اولویت‌های سیاست خارجی دولت سیزدهم چیست؟
سیاست خارجی ایران جزء مسائل مهمی است که در سطوح عالی نظام بررسی و تبیین می‌شود و دولت ضمن مشارکت در تصمیم‌گیری، بیشتر کارگزار این سیاست‌ها است، اما رویکرد و دیدگاه هر رئیس‌جمهور، نقش بسیار مهمی در تحقق رویکرد سیاست خارجی خواهد داشت.
به گزارش سرویس رصد سیاسی شیرازه، از آنجا که سیاست خارجی به نوعی تقویت کننده سیاست داخلی است و جایگاه مهمی در تحقق توسعه اقتصادی یک کشور دارد، بر همین اساس مواجهه واقع‌بینانه و تخصصی دولت می‌تواند فرصت‌ها را محقق کرده و تهدیدها را به فرصت تبدیل کند.
رفع تحریم‌ها و احیای برجام شاید مهمترین اولویت دولت سیزدهم در زمینه سیاست خارجی است؛ آن هم در زمانی که توافق برجام در آستانه احیا است. این مهم را طرفین مذاکرات وین وعده می‌دهند و احتمالاً تا پیش از پایان دولت دوازدهم حاصل خواهد شد.
یکی دیگر از اصلی‌ترین اولویت‌های دولت جدید، تقویت رویکرد نگاه به شرق و نزدیکی بیشتر به چین و روسیه در مناسبات منطقه‌ای، فرامنطقه‌ای و بین‌المللی است رویکردی که می‌تواند وزنه روابط خارجی ایران را به سمت شرق سنگین‌تر کند.
رفع تحریم‌ها و احیای برجام شاید مهمترین اولویت دولت سیزدهم در زمینه سیاست خارجی است؛ آن هم در زمانی که توافق برجام در آستانه احیا است. این مهم را طرفین مذاکرات وین وعده می‌دهند و احتمالاً تا پیش از پایان دولت دوازدهم حاصل خواهد شد.
یکی دیگر از اصلی‌ترین اولویت‌های دولت جدید، تقویت رویکرد نگاه به شرق و نزدیکی بیشتر به چین و روسیه در مناسبات منطقه‌ای، فرامنطقه‌ای و بین‌المللی است رویکردی که می‌تواند وزنه روابط خارجی ایران را به سمت شرق سنگین‌تر کند.
بیشتر بخوانید:
اولویت‌یابی اقتصاد در سیاست خارجی ایران دیگر محوری است که اهمیت و ضرورت آن در فضای تحولات و گرایش بازیگران به روابط اقتصادی و تجاری دوچندان شده است.
رئیسی درباره برنامه خود برای تقویت و گسترش دیپلماسی اقتصادی گفته بود که «نسبت به بحث رفع تحریم‌ها باید بگویم هر دولتی که کار را به دست گیرد، یکی از وظایفش رفع تحریم‌های ظالمانه است و باید با همه وجود آن را دنبال کرد. در کنار این قضیه خنثی‌سازی اثر تحریم‌ها باید در دستور کار قرار گیرد و اقتصاد را هم شرطی نکنیم؛ نه کرونا و نه سیل و نه تحریم نباید تأثیر داشته باشد.»
وی در پاسخ به سوال دیگری در خصوص میزان اهمیت «برجام» برای دولت منتخب و اهمیت احیای آن و این که چه پیامی برای دولت آمریکا و کشورهای اروپایی دارد، گفت که «برجام را کشورهای اروپایی و آمریکایی باید نگاه کنند و ببینند که در قبال این توافق چگونه اقدام کرده‌اند. آمریکایی‌ها، برجام را نقض کردند و اروپایی‌ها نیز به تعهدات خودشان عمل نکردند.»
با توجه به انتخابات نوامبر ۲۰۲۲ مجلس نمایندگان آمریکا، آرایش حزبی کنگره می‌تواند متغیر مهمی بر سر اجرای برجام و تحریم‌ها باشد. از این‌رو با توجه به اهمیت رفع تحریم‌ها برای فروش نفت و صادرات غیرنفتی و بازگرداندن ارزهای حاصل از آن به چرخه نظام بانکی که نقش مهمی در کنترل بازار ارز دارد، دولت جدید باید تلاش کند تا از منافع حاصل از آن بیشترین بهره‌مندی حاصل شود.
