بسیاری از کارشناسان روابط بین الملل در تحلیل سیاست خارجی دولت اوباما بر این باور بودند که پس از رویکردهای یک جانبه گرایانه نئو محافظه کاران در دولت جورج بوش ، رویکرد دولت بعدی آمریکا قاعده گرایی به معنی تثبیت نهادها و سازمان های بین المللی، چند جانبه گرایی و تاکید بر قواعد بین المللی خواهد بود.

عبور از بحث اروپای قدیم و جدید، پشتیبانی از عضویت دائم هند در شورای امنیت، تشکیل گروه جی 20 (G20)، امضای پیمان استارت جدید میان روسیه و آمریکا همه شواهدی بر سلطه دکترین نهادگرایی لیبرال بر وزارت خارجه آمریکا بود. با این حال آن چه مورد غفلت بسیاری از تحلیل گران قرار گرفت این واقعیت است که عامل اصلی تعیین کننده رویکردهای سیاست خارجی امریکا از آغاز تشکیل آن تا کنون صرفا منافع این کشور می باشد. نقل است از جورج واشنگتن اولین رئیس جمهور آمریکا که گفته بود، در سیاست خارجی دوست و دشمن وجود ندارد و تنها چیزی که وجود دارد منافع است؛ همان عاملی که باعث شد تا جان اف کندی لیبرال ترین رئیس جمهور تاریخ آمریکا قانون تشکیل جوخه های ترور خارجی ارتش آمریکا و سازمان سیا را امضا کند.

تحولات سوریه آزمون دیگری است که نشان می دهد، رویکردهای لیبرال و قاعده گرایی تنها هنگامی در دستگاه دیپلماسی آمریکا مطرح می شود که پای منافع حیاتی این کشور مطرح نباشد. از همین رو است که بعد از یک دهه آتش افروزی ایالات متحده در خاورمیانه به بهانه مبارزه با القاعده امروز بار دیگر شاهد همپیمانی القاعده و آمریکا در عرصه سیاسی سوریه هستیم.

سیاستمداران واشنگتن که به دلیل مخالفت های مسکو و پکن نتوانسته اند در سازمان ملل به اهداف خود دست یابند، در اقدامی هماهنگ با حامیان افراط و خشونت در منطقه، سیاست القاعده گرایی را برای پیش برد اهدافشان برگزیده اند. بیانیه روز گذشته ایمن الظواهری رهبر جدید القاعده در حمایت از نا آرامی های سوریه هم زمان با تاکید هیلاری کلینتون بر این که " آمریکا هیچ گاه مخالفان مسلح بشار اسد را تنها نمی گذارد"، نشان دهنده رویکرد دوباره القاعده گرایی در سیاست خارجی آمریکاست. رویکردی که یک بار پیش از این آمریکا در مقابله با شوروی سابق در افغانستان به کاربرد و ماحصل آن را در 11 سپتامبر 2001 مشاهده نمود.

عربستان سعودی به عنوان خاستگاه فکری و مالی جریان افر اط و خشونت در منطقه خواستار به کارگیری تمامی امکانات کشورهای عربی برای مبارزه با بشار اسد شده است، این درحالی است که روز گذشته "عاشور بن خیال" وزیر امور خارجه لیبی در مصاحبه با نشریه فایننشال تایمز حضور جنگجویان لیبیایی را در سوریه تایید کرده و عنوان داشته :" شورای انتقالی لیبی نمی تواند گروه های مسلح این کشور را از سفر به سوریه و مبارزه مسلحانه برعلیه دولت بشار اسد منع کند."

قطر ، عربستان، ترکیه و عربستان به عنوان نوک پیمان ائتلاف ضد سوری با تسلیح دوباره جنگجویان القاعده و حمایت مالی از این گروه برای یارگیری جدید در میان جوانان عرب منطقه، سیاست القاعده گرایی جدیدی را دنبال می کنند، سیاست آزموده شده ای که نتیجه آن جز تداوم خشونت در کشورهای منطقه نخواهد بود. پایان خشونت ها در سوریه چه به نفع نظام حاکم و چه به ضرر آن، آغازی خواهد بود بر احیای بیش از پیش القاعده در خاورمیانه، البته این بار در همسایگی اسرائیل وبسیار نزدیک تر به مرزهای اروپا.

 علیرضارضاخواه

منبع : روزنامه خراسان