کد خبر: ۲۷۲۷۹
تاریخ انتشار: ۱۹:۱۷ - ۱۷ اسفند ۱۳۹۰

.چهارشنبه سوری یا چهارشنبه سوزی ؟!

چهارشنبه سوری پارسال ۱۶۶۲ نفر در سراسر کشور ایران دچار حادثه شدند که بیشتر این حوادث در استانهای قم، آذربایجان غربی و کردستان و کمترین آن در استانهای مازندران، خوزستان و سیستان و بلوچستان ثبت شده است. 
 
 
درجه سوختگی های چهارشنبه سوری

حادثه دیدگان در چهارشنبه سوری سال گذشته بیش از همه دچار سوختگی درجه یک و سطحی شدند و پس از آن سوختگی درجه ۲، پارگی، زخم و خراشیدگی و سوختگی درجه ۳ که شدیدترین نوع سوختگی است،

چه گروه های سنی بیشتر در خطرند ؟

بیشترین گروه آسیب دیده در حوادث چهاشنبه سوری سال گذشته گروه سنی ۱۶ تا ۲۳ سال با فراوانی بیشتر در گروه سنی ۱۶ تا ۱۹ سال بود و پس از آن گروه سنی ۸ تا ۱۵ سال و ۳۴ تا ۳۸ سال است و حدود ۸۰ درصد حادثه دیدگان نیز مرد بودند.
آسیب ها در شهر است یا روستا ؟

 ۹۵ درصد آسیب دیدگان در چهارشنبه سوری سال گذشته، در شهرها اتفاق افتاده و بیشترین عامل حادثه ترقه با ۵۵ درصد بوده است و پس از آن ترکیب بنزین و چوب و بمب قرار دارد و متاسفانه بیش از ۶۰ درصد آسیب دیدگان دانش آموز بودند.

چه اشخاصی و در حین چه کاری آسیب دیدند؟

 ۷۳ درصد حادثه دیدگان در چهارشنه سوری گذشته در حال بازی بوده‌اند، ۱۵ درصد عابر و حدود ۸ درصد نیز در حال تماشا بودند و بقیه سایر موارد است ضمن اینکه ۸۵ درصد این حوادث در خیابانها و ۱۴ درصد در خانه اتفاق افتاده است.
تعداد موارد مرگ :

براساس آمار غیر رسمی ۱۰ نفر در این حوادث جان خود را از دست داده‌اند اما بر اساس آمار رسمی فقط یک نفر مرگ بر اثر حوادث چهارشنبه سوری در کشور ثبت شده است.

کدارم ارگان های بدن بیشتر آسیب دیده اند :

بیشترین ارگانی که در این حوادث دچار جراحت شده است دست بوده که ۳۳ درصد موارد را شامل می شود و پس از آن چشم با ۲۳ درصد، صورت با ۴/۱۶ درصد و در نهایت پا با ۹ درصد بوده است.
توصیه ما این است که به جای درگیری نیروی انتظامی و نیروهای شبه نظامی با جوانان ، تلاش برای کاهش خسارت آسیب دیدگان این حوادث با آموزش عمومی و با استفاده از همه انواع رسانه ها و نیز با کمک آموزش و پرورش زمینه‌ای فراهم شود که اصولا این نوع حوادث رخ ندهد و با پیشگیری از بروز چنین حوادثی و خسارتهای جبران ناپذیر آن جلوگیری شود.
 

فراموش نکنیم چهارشنبه سوری باید برگزار گردد زیرا یک سنت زیباست که تمامی فرهنگ های منشعب از ایران باستان به آن اعتقاد دارند .

