به مناسبت آغاز هفته دولت:
دولت ها در گذر زمان/ هشت رئیس جمهور ایران در طول ۱۳ دوره
هشت تن در طول ۱۳ دوره رئیس‌جمهور ایران بوده‌اند. این مقام پس از سقوط حکومت شاهنشاهی پهلوی و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و بنیانگذاری نظام جمهوری اسلامی در ایران به‌وجود آمد و از ۱۳ آذر ۱۳۵۸ با تصویب قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران شکل قانونی به خود گرفت.
به گزارش سرویس سیاسی شیرازه، هشت تن در طول ۱۳ دوره رئیس‌جمهور ایران بوده‌اند. این مقام پس از سقوط حکومت شاهنشاهی پهلوی و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و بنیانگذاری نظام جمهوری اسلامی در ایران به‌وجود آمد و از ۱۳ آذر ۱۳۵۸ با تصویب قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران شکل قانونی به خود گرفت.
رئیس‌جمهور از بین نامزدهای ریاست جمهوری توسط شورای نگهبان گزینش (تأیید یا ردّ صلاحیت) شده و راه یافتگان به مرحله بعدی برای یک دورهٔ چهار ساله توسط رأی مستقیم اکثریت مطلق مردم ایران برگزیده می‌شود و انتخاب مجدّد او تنها برای یک دورهٔ پیاپی دیگر امکان‌پذیر است.
بنا بر قانون اساسی، رئیس‌جمهوری ایران پس از رهبری دومین مقام سیاسی بلندپایهٔ کشور است و هیئت دولت و قوّهٔ مجریه (یکی از قوای سه‌گانهٔ ایران) تحت امر او قرار دارد.
البته تا قبل از بازنگری قانون اساسی در سال ۱۳۶۸، مطابق اصل ۱۳۴ ریاست هیئت دولت با مقام نخست‌وزیر بود؛ بنابراین سه رئیس‌جمهور اوّل ایران (سید ابوالحسن بنی‌صدر، محمدعلی رجایی، سید علی خامنه‌ای) رئیس کابینه محسوب نمی‌شدند.
رئیس‌جمهور همچنین به عنوان مجری قانون اساسی، رئیس شورای عالی امنیت ملی و رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز فعّالیّت می‌کند. تنها نخستین رئیس‌جمهور ایران (ابوالحسن بنی‌صدر) مقام فرماندهی کل نیروهای مسلّح را برعهده داشته‌است و پس از عزل و رد صلاحیت این وظیفه به رهبری سپرده شد، مابقی رؤسای جمهور حائز این مقام نبوده‌اند.
در صورتی که رئیس‌جمهور به دلایلی مانند مرگ، عزل، استعفا، غیبت یا بیماری توانایی انجام مسئولیّت‌های قانونی خود را نداشته باشد، معاون‌اوّل رئیس‌جمهور با موافقت رهبری وظایف او را موقتاً برعهده می‌گیرد و باید ظرف مدت ۵۰ روز شرایط انتخاب رئیس‌جمهور بعدی را از طریق انتخابات پیش از موعد فراهم نماید. تا پیش از بازنگری قانون اساسی (۱۳۶۸)، مسئولیّت جانشینی رئیس‌جمهور بر عهدهٔ شورای موقّت ریاست جمهوری بوده‌است.
سید ابوالحسن بنی‌صدر نخستین متصدّی این سمت بود که با بیش از ۱۰٫۷ میلیون رأی (۷۶٪~) در انتخابات ۱۳۵۸ برنده و رئیس‌جمهور ایران شد.
بنی‌صدر به اسلام‌گرایان چپ و ملی‌گرایان لیبرال گرایش داشت و در ابتدای کارش از حمایت رهبر انقلاب، روح‌الله خمینی برخوردار بود. دوران او همزمان با چالش‌های ابتدای انقلاب، گروگان‌گیری سفارت آمریکا و جنگ با عراق دچار عدم ثبات و مشکلات داخلی همراه شد و او نهایتاً توسط مجلس شورای اسلامی (با ۱۷۷ رای موافق، ۱۲ ممتنع و ۱ مخالف) به دلیل «عدم کفایت سیاسی» از ریاست جمهوری برکنار شد.
محمدعلی رجایی با بیش از ۱۳ میلیون رأی (۹۰٪~) پیروز انتخابات ۱۳۶۰ شد. رجایی مورد حمایت حزب جمهوری اسلامی بود و تنها پس از ۲۸ روز از آغاز ریاست جمهوری خود در بمب‌گذاری دفتر نخست‌وزیری توسط سازمان مجاهدین خلق ترور شد.
پس از هر دوی این مقاطع که رؤسای جمهور دوره کاری خود را به پایان نبردند، شورای موقّت وظایف آن‌ها را تا انتخاب رئیس‌جمهور بعدی برعهده گرفت.
سید علی خامنه‌ای با بیش از ۱۶ میلیون رأی (۹۵٬۰۱٪) در انتخابات ۱۳۶۰و بار دیگر با بیش از ۱۲٬۲ میلیون رأی (۸۵٪~) در انتخابات ۱۳۶۴ برگزیده شد. در این دوران که با بخش عمدهٔ جنگ همزمان بود و جناح چپ جمهوری اسلامی قدرتمند بود،ایشان از چهره‌های نسبتاً معتدل به‌شمار می‌رفتند.
