود. ایرانیان باستان می‌دانستند باید تمهیدی برای حفظ و نگهداری از این مجموعه صورت گیرد و با ایجاد آبراهه‌ها، چاره‌ای برای هدایت آب‌های سطحی به بیرون از مجموعه یافته بودند.

او با اشاره به یافته‌های چهار فصل کاوش در آبراهه‌های تخت جمشید، گفت: یافته‌های اخیر به روشن شدن بخشی از تاریخ تخت‌جمشید کمک خواهد کرد.

تمام لایه‌ها در آبراهه‌ها قابلیت تاریخ‌گذاری دارند

شیرازی یکی از دغدغه‌های پژوهشگران را مربوط به حوزه تاریخ‌گذاری دانست و اظهار کرد: تمام لایه‌ها در آبراهه‌ها قابل تاریخ‌گذاری هستند؛ اما این مهم با روش‌های آزمایشگاهی و طی فرآیندی زمان‌بر روی می‌دهد؛ زیرا تشخیص بسیاری از این موارد در آزمایشگاه‌های داخل کشور ممکن نیست؛ از همین رو در حال حاضر نمی‌توان تاریخ استخوان‌ها را مشخص کرد.

در حال حاضر نمی‌توان تاریخ استخوان‌ها را مشخص کرد

این مقام مسئول گفت: تاکنون یافته‌های متنوعی از سفال، بقایای جانوری و گیاهی به دست آمده است که هریک اهمیتی ویژه دارد؛ برای نمونه در کاوش‌های فصول قبل که بقایای گیاهی کشف شده بود، اطلاعات بسیاری درباره رژیم غذایی مردمان این ناحیه مشخص شد و دستیابی به این دانسته‌ها بر غنای اطلاعاتی آبراهه‌های تخت جمشید افزود.

او در ادامه مبحث اهمیت آبراهه‌های باستانی ابراز داشت: یکی از مباحث بسیار مهم در حوزه باستان‌شناسی به بازسازی تکنولوژی‌های و فناوری‌های باستان معطوف است. در حوزه فنی‌مهندسی سدسازی فرآیندی مدرن به‌شمار می‌رود که آن را منتسب به کشورهای پیشرفته غربی می‌دانیم؛ درحالی که حدود ۲۵۰۰ سال پیش، مهندسان ایرانی همان تکنیک‌ها را برای ایجاد بندها و سدها استفاده می‌کردند و چه بسا در مواردی عملکرد آنها متنوع تر وپیشرفته‌تر از مهندسان امروزی بوده است که نشان‌دهنده تداوم تفکر مهندسی است.

شیرازی افزود: جغرافیای سخت و خشن ایران مردمان را واداشته به بهترین وجه از امکانات خود استفاده کنند و امیدواریم با بهره‌گیری از امکانات پژوهشی پژوهشگاه در حوزه مطالعات اجرایی و با کمک وزارت نیرو که متولی ساخت‌وسازهای امروزین در زمینه یادشده است، سیر تحول تاریخی آبراهه‌ها، سدها و بندها را در مسیر زمان شناسایی کنیم.

هنوز در ایران به طور کامل نقشه جامع ژنتیک نداریم

رییس پژوهشکده باستان‌شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی کشور همچنین به برخی پژوهش‌ها درراستای تهیه نقشه ژنتیکی جغرافیای ایران اشاره کرد و بیان داشت: مطالعات ژنتیک در حوزه باستان‌شناسی علمی جدید به‌شمار می‌رود که از حدود دو دهه گذشته آغاز شده است؛ اما هنوز به مرحله‌ای نرسیده که بتوانیم از رهگذر آن نقشه ژنتیکی ایران را ارائه دهیم؛ زیرا ایران از لحاظ جغرافیایی بسیار پهناور است و دارای توالی تاریخی طولانی است.

او عنوان کرد: حضور گروه‌های انسانی مختلف در دوره زمانی طولانی، به معنای تنوع در ژن‌هاست؛ بنابراین هنوز به طور کامل نقشه جامع ژنتیک نداریم، اما در تلاش هستیم با پژوهش در اکثر محوطه‌هایی که در آنها تدفین‌های باستانی روی می‌دهد، مطالعات ژنتیک صورت گیرد؛ آنچه اهمیت دارد، این موضوع هم‌اکنون در گورستان‌های سراسر ایران در حال انجام است، هرچند نباید خود را محصور به جغرافیای امروزی ایران بدانیم زیرا ایران فرهنگی دایره وسیع‌تری از جغرافیای سیاسی امروزین دارد.

شناخت آبراهه‌ها و معماری آنها حلقه‌ای مفقوده در تاریخ معماری ایران است

سرپرست کاوش آبراهه‌های تخت جمشید نیز با اشاره به اینکه تاکنون چهار فصل کاوش باستان‌شناسی در این میراث جهانی صورت گرفته است، گفت: شناخت آبراهه‌ها و معماری آنها حلقه‌ای مفقوده در تاریخ معماری ایران است که از پیش از هخامنشی وجود داشته و پس از آن هم ادامه می‌یابد.