نقش آموزش در پیشگیری از حوادث چهارشنبه سوری 
 
 یکی از عوامل ضروری برای پیشگیری از حوادث و اتفاقات، ارتقای سطح آگاهی مردم و خصوصاً گروههای در معرض خطر است. معلومات، آگاهیها، نگرش، اعتقادات و باورهای افراد در مورد هر موضوعی نظیر حوادث چهارشنبه سوری عوامل مستعدکننده رفتار سالم و پیشگیری از این حوادث را تشکیل می دهد. این عوامل در فرد ایجاد انگیزه می نمایند تا رفتار خود را تغییر دهد و از بروز این حوادث جلوگیری نماید.
عموم مردم بر این باور هستند که حوادث گریزناپذیرند اما این طرز برخورد جبری بایستی کنار گذاشته شود.
آموزش سبب افزایش آگاهیها در این زمینه می گردد، نگرشهای مطلوب را برمی انگیزد و نهایتاً مهارتها و رفتارهای پیشگیری از حوادث مذکور را تشکیل می دهد. در واقع شایسته است بگوییم که اگر حادثه یک بیماری می باشد، «آموزش» واکسن آن است. هر اندازه افراد درباره عواملی نظیر ترقه، مواد منفجره و محترقه دیگر و آتش بازی، که احتمال وقوع حادثه را افزایش می دهند،  بیشتر بدانند در آن صورت بهتر خواهند توانست از احتمال وقوع این حوادث پیشگیری نمایند.
در جامعه ما حوادث و آسیبهایی نظیر حوادث ناشی از مواد محترقه و منفجره یا آتش افروزی چهارشنبه سوری، تهدیدی جدی برای سلامتی افراد (خصوصاً کودکان و نوجوانان) است. با این حال حتی حوادثی که به نظر می رسد بدون هشدار و خبر روی می دهند، اکثرشان نتیجه یک رشته اتفاقات یا نتیجه ترکیبی از اتفاقات و وقایع هستند. تشخیص خطرهای بالقوه در این زمینه به افراد کمک می کند که وارد عمل شده، خود را ایمن نگهدارند. در واقع می توان گفت که از جمله عوامل خطرزایی که بر احتمال وقوع این حوادث می افزایند نگرشهای افراد و رفتارهای ناایمن آنهاست که با آموزش افراد می توان هم  نگرش و هم رفتار افراد را تغییر داده، اصلاح نمود. حقیقت این است که آموزش پیش نیاز سلامت است. 
 
سه گام پیوسته لازم برای جلوگیری از حوادث چهارشنبه سوری   
 
برای پیشگیری از حوادث اسفناکی که در مراسم آتش افروزی چهارشنبه سوری احتمال وقوع آن می رود، می توان از مدل پیشگیری از حوادث بهره جست. برای این منظور باید مراحل زیر را طی نمود:
 
 
۱ _ آموزش والدین:

والدین نه تنها نیازمند آموزش درباره خطراتی هستند که در سایه استفاده از مواد منفجره و آتش افروزی فرزندان آنها را تهدید می کند، بلکه به همان اندازه نیز نیازمند به آموزش درباره مشکلاتی هستند که کودکان در یادگیری راجع به این خطرات، با آنها مواجه می باشند. والدین باید در این راستا مسئولیت بیشتری را بپذیرند و بیشتر به فکر سلامت کودکان خود باشند. می توان گفت در بسیاری از حوادث، دلیل اصلی انتظار زیادی بوده است که والدین در این زمینه از فرزندان خود داشته اند. لذا آموزش به والدین در مورد خطرات احتمالی ناشی از سر و کار داشتن با مواد منفجره و محترقه و نیز در مورد حوادث احتمالی ناشی از آتش بازی و همچنین آموزش آنها در زمینه اصول ایمنی و پیشگیری از این حوادث، نقش مهمی در جلوگیری از بروز چنین حوادثی در این روزهای خجسته دارد.
والدین، پدر و مادر هر دو، می توانند اطلاعات مربوط به اصول پیشگیری از حوادث را آموخته و به فرزندان خود منتقل نمایند . چرا که پدر و مادر بانفوذترین افراد در نزد کودکان و نوجوانان هستند.
از این رو آموزش والدین در زمینه چگونگی پیشگیری از حوادث احتمالی چهارشنبه سوری، نقش مهمی در پیشگیری از بروز این حوادث داراست. در واقع خانواده (پدر، مادر، خواهر و برادران) از عوامل تقویت کننده رفتار هستند.
عوامل تقویت کننده عواملی هستند که تعیین می کنند آیا از رفتارهای بهداشتی و سالمی که انجام آنها مورد نظر است، نظیر عدم استفاده یا استفاده صحیح مواد محترقه، ترقه و مواد منفجره دیگر حمایت می شود یا خیر. در حقیقت عوامل تقویت کننده مثل خانواده، عوامل حمایت کننده رفتار هستند.
 