توجه به روابط با همسایگان نیز دیگر محوری است که در دولت جدید تمرکز بیشتری نسبت به آن شکل خواهد گرفت. این مساله را می‌توان ناشی از اظهارنظرهای پراکنده در مناظرات انتخاباتی نسبت به همسایگان ارزیابی کرد و هم اختلال‌هایی که در هشت سال گذشته در روابط تهران با کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس وجود داشته است.
با توجه به کثرت همسایگان و مقوله اقتصاد و بازار بیش از ۵۰۰ میلیون نفری و سهولت دسترسی و همچنین توجه به محورهای همگرایی اسلامی و علقه‌های فرهنگی مشترک، گرایش به سمت همسایگان جهت بیشتری به خود خواهد گرفت.
این مساله به‌خصوص با توجه به مذاکرات تهران و ریاض که به گفته محمدجواد ظریف، وزیرخارجه ایران سه دور آن در بغداد برگزار شده و سعودی‌ها منتظر نتیجه انتخابات ایران هستند، اهمیت مضاعفی در قرار دادن همسایگان عربی در یک شبکه پایدار روابط خواهد داشت.
بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که روابط دوستانه و نزدیک با همسایگان و گسترش مناسبات با آنها باید در درجه اول اولویت دولت آینده باشد. به بیانی می‌توان گفت که روابط با همسایگان همواره معیاری برای سنجش عملکرد دولت‌ها در حوزه سیاست خارجی در سال‌های گذشته بوده است.
احیای برجام مهمترین اولویت دولت سیزدهم
حسن بهشتی پور، کارشناس مسائل روابط بین‌الملل دراین‌باره به خبرنگار ایمنا می‌گوید: تعیین تکلیف برجام و چگونگی تعامل با عربستان سعودی از اولویت‌های سیاست خارجی است که دولت آینده قاعدتاً باید بر روی آنها تمرکز یابد.
به گفته وی، تعیین تکلیف برجام مساله مهمی است که باید آن را روشن کرد همچنین بحث FATF مهم است و در این ارتباط باید درباره کنوانسیون‌های پالرمو و CFT هم تصمیم‌گیری شود. نمی‌توان این مسائل را معطل گذاشت چرا که تبادلات تجاری و مالی کشور به این مسائل گره خورده است. معتقدم ایران باید هر چه زودتر به این کنوانسیون‌ها بپیوندد و دولت آینده مجبور است این مسائل را در اولویت قرار دهد.
به گفته این کارشناس مسائل روابط بین‌الملل، در بحث رابطه با کشورهای همسایه که اولویت اول سیاست خارجی اعلام شده، باید بگویم در بین همسایگان حل مشکل با عربستان در اولویت اول است چرا که تعامل با این کشور در همسایگی و در سطح منطقه جایگاه مهمی در روابط ایران با کشورهای دیگر دارد.
عادی سازی روابط ایران و عربستان؛ تعیین کننده مسائل منطقه‌ای
به اعتقاد بهشتی پور، عادی سازی روابط ایران با عربستان سعودی تأثیری تعیین کننده بر روی حل مشکل یمن، سوریه، عراق و لبنان دارد. برخی معتقدند حل و فصل مساله برجام در ارتباط با مذاکرات ایران و عربستان و بالعکس است؟ در حالی که سطح برجام بالاتر از این است که عربستان بتواند به تنهایی در اجرا آن مشکل ساز شود.
وی در ادامه می‌گوید که عربستان می‌تواند مانع ایجاد کند، اما مشکلات برجام به دولت آمریکا و رفتار ایران بر می‌گردد؛ البته عربستان و اسرائیل کارشکنی کردند اما آنچه برجام را به نتیجه نرساند سیاست‌های ترامپ و تا حدودی هم سیاست‌های ایران در داخل بود از این رو عربستان در این سطح نیست که مانع احیای برجام شود.
به گفته این کارشناس مسائل روابط بین‌الملل، برخی علاقه دارند بین برجام و مذاکرات با عربستان ارتباط برقرار کنند در حالی که مذاکرات با عربستان بحثی دو جانبه میان تهران و ریاض است. ریاض وقتی دید در یمن و مسائل منطقه موفق نشد و بایدن در آمریکا بر سر کار آمد و از سویی بن سلمان به عنوان مسئول مستقیم صدور دستور قتل جمال خاشقچی از سوی آمریکا معرفی شد، ترجیح داد برای فرار از این فضا به مذاکرات با ایران پاسخ مثبت دهد.
بهشتی پور تاکید می‌کند که در دو سال اخیر ایران مایل بود مشکل را با عربستان حل کند، اما طرف عربستانی روی خوش نشان نمی‌داد. برجام چه به نتیجه برسد یا نرسد می‌توانیم مشکلات‌مان را با ریاض حل کنیم. آمریکا برجام را با وجود مخالفت اسرائیل و عربستان در ۲۰۱۵ پیش برد.