علی اسدی با بیان اینکه از هزاره سوم پیش از میلاد شاهد سیستم دفع آب‌های زائد در تمدن‌های گوناگون هستیم، تخت‌جمشید را برخوردار از کامل ترین و دقیق‌ترین سیستم دفع آبهای سطحی در میان تمدن‌های ایرانی دانست و حاصل این دستاورد را به دورهای اسلامی نیز منتسب کرد.

او درباره کاوش‌های اخیر که منجر به کشف بقایای استخوانی انسانی و حیوانی در آبراهه ها شد، بیان کرد: این کاوش‌ها نخست جنبه حفاظتی داشت و هدف این بود که بتوانیم مشکل دفع آب‌های سطحی را در تخت جمشید حل کنیم؛ البته قسمت عمده آن در سال ۱۳۹۱ انجام شد؛ افزون بر این، ادامه شیب‌بندی فضای کاخ‌ها بود که در فصول دوم، سوم و چهارم انجام شده بود.

استاد دانشگاه هنر شیراز ابراز داشت: در عین حال، با کاوش در آبراهه‌ها موفق شدیم دستاوردهای پژوهشی نیز داشته باشیم که یکی از آنها شناسایی یک خروجی دیگر برای آبراهه ها در فصل دوم کاوش بود و در این دوره نیز به داده‌های استخوانی برخورد کردیم که البته تاریخ‌گذاری آنها هم‌اکنون ممکن نیست؛ اما با توجه به مطالعاتی که انجام خواهد شد در ماه‌های آینده به پاسخ خواهیم رسید.

اسدی از همکاری بین دانشگاهی و موسسات آزمایشگاهی معتبر برای رسیدن به پاسخ پرسش‌ها درباره کاوش‌های اخیر سخن گفت و افزود: تاریخ گذاری همان‌گونه که برای عموم مورد توجه است، برای باستان‌شناسان نیز اهمیت دارد؛ از همین رو سعی می‌کنند در هر محوطه‌ای که کاوش می‌کنند، با روش‌های باستان شناسی سنتی گمانه‌زنی‌هایی ارائه دهند و بر آن اساس داده‌های خود را طبقه‌بندی کرده و بعد پژوهش‌های تکمیلی را صورت دهند.

او افزود: یکی از گمانه‌زنی‌های ما ارتباط این یافته های استخوانی به دوران هخامنشی بود؛ هرچند ممکن است مربوط به دوره‌های پس از هخامنشی باشند و این احتمال حتی تا دوره‌های متاخر اسلامی نیز محتمل است.

دانشگاه تربیت مدرس و یک موسسه خارجی درباره یافته‌های اخیر تحقیق می‌کنند

سرپرست کاوش آبراهه‌های تخت جمشید با بیان اینکه تاریخ گذاری داده‌ها و پیوندهای ژنتیکی داده‌های استخوانی یا همکاری دانشگاه تربیت مدرس و یک موسسه خارجی انجام خواهد شد، افزود: فرستادن نمونه‌ها به خارج از کشور زمان‌بر است؛ اما با وجود این، در چند ماه آینده موضوع تاریخ گذاری را حل می‌کنیم؛ البته در این میان، علت و نحوه مرگ نیز اهمیت دارد که در پژوهش‌های متاخر به آن اشاره خواهد شد.

او گفت: تاریخ گذاری داده‌ها و پیوندهای ژنتیکی داده‌های استخوانی یا همکاری دانشگاه تربیت مدرس و یک موسسه خارجی انجام خواهد شد.

اسدی با اشاره به اینکه کاوشهای تخت‌حمشید از سده‌های گذشته بسیار اهمیت داشته است، گفت: تخت‌جمشید همواره سایت مهمی برای باستان‌شناسی بوده است و از ابتدا بیشتر توجه‌ها معطوف به شناخت تخت‌جمشید دوره هخامنشی شد و توجه کمی به روند حوادث تخت جمشید بعد از دوره هخامنشی روی داد؛ اما مثلا امروزه می‌دانیم کاخ ملکه در دوره ساسانی مورد استفاده بوده و بعد در دوره‌های اسلامی کتیبه‌هایی در این مکان یافت شده است.

این پژوهشگر ادامه داد: مطالعات باستان‌شناسی به‌صورتی دقیق به کاوش‌های باستانی می‌پردازند و نتایج قطعی آنها بعد از بررسی‌های آزمایشگاهی منتشر می‌شود؛ به بیان دیگر نتایج به داده‌ها روح می‌بخشد و بعد، این اطلاعات کنار داده‌ها قرار می‌گیرد و واقعیتی را ترسیم می‌کند، این یافته‌ها پس از کاوش به مجموعه تحت جمشید تحویل داده می‌شود و به گنجینه موزه می‌رود و ممکن است زمانی که به توضیحات درستی درباره آن‌ها دست یابیم به بخش نمایشی موزه ورود یابد و در معرض دید عموم قرار گیرد.

انتهای پیام/ 


نظرات بینندگان