۲- آموزش به کودکان و نوجوانان: 

 
کودکان ذاتاً کنجکاو هستند و همزمان با رشد آنها بر کنجکاوی و رشد مهارتهایشان افزوده می شود که این امر آنها را در معرض خطر قرار می دهد. برنامه هایی که برای حفاظت بچه ها در مقابل صدمات صورت می گیرد بایستی کنجکاوی آنها و تغییرات مداوم در مهارتهای آنها را در نظر بگیرد. در واقع همیشه باید انتظار آن را داشته باشیم که بچه ها کنجکاو باشند. در مورد نوجوانان نیز باید این موضوع را در نظر گرفت که نوجوانی دوره ای است که افراد در آن دوره دست به تجربه می زنند و هویت خود را شکل می دهند.
بخشی از این فرآیند تکامل، دست یازیدن به رفتارهای مخاطره آمیز است، رفتارهای مخاطره آمیزی که در صورت عدم کنترل، می تواند به حوادث اسفناکی در این ایام خجسته نوروز منجر شود. به همین خاطر، اهداف هرگونه برنامه پیشگیری در زمینه حوادث ناشی از استفاده نابه جای مواد محترقه و منفجره و نیز در زمینه حوادث ناشی از آتش بازی، بایستی واقع بینانه باشد و در این زمینه بایست هدف اصلی، پیشگیری از آسیب یا کاهش دامنه آسیب های مربوط به استفاده از این مواد خطرآفرین باشد تا پیشگیری کامل از مصرف آنها. در واقع باید هدف برنامه متمرکز بر استفاده صحیح، مناسب و بجا و استفاده از نوع استاندارد این مواد باشد.
در برنامه ریزی آموزش پیشگیری از این حوادث این امر مهم است که مفاهیم ساده را انتخاب نموده و آن را توسعه داد. لازم به ذکر است که به هریک از کودکان و نوجوانان باید مفهوم خطر و صدمات جسمی ناشی از آن را آموزش داد به ویژه در مواقعی که این افراد دیگران را به دلیل رفتار نامناسب خود در معرض خطر قرار می دهند. این افراد را بایستی از خطرات تماس با مواد منفجره و محترقه یا از خطرات ناشی از آتش بازی، آگاه نمود و کمکهای اولیه مورد نیاز در موقع بروز حوادث را آموزش داد و باید احساس مسئولیت در پیشگیری از این حوادث و در محیطهای مختلف (خانه، مدرسه، بیرون از این دو محیط) را در این گروه سنی به وجود آورد.
ممکن است موضوع ایمنی و پیشگیری از حوادث مربوط به چهارشنبه سوری، در بدو امر برای این گروه سنی زیاد جالب نباشد، چرا که آنها مجبورند مقداری محدودیت در ترقه بازی، فشفشه بازی و آتش بازی خود متحمل شوند ولی می توان با نشان دادن این موضوع که این امر با زندگی آنها مرتبط است، آموزش در این زمینه را برای آنها جالبتر کرد. حوادث برای هر کسی اتفاق می افتد. در برخی حوادث افرادی کشته شده یا به شدت آسیب می بینند.
اما از بروز اغلب حوادث از جمله حوادث چهارشنبه سوری می توان جلوگیری نمود. باید کودکان و نوجوانان را تشویق کرد که از حوادث درک خوبی داشته باشند. باید به آنها آموزش داد که آنها در مقابل مواد محترقه و منفجره و آتش بازی آسیب پذیر هستند. این آموزش آسیب پذیر بودن آنها در مقابل خطرات مذکور، از اهمیت خاصی برخوردار است. عوامل بسیاری در عدم پذیرش آموزشهای مربوط به پیشگیری از حوادث ناشی از مواد محترقه، منفجره و آتش بازی در این گروههای سنی دخالت دارد. به عنوان مثال احساس محدودیت در بازی با این مواد، لاف زدن، دلیری، چشم و هم چشمی، رقابت، قهرمان سازی و تحریک دوستان و همکلاسی ها، عوامل مختلفی هستند که ممکن است این افراد را به پذیرفتن خطرات مختلف تشویق نماید.
به این گروه باید این موقعیت داده شود که پذیرش خطر را ارزیابی نمایند و تفاوت بین خطرات حساب شده ای را که افراد، اطلاع و آموزش کافی در مورد آن داشته و لوازم و احتیاجات ایمنی در مقابل آن پیش بینی شده است، با کارهایی که بدون فکر، بدون توجه و بدون دخالت شعور انجام می گیرد، مقایسه نمایند. بسیاری از افراد در کار خود، با مواد منفجره و محترقه سر و کار داشته، با خطرات ناشی از آنها مواجه هستند ولی این مسئله بسیار مهم است که کودکان و نوجوانان با وسایل مورد استفاده این افراد آشنا شوند و بدانند که این افراد بایستی از قوانین مشخصی در موقع کار با مواد محترقه و منفجره، پیروی نمایند. به عنوان مثال، کودکی که در ذهن خود انفجار دینامیت و نارنجک توسط هنرپیشه ها را تصور می کند باید بداند این افراد از قوانین و سیستمهای ایمنی خاصی در این زمینه پیروی می نمایند تا به خود و دیگران آسیب  نرسانند.
یکی از مسایل مهمی که در زمینه آموزش پیشگیری از حوادث ناشی از استفاده سوء مواد منفجره و محترقه در چهارشنبه سوری، باید مورد توجه زیادی قرار گیرد، ایمنی جامعه است. در مکانهایی که افراد زیادی جمع می شوند، ممکن است در صورت استفاده از این مواد، وضعیت خطرناکی به وجود بیاید. بنابراین لازم است این آگاهی به کودکان و نوجوانان داده شود که خطر در اجتماعات بزرگتر، بیشتر است و راههای جلوگیری از صدمه به دیگران نیز به آنها آموزش داده شود. در صورتی که کودکان به درستی آموزش داده شوند، نه تنها خودشان در این زمینه سعی به رعایت اصول ایمنی خواهند نمود، بلکه می توانند به همدیگر و حتی به افراد بزرگتر از خود نیز در این زمینه آموزش داده، همدیگر و دوستان خود را در این مورد یاری نمایند.
 این حالت، یاری کودک به کودک نام دارد که نقش بسیار مهمی در آموزش سبک و شیوه زندگی سالم به کودکان و حتی به جامعه، داشته و اثربخشی و کارآیی آن توسط تحقیقات به اثبات رسیده است.
 