با درگذشت روح‌الله خمینی و از تاریخ ۱۴ خرداد ۱۳۶۸، به رهبری برگزیده شدند و مدتی کوتاه رسماً عهده‌دار هر دو مسئولیت بودند، سید علی خامنه‌ای نیز پس از انتخاب به عنوان رهبری توسط مجلس خبرگان رهبری، دورهٔ ریاست‌جمهوری خود را پیش از پایان آن واگذار کرد
چهار رئیس‌جمهوری بعدی ایران، اکبر هاشمی رفسنجانی، سید محمد خاتمی، محمود احمدی‌نژاد و حسن روحانی هر کدام دو دورهٔ پیاپی برای این سمت انتخاب شدند. سید ابراهیم رئیسی با پیروزی در سیزدهمین دوره به عنوان هشتمین رئیس‌جمهور ایران انتخاب شد
اکبر هاشمی رفسنجانی با بیش از ۱۵٬۵ میلیون رأی (۹۴٬۵۱٪) در انتخابات ۱۳۶۸ و بار دوم با بیش از ۱۰٬۵ میلیون رأی (۶۳٪~) در انتخابات ۱۳۷۲ رئیس‌جمهور شد.
در آغاز دوران ریاست جمهوری او، جنگ تازه پایان یافته‌بود و با انتخاب رهبر جدید، کشور وارد مرحلهٔ جدیدی شده‌بود. با بازنگری قانون اساسی پست نخست‌وزیری حذف شد، پس از آن جناح چپ افول کرد و با ایجاد تعادل با جناح راست، یک جناح میانه‌روی پراگماتیست برخاست.
در این دوران که «دوران سازندگی» نام گرفت، مسئلهٔ اصلی کشور بازسازی پس از جنگ و توسعه اقتصادی بود. وی در ۱۹ دی ۱۳۹۵ بر اثر حمله قلبی درگذشت.
سیّد محمّد خاتمی با بیش از ۲۰٬۱ میلیون رأی (۶۹٪~) در انتخابات ۱۳۷۶ و بار دوم با بیش از ۲۱٫۶ میلیون رأی (۷۷٪~) در انتخابات ۱۳۸۰ رئیس‌جمهور شد.
با آغاز دورهٔ موسوم به «دولت اصلاحات» و «دوم خرداد»، گفتگوی تمدن‌ها و تنش‌زدایی در سیاست خارجی مطرح شد و در سیاست داخلی گسترش آزادی‌های مدنی در چهارچوب قانون اساسی مدنظر قرار گرفت.
محمود احمدی‌نژاد در مرحله دوم انتخابات ۱۳۸۴ با بیش از ۱۷٬۲ میلیون رأی (۶۲٪~) و در انتخابات ۱۳۸۸ با بیش از ۲۴٬۵ میلیون رأی (۶۳٪~) پیروز شد.وی عضو حزب جمعیت ایثارگران انقلاب اسلامی از تشکل‌های سیاسی اصولگرای جمهوری اسلامی ایران و جامعه اسلامی مهندسین بود.
حسن روحانی با بیش از ۱۸٬۶ میلیون رأی (۵۱٪~) در انتخابات ۱۳۹۲ پیروز شد و دولت خود را «دولت تدبیر و امید» نامید. همچنین در انتخابات ۱۳۹۶ با بیش از ۵۷٪ آراء برای بار دوم به عنوان رئیس‌جمهور انتخاب شد
و در نهایت سیدابراهیم رئیسی با حدود ۱۸ میلیون رأی (۶۲٬۲٪) در انتخابات ۱۴۰۰ پیروز شد و به عنوان هشتمین رئیس‌جمهوری اسلامی ایران انتخاب شد و در حال حاضر هشتمین رئیس جمهور ایران است.
(1)ابوالحسن بنی صدر: ۱۵ بهمن ۱۳۵۸ تا ۱ تیر ۱۳۶۰ (۱ سال و ۴ ماه و ۱۷ روز)
(2) محمّدعلی رجایی: ۱۱ مرداد ۱۳۶۰ تا ۸ شهریور ۱۳۶۰ (۲۸ روز)
(3) سیّد علی خامنه‌ای: ۱۷ مهر ۱۳۶۰ تا ۲۵ مرداد ۱۳۶۸ (۷ سال و ۱۰ ماه و ۹ روز)
(4) اکبر هاشمی رفسنجانی: ۲۵ مرداد ۱۳۶۸ تا ۱۲ مرداد ۱۳۷۶ (۸ سال و ۱۲ رو)
(5) سیّد محمد خاتمی: ۱۲ مرداد ۱۳۷۶ تا ۱۲ مرداد ۱۳۸۴ (۸ سال)
(6) محمود احمدی نژاد: ۱۲ مرداد ۱۳۸۴ تا ۱۲ مرداد ۱۳۹۲ (۸ سال)
حسن روحانی: ۱۲ مرداد ۱۳۹۲ تا ۱۲ مرداد ۱۴۰۰ (۸ سال)
انتهای پیام/س
نظرات بینندگان
