به گزارش سروی اجتماعی شیرازه، تمدن بشری مجموعه ای از دستاوردهای مادي و معنوي انسانهاست که هيچکدام بدون ديگري، توليد و ايجاد نمي‌شده‌اند. ميراث فرهنگي ناملموس يا ميراث معنوي،بخشي از دستاوردهاي تمدن‌هاست که به آن‌ها هويت مي بخشد.

میراث فرهنگی ناملموس به جنبه‌های غير فيزيکي يک فرهنگ گفته مي‌شود و اغلب آداب و رسوم جامعه در يک دورهٔ زماني را دربر مي‌گيرد يا راه و روش رفتار در جامعه كه معمولاً قوانين رسمي عمومي براي كاركرد در يك فضاي فرهنگي خاص هستند. به عبارت ديگر ميراث معنوي شامل بخشي از فرهنگ ماست كه به شكل شفاهي و سينه به سينه به ما به ارث رسيده است.

این موارد شامل ارزش‌های اجتماعی، سنت‌ها، آداب و رسوم و روش‌ها، باورهاي زيبايي شناسانه و معنوي، بيان هنري، زبان و ديگر جنبه‌هاي کارکردهاي انساني است. به طور کلي حفظ ميراث معنوي دشوارتر از حفظ ميراث فرهنگي مادي است و شاید به همین خاطر باشد که سازمان جهانی یونسکو در سال 2003 در سی و دومین نشست خود بر حراست از فرهنگ سنتي و فولکلور، تاکید کرد و ایران نیز به منظور صیانت از همین آثار دست به کار شد و اقداماتی در حال انجام است.

مژگان ثابت قدم کارشناس مسئول میراث ناملموس اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان فارس در گفتگو با خبرنگار شیرازه به بررسی چرایی ثبت میراث گرانبهای ناملموس پرداخت و گفت:  میراث فرهنگی ناملموس تجلیات غیر مادی زندگی انسانهاست و از مشخصه های اصلی آن این است که تمام ارزش‌های فرهنگی، اعتقاد، باورها، ارزش های اقتصادی ومهارت های قدیمی همه از نسلی به نسل بعدی منتقل می شود.

ثابت قدم با بیان اینکه میراث فرهنگی ناملموس پنج حوزه را در بر میگیرد، افزود: ابتدا زبان و ادبیات شفاهی است چون زبان عامل اصلی ارتباط و عامل انتقال فرهنگ به شمار میرود، به ویژه فرهنگ شفاهی و هر چه در این حیطه قرار میگیرد مثل قصه ها، لالایی ها، ضرب المثل ها چیستانها و ترانه ها از این دسته هستند.

کارشناس مسئول میراث ناملموس اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان فارس حوزه دوم را هنر اجرایی عنوان کرد و گفت: هنرهای اجرایی مثل هنرموسیقی که منظور از موسیقی،  نواهایی است که در جریان حیات فرهنگی و اجتماعی و بر اساس باورها و اعتقادات آفریده و به وجود آمده که شامل موسیقی سازی، موسیقی آوازی، موسیقی نواحی و اقوام میشود که در همین حوزه، هنری داریم به نام هنرهای نمایشی که در واقع رفتارهای فرهنگیی که به صورت اجرا در می آیند را شامل مشود، مثل برنامه‌های کوسه گردی و نمایش‌های مذهبی از جمله شبیه‌خوانی یا نمایش‌های عروسکی، نمایش‌های یک نفره مثل نقالی ، نمایش باندبازی و رقص ها را در بر می‌گیرد مثل رقص چوب بازی عشایر و کلاه کنی که در منطقه لطیفی لار و یا شمشیربازی خوره لار وجود دارند اینها جزو دسته دوم هستند.

ثابت قدم با اشاره به اینکه حوزه بعدی مراسم است، اظهار کرد: مراسم مجموعه‌ای از رسم های به هم پیوسته که بر اساس باورها و اعتقادات به وجود آمده اند می‌تواند مربوط به سال قمری یا سال شمسی و حتی میتواند مربوط به مراحل گذار زندگی انسان باشد، مثل محرم، نوروز، عروسی ها یا جشن‌هایی که مربوط به معیشت انسان است همانند جشن شکرگزاری یا دعای باران که مربوط به زندگی انسان میشود، حتی مراسم حوادثی که در زندگی انسان به وجود آمده اند مثل زلزله و سیل که در این حوزه قرار میگیرند.
 