مساله خزر از دیگر مسائل مهم در سیاست خارجی در دولت آینده است
وی معتقد است که ایران و عربستان دو کشور همسایه و دو قدرت منطقه‌ای هستند که با هم در ابعاد مختلف سیاسی، امنیتی، اقتصادی رقابت دارند اما می‌توانند با هم همکاری هم داشته باشند. مساله مهم این است که تا پایان دولت دوازدهم بر سر این مسائل به یک نتیجه قابل توجه برسیم.
این کارشناس مسائل روابط بین‌الملل خاطرنشان می‌کند: مساله خزر از دیگر مسائل مهم در سیاست خارجی در دولت آینده است. مساله رژیم حقوقی دریایی خزر تقریباً به مراحل آخر خود رسیده و این موضوع مهم باید در مذاکرات بین ایران و آذربایجان از یکسو و ایران با ترکمنستان از سوی دیگر نهایی شود. در حال حاضر مهمترین مساله تعیین خطوط مرزی آبی بین این کشورها و تعیین قلمرو سرزمینی در آب‌های خزر است.
رئیسی درباره برنامه خود برای تقویت و گسترش دیپلماسی اقتصادی گفته بود که «نسبت به بحث رفع تحریم‌ها باید بگویم هر دولتی که کار را به دست گیرد، یکی از وظایفش رفع تحریم‌های ظالمانه است و باید با همه وجود آن را دنبال کرد. در کنار این قضیه خنثی‌سازی اثر تحریم‌ها باید در دستور کار قرار گیرد و اقتصاد را هم شرطی نکنیم؛ نه کرونا و نه سیل و نه تحریم نباید تأثیر داشته باشد.»
وی در پاسخ به سوال دیگری در خصوص میزان اهمیت «برجام» برای دولت منتخب و اهمیت احیای آن و این که چه پیامی برای دولت آمریکا و کشورهای اروپایی دارد، گفت که «برجام را کشورهای اروپایی و آمریکایی باید نگاه کنند و ببینند که در قبال این توافق چگونه اقدام کرده‌اند. آمریکایی‌ها، برجام را نقض کردند و اروپایی‌ها نیز به تعهدات خودشان عمل نکردند.»
با توجه به انتخابات نوامبر ۲۰۲۲ مجلس نمایندگان آمریکا، آرایش حزبی کنگره می‌تواند متغیر مهمی بر سر اجرای برجام و تحریم‌ها باشد. از این‌رو با توجه به اهمیت رفع تحریم‌ها برای فروش نفت و صادرات غیرنفتی و بازگرداندن ارزهای حاصل از آن به چرخه نظام بانکی که نقش مهمی در کنترل بازار ارز دارد، دولت جدید باید تلاش کند تا از منافع حاصل از آن بیشترین بهره‌مندی حاصل شود.
توجه به روابط با همسایگان نیز دیگر محوری است که در دولت جدید تمرکز بیشتری نسبت به آن شکل خواهد گرفت. این مساله را می‌توان ناشی از اظهارنظرهای پراکنده در مناظرات انتخاباتی نسبت به همسایگان ارزیابی کرد و هم اختلال‌هایی که در هشت سال گذشته در روابط تهران با کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس وجود داشته است.
با توجه به کثرت همسایگان و مقوله اقتصاد و بازار بیش از ۵۰۰ میلیون نفری و سهولت دسترسی و همچنین توجه به محورهای همگرایی اسلامی و علقه‌های فرهنگی مشترک، گرایش به سمت همسایگان جهت بیشتری به خود خواهد گرفت.
این مساله به‌خصوص با توجه به مذاکرات تهران و ریاض که به گفته محمدجواد ظریف، وزیرخارجه ایران سه دور آن در بغداد برگزار شده و سعودی‌ها منتظر نتیجه انتخابات ایران هستند، اهمیت مضاعفی در قرار دادن همسایگان عربی در یک شبکه پایدار روابط خواهد داشت.
بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که روابط دوستانه و نزدیک با همسایگان و گسترش مناسبات با آنها باید در درجه اول اولویت دولت آینده باشد. به بیانی می‌توان گفت که روابط با همسایگان همواره معیاری برای سنجش عملکرد دولت‌ها در حوزه سیاست خارجی در سال‌های گذشته بوده است.