 
۳- اقدامات محیطی: 
 
 نوع اسباب بازیها (نظیر ترقه، فشفشه، مواد محترقه)، لوازم بازی، زمینها و میدانهای مختلف تفریح در این زمینه، می توانند از عوامل ایجاد حوادث باشند. گاهی سازندگان وسایل بازی به اراده خود، تغییراتی در این وسایل به وجود می آورند که می تواند منجر به پیشگیری از حوادث شود. در مواردی دیگر تغییر در سیاستگذاریها و قانونگذاری برای اطمینان از مطابقت یک محصول با مقررات ایمنی لازم است. (مبانی پیشگیری) در واقع اقدامات محیطی، به فراهم آوردن منابع و تسهیلات لازم برای یک رفتار صحیح (نظیر استفاده درست از مواد محترقه و ترقه و…) اشاره می کند و در مورد موضوع مورد بحث، امکانات و تسهیلات می تواند خود ترقه های استاندارد، محیطها و زمینهایی برای ترقه بازی، آتش بازی و حتی قیمتهای مربوط به مواد محترقه و منفجره استاندارد باشد که فراهم نمودن این امکانات و تسهیلات نقش اساسی در کاهش حوادث چهارشنبه سوری دارد.
این امکانات و تسهیلات محیطی، زیرمجموعه ای از عواملی هستند که به نام عوامل قادرکننده مشهورند. بدون توجه به این عوامل قادرکننده برنامه آموزش پیشگیری از حوادث ناشی از مواد محترقه و منفجره، با شکست مواجه می گردد. در واقع اقدامات محیطی می خواهد به موضوع محیطهای سالم، وسایل سالم و در کل به مفهوم محیطهای حمایتی برای سلامت اشاره نماید که مفهومی نوین در ارتقای سلامت افراد است. محیطهای حمایتی برای سلامت، افراد را از تهدیداتی که نسبت به سلامت آنها وجود دارد محافظت می  کند و همانطور که گفته شد حمایت از طرف محیط، در جلوگیری از بروز حوادث ناشی از مواد منفجره و محترقه در این روز خجسته، نقش مهمی بازی می کند.
 