حوزه بعد دانش های مربوط به طبیعت و کیهان است که این کارشناس حوزه میراث ناملموس به آن اشاره کرد و افزود:در واقع دانش های کشاورزی، دانش های پزشکی سنتی، شناخت بدن، ریاضی، کاشت و برداشت محصولات، چگونگی تحصیل آب و  دانش هایی مربوط به آسمان و نجوم را ما میتوانیم در این حوزه دسته بندی کنیم.

به گفته ثابت قدم حوزه بعدی هنرهای سنتی و دستی است، مثل نگارگری، تذهیب، نقاشی ، پرده سازی، دیوارنگاری، رودوزی های سنتی، دستبافته ها و دست ساخته هایی همانند چالنگری و قلمزنی که این حوزه را در بر می‌گیرد .

وی با طرح این پرسش که چرا ما هنرهای سنتی و صنایع دستی را که قابل دیدن هستند را جزء این گروه آوردیم؟ گفت: در این حوزه ما  مهارت ساخت آنها را که از نسلی به نسل دیگر از طریق استاد کار به شاگرد منتقل میشوند را به عنوان میراث ناملموس در نظر میگیریم نه خود شیء را که میراث ماده به حساب می آیند، پس می توان گفت، متجلی ترین نوع میراث ناملموس در همین قسمت صنایع دستی و هنرهای سنتی است .


کارشناس مسئول میراث ناملموس اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری فارس در ادامه به آمار ارائه شده در این حوزه اشاره کرد و گفت: ما در استان فارس تا به امروز ۱۰۲ اثر میراث معنوی داریم که در واقع در همین ۵ حیطه قرار گرفته اند که سه مورد به تازگی ثبت شده اند که یک مورد مربوط به شهرستان خنج، یک مورد مربوط به شهرستان کوار و آخری هم که صلوات خاصه حضرت شاهچراغ بود که هفته پیش به ثبت رسید.

ثابت قدم در خصوص نحوه حفاظت و چگونگی حفظ این آثار عنوان کرد: پاسداری از میراث ناملموس که مدتی در حال پیگیری آن هستیم، از جمله فعالیت هایی است  که باعث روند ادامه این نوع هنرها و فعالیتها می گردد و تضمین کننده ارزش‌ها، نقش ها و  کارکردهایی می باشد که برای  آن عنصر در جامعه وجود دارد این اقدامات آگاهانه برای عناصری صورت  میگیرد که به نوعی در حال تهدید شدن و از بین رفتن  هستند.

وی ادامه داد: در همین راستا در سال ۱۴۰۰ یک مصوبه از طرف هیئت وزیران به تصویب رسید و به تمام  سازمان‌های میراث فرهنگی در استان‌ها ابلاغ شد که طی آن می بایست کارگروه هایی در تمام شهرستان‌ها تشکیل بدهند و فرماندار به عنوان رئیس کارگروه و بعضی از ارگان‌ها مثل اداره ارشاد اسلامی، آموزش و پرورش، میراث فرهنگی،  ورزش و جوانان و...در این کارگروه دخیل باشند و برنامه‌هایی را برای پاسداری از میراث ناملموس اجرایی کنند.

این کارشناس حوزه میراث فرهنگی با اشاره به اینکه کارگروهی در شیراز و چند شهرستان دیگر تشکیل شده است، اظهار کرد: باید در هر شهرستان این اقدام انجام و کارگروه تشکیل گردد تا مشخص شود هر یک از این ارگانها چه کمکی می توانند در راستای حفظ آثار ناملموس انجام دهند و هر کدام به نوعی باید یک وظیفه برای پاسداشت این آثار بر عهده بگیرند؛ برنامه ها به آنها داده شده برنامه های همانند برگزاری جشنواره‌ها و سمینارها نوشتن مقاله ساختن فیلم، آموزش به جوانان و کودکان و امیدواریم بتوانیم در سال‌های آتی قدم‌های مهمی را برای این منظور برداریم.

ثابت قدم در پایان با تاکید بر اینکه موضوع مهمی که در این زمینه باید توجه داشت این است که میراث ناملموس بسیار آسیب پذیر هستند، عنوان کرد: با توجه به روند رو به فزونی و جهانی شدن رسانه های دیجیتالی که توجه همه را به خود جلب کرده اند، بخش بزرگی از این آئین ها در کشورهای مختلف در حال از بین رفتن هستند به گونه ای که در آینده نه چندان دور ممکن است فقط نامی از آنها باقی بماند و نشان شان هم از بین رفته باشد پس اگر ما بتوانیم در گذر زمان از این آثار حفاظت کرده و تکرارشان کنیم در واقع حس هویت آنها را  استمرار داده و به تنوع فرهنگی احترام گذاشتیم و این باعث صلح و دوستی در بین اقوام مختلف خواهد شد.

 انتهای پیام/س