احیای برجام مهمترین اولویت دولت سیزدهم
حسن بهشتی پور، کارشناس مسائل روابط بین‌الملل دراین‌باره به خبرنگار ایمنا می‌گوید: تعیین تکلیف برجام و چگونگی تعامل با عربستان سعودی از اولویت‌های سیاست خارجی است که دولت آینده قاعدتاً باید بر روی آنها تمرکز یابد.
به گفته وی، تعیین تکلیف برجام مساله مهمی است که باید آن را روشن کرد همچنین بحث FATF مهم است و در این ارتباط باید درباره کنوانسیون‌های پالرمو و CFT هم تصمیم‌گیری شود. نمی‌توان این مسائل را معطل گذاشت چرا که تبادلات تجاری و مالی کشور به این مسائل گره خورده است. معتقدم ایران باید هر چه زودتر به این کنوانسیون‌ها بپیوندد و دولت آینده مجبور است این مسائل را در اولویت قرار دهد.
به گفته این کارشناس مسائل روابط بین‌الملل، در بحث رابطه با کشورهای همسایه که اولویت اول سیاست خارجی اعلام شده، باید بگویم در بین همسایگان حل مشکل با عربستان در اولویت اول است چرا که تعامل با این کشور در همسایگی و در سطح منطقه جایگاه مهمی در روابط ایران با کشورهای دیگر دارد.
عادی سازی روابط ایران و عربستان؛ تعیین کننده مسائل منطقه‌ای
به اعتقاد بهشتی پور، عادی سازی روابط ایران با عربستان سعودی تأثیری تعیین کننده بر روی حل مشکل یمن، سوریه، عراق و لبنان دارد. برخی معتقدند حل و فصل مساله برجام در ارتباط با مذاکرات ایران و عربستان و بالعکس است؟ در حالی که سطح برجام بالاتر از این است که عربستان بتواند به تنهایی در اجرا آن مشکل ساز شود.
وی در ادامه می‌گوید که عربستان می‌تواند مانع ایجاد کند، اما مشکلات برجام به دولت آمریکا و رفتار ایران بر می‌گردد؛ البته عربستان و اسرائیل کارشکنی کردند اما آنچه برجام را به نتیجه نرساند سیاست‌های ترامپ و تا حدودی هم سیاست‌های ایران در داخل بود از این رو عربستان در این سطح نیست که مانع احیای برجام شود.
به گفته این کارشناس مسائل روابط بین‌الملل، برخی علاقه دارند بین برجام و مذاکرات با عربستان ارتباط برقرار کنند در حالی که مذاکرات با عربستان بحثی دو جانبه میان تهران و ریاض است. ریاض وقتی دید در یمن و مسائل منطقه موفق نشد و بایدن در آمریکا بر سر کار آمد و از سویی بن سلمان به عنوان مسئول مستقیم صدور دستور قتل جمال خاشقچی از سوی آمریکا معرفی شد، ترجیح داد برای فرار از این فضا به مذاکرات با ایران پاسخ مثبت دهد.
بهشتی پور تاکید می‌کند که در دو سال اخیر ایران مایل بود مشکل را با عربستان حل کند، اما طرف عربستانی روی خوش نشان نمی‌داد. برجام چه به نتیجه برسد یا نرسد می‌توانیم مشکلات‌مان را با ریاض حل کنیم. آمریکا برجام را با وجود مخالفت اسرائیل و عربستان در ۲۰۱۵ پیش برد.
مساله خزر از دیگر مسائل مهم در سیاست خارجی در دولت آینده است
وی معتقد است که ایران و عربستان دو کشور همسایه و دو قدرت منطقه‌ای هستند که با هم در ابعاد مختلف سیاسی، امنیتی، اقتصادی رقابت دارند اما می‌توانند با هم همکاری هم داشته باشند. مساله مهم این است که تا پایان دولت دوازدهم بر سر این مسائل به یک نتیجه قابل توجه برسیم.
این کارشناس مسائل روابط بین‌الملل خاطرنشان می‌کند: مساله خزر از دیگر مسائل مهم در سیاست خارجی در دولت آینده است. مساله رژیم حقوقی دریایی خزر تقریباً به مراحل آخر خود رسیده و این موضوع مهم باید در مذاکرات بین ایران و آذربایجان از یکسو و ایران با ترکمنستان از سوی دیگر نهایی شود. در حال حاضر مهمترین مساله تعیین خطوط مرزی آبی بین این کشورها و تعیین قلمرو سرزمینی در آب‌های خزر است.
انتهای پیام/ش/ر
نظرات بینندگان