 
نقش مدارس در آموزش پیشگیری 
امروزه می دانیم که ارتقای سلامت از طریق مدارس، یکی از موثرترین و کارآمدترین راههای بهبود کیفیت زندگی بچه هاست.
تقریباً در همه کشورها مدرسه جایگاهی است که بسیاری از افراد در آن زندگی می کنند، می آموزند و کار می کنند.
به طوری که در کشور خود ما در سال تحصیلی ۷۷-۱۳۷۶ تعداد ۱۸ میلیون و هفتصد هزار دانش آموز ساعات زیادی از زندگی خود را در آنجا می گذرانند و جایگاهی است که برنامه های آموزش پیشگیری از حوادث ناشی از مواد محترقه و منفجره و آتش بازی چهارشنبه سوری می تواند بیشترین تأثیر را داشته باشد؛ زیرا دانش آموزان در دسترس قرار دارند و در دوره تأثیر پذیری زندگی یعنی کودکی و نوجوانی هستند. هر چند مدرسه نمی تواند به تنهایی از عهده این کار برآید ولی در بین بخشهای دیگر از همه مهمتر است.
در نظر گرفتن این که بعد از پدر و مادر، معلم جاذب ترین و پرنفوذترین فرد در نزد کودک است این مسأله را تأیید می کند که مدرسه می تواند نقش مهمی در آموزش پیشگیری از حوادث چهارشنبه سوری داشته باشد. آموزش مهارتهای زندگی در مدارس، کودکان را قادر می سازد تا به حفظ و ارتقای سلامت خود بپردازند. در واقع در مدرسه امکان آموزش دانش آموزان و آماده ساختن آنها برای یک زندگی مسئولانه در جامعه و نتیجتاً  کاهش دامنه آسیب ناشی از استفاده نابه جای مواد محترقه و منفجره و آتش افروزی وجود دارد.
می توان گفت که در حال حاضر مدارس با حمایت کامل خانواده و اجتماع، بهترین محل برای اجرای برنامه جامع بهداشتی از جمله آموزش اصول پیشگیری از حوادث هستند. چرا که مدارس قویترین سازمان اجتماعی و آموزش قابل دسترسی، برای مداخله در این زمینه بوده، تأثیر عمیقی بر دانش آموزان، خانواده ها و اجتماع می گذارند.
مواردی که بر شمردیم تنها، دلایل بسیار خلاصه ای از اهمیت مدارس در آموزش سبک و شیوه زندگی سالم، از جمله استفاده مناسب و محتاطانه از مواد محترقه و منفجره هستند. مدارس چنان اهمیتی در آموزش و ایجاد رفتارهای صحیح و سبک زندگی سالم دارند که امروزه عبارت مدارس مروج سلامتی را در مورد آنها به کار می برند. مدرسه مروج سلامت در واقع مدرسه ای است که مدام تلاش می کند که سلامت کارکنان، خانواده، اعضای جامعه و دانش آموزان را بهبود بخشیده و با رهبران جامعه با هدف کمک به آنها در شناخت این که چگونه جامعه می تواند در امر سلامت و آموزش مشارکت کند، کار می نماید.
کودکان نیروی عظیمی هستند که باید در برنامه ریزی و اجرای فعالیتهای آموزشی از جمله آموزش پیشگیری از حوادث چهارشنبه سوری، آنها را دخالت و مشارکت داد. در واقع اگر این نیروی عظیم را در پیاده کردن برنامه های بهداشتی از جمله آموزش در زمینه پیشگیری از حوادث مذکور، دخالت و مشارکت دهیم و احساس مسئولیت در مورد سلامت و خود و جامعه را به آنها انتقال دهیم، در رسیدن به اهداف بهداشتی و ارتقای سلامت افراد راهی کوتاهتر پیموده ایم. فراموش نکنیم که دانش آموزان امروز شهروندان ما و والدین فردا هستند. بنابراین انتقال حقایق مربوط به حوادث چهارشنبه سوری و راههای پیشگیری از آن، به این افراد، یک سرمایه گذاری بلندمدت است.
شکی نیست که اگر کودکان در آموزش هر موضوع مربوط به ارتقای سلامت از جمله موضوع ایمنی و پیشگیری از حوادث آخرین چهارشنبه سال، به دیگران، سهیم شوند و نقش فعالی در آن عهده دار شوند، خود به درک بهتری از این مفاهیم دست می یابند و اگر احساس مسئولیت در قبال سلامتی خود و جامعه به کودکان منتقل شود، در آینده شهروندان خوبی برای جوامع خواهند بود و در واقع شاید یکی از زیباترین ابعاد مشارکت اعضای جامعه در این زمینه، دخالت دادن دانش آموزان و کودکان باشد.
کودکان نه تنها خود نیازمند به اطلاع رسانی و آموزش در زمینه  حوادثی هستند که می تواند در سایه استفاده بی رویه و نابه جای مواد محترقه و منفجره ایجاد شود، بلکه قادر به فراهم کردن ایمنی و سلامت برای افراد دیگر نیز هستند که این کار را با انتقال این پیامها به دیگران دارند. اغلب کودکان کوچکتر وقت خود را بیشتر از آن که با بزرگسالان باشند، با کودکان بزرگترین می گذرانند، آنها را تحسین می کنند، از آنها تقلید می کنند و کاری که آنها می گویند، انجام می دهند.  می توان گفت گروههای کودکان بخصوص گروههای با نفوذ و معروف می توانند بر اعضای خود اثراتی بگذارند که بزرگسالان هیچ گاه نمی توانند چنین تأثیری داشته باشند. همسالان و دانش آموزان در واقع می توانند در پیشگیری از حوادث مذکور نقش تقویت کننده داشته باشند.
بدین ترتیب ملاحظه می گردد که نظام آموزشی خصوصاً  در کشورهای در حال توسعه، با توجه به شرکت  کارکنان و معلمان آموزش و پرورش و میزان بالای رشد دانش آموزی و اشتغال به تحصیل بیش از ۸۰ درصد کودکان وسیع ترین کانال برای انتشار اطلاعات بهداشتی و نگرش ها و رفتارهای صحیح در جوامع هستند که موضوع پیشگیری از حوادث ناشی از استفاده بی رویه و نادرست مواد محترقه و منفجره در آخرین چهارشنبه سال نیز از این قاعده مستثنی نمی باشد.
 
 
نقش رسانه‌های جمعی در پیشگیری از حوادث 
  
 
زمانی که وسایل ارتباط جمعی با انسانهایی برخورد می کنند که ذهنی ساخته و پرداخته شده دارند کمتر می توانند به آن رسوخ کنند، زیرا شخص از مکانیسمهای دفاعی خاص خود برخوردار است. این امر در مورد کودکان مصداق ندارد. ذهن کودک ساده و فاقد شبکه به هم پیوسته ای از اندیشه ها و باورهاست. ذهن کودک هنوز رموز تحلیل عقاید، سنجش و سپس پذیرش یا طرد آنان را نیافته است. از این روست که وقتی کودکان بدون هیچ پناهی یا حفاظ، در برابر وسایل ارتباط جمعی قرار می گیرند، سخت تأثیرپذیر هستند.
امروزه در جهان بیشتر افراد به نحوی به رسانه های جمعی نظیر تلویزیون، رادیو و روزنامه ها دسترسی دارند. تلویزیون رسانه ای است که در جهان، از هر ۵نفر یک نفر به آن دسترسی دارد. تلویزیون به عنوان مهمترین وسیله ارتباطی در برابر کودکان تجلی یافته است و فضای خالی کودکان را سخت اشغال کرده است.
به گونه ای که در تهران از ۱۰ نفر کودک، بیش از ۷ نفر زمانی بین ۴-۱ ساعت در شبانه روز صرف تماشای تلویزیون می نمایند و این امر حاکی از تأثیر شگرف تلویزیون بر اذهان ساده کودکان می باشد. اثر بخشی برنامه های تلویزیونی روی رفتارهای افراد، خصوصاً  کودکان و نوجوانان، در برنامه های پیشگیری از اعتیاد ثابت شده است از این رو بسیج کردن رسانه ها، چه رادیو و تلویزیون، چه رسانه  های چاپی نظیر مطبوعات در راستای آموزش پیشگیری از حوادث مربوط به استفاده بی رویه از مواد محترقه و منفجره در آخرین چهارشنبه سال می تواند در کنار برنامه های دیگر تأثیری شگرف و تقویت کننده داشته باشد.
 
 
رویکردهای سیاستگذارانه: 
 
 
رویکردهای مربوط به سیاستگذاری در کاهش دادن دامنه آسیب های مربوط به حوادث نقش مؤثری دارد. بویژه زمانی که با رویکرد آموزشی و رویکرد اجتماعی ترکیب شود. سیاستگذاریها و مقررات می توانند در محدود کردن و تحت کنترل در آوردن استفاده از وسایل محترقه و منفجره موفق باشند. نظارت بر تولید و توزیع مواد استاندارد و وضع مقررات لازم از جمله اقدامات این رویکرد است.
 
 
برنامه های جامع پیشگیری از حوادث مربوط به آخرین چهارشنبه سال

تحقیقات نشان می دهند که برنامه های اجتماعی جامع، امیدبخش تر از راهکارهای پیشگیرانه یک بعدی است. این گونه برنامه ها مستلزم مشارکت بخشهای مختلفی نظیر مدارس، خانواده ها، رسانه های جمعی، سیاستگذاران و غیره می باشد. به عبارت دیگر مشارکت دادن تمام بخشهای جامعه در امر پیشگیری از حوادث مربوط به آخرین چهارشنبه سال، در واقع یک بسیج همگانی در این زمینه است و اثربخشی بیشتری نسبت به رویکردهای تک بعدی دارد.
 
 
 
 
توصیه ها
 
در نهایت برای پیشگیری از حوادث مربوط به آخرین چهارشنبه سال توصیه های زیر به عمل می آید:
 
 
مدارس: 
به دانش آموزان اصول و روشهای پیشگیری از حوادث مربوط به استفاده از مواد محترقه منفجره و آتش بازی را آموزش دهید.
سعی کنید محتوای آموزشی درست بوده، با تواناییها و روحیات گروههای سنتی مختلف مطابقت داشته باشد.
سعی نمایید که روشهای آموزش با دوره های تکاملی دانش آموزان منطبق باشد. روش آموزش به اندازه مطلبی که آموزش داده می شود(محتوای آموزشی)، اهمیت دارد.
سعی کنید آموزش و روشهای آن عمل گرا و مبتنی بر تحقیق بوده، توانایی تفکر و تصمیم گیری را تکامل بخشد.
سعی نمایید برنامه های آموزشی رابه موضوع پیشگیری مذکور در پروژه آموزش دخالت دهید. در نظر داشته باشید که معلمین بعد از والدین، با نفوذترین افراد به دانش آموزان هستید.
اهداف هرگونه برنامه پیشگیری در زمینه حوادث مذکور در نوجوانان بایستی واقع بینانه باشد. هدف اصلی خود را کاهش دامنه آسیبهای ناشی از استفاده مواد محترقه و منفجره قرار دهید تا پیشگیری کامل از استفاده این مواد.
برنامه های آموزشی در این زمینه باید بر اصول آموزش عملی و کاربردی متکی باشد نه بر ایدئولوژی افراد.
دانش آموزان را مستقیماً در امور طراحی برنامه پیشگیری و اجرای آن دخالت دهید. در برنامه های خود از قدرت نوجوانان و کودکان بهره بگیرید. این کار دانش آموزان را علاقه مند کرده و تأثیر برنامه ها را بیشتر می کند.
روشهای خشک کارآیی ندارند و ممکن است منجر به پنهان کاری و مشکلات و خطرات جدی بشوند؛ لذا از چنین برنامه هایی بپرهیزید.
به طور مداوم برنامه آموزشی خود  را  ارزشیابی نمایید تا اثر بخشی آن معلوم شود.
 
نقش نیروی انتظامی در پیشگیری از حوادث چهارشنبه سوری
 
یکی از سیاست‌هایبازدارنده ارگان‌های برقرار کننده امنیت که نیروی انتظامی در رأس آن قرار دارد،برخورد قاطع و جدی با تولید، توزیع و مصرف کنندگان مواد محترقه خطرناک است ,این در حالیست که تمامی ماموران پلیس پایتخت در چهارشنبه‌سوری آماده‌باش کامل هستند تا با هر اقدامیکه مخل امنیت عمومی باشد به جد برخورد کنند. 

 باتوجه به این که ارتکاب چنین اعمالی مجرمانه و قابل تعقیب کیفری است، دادستان عمومی و انقلاب تهران به عنوان مدعی‌العموم به تمامی دادسراها و ماموران انتظامی و ضابطاندادگستری اعلام کرده است، در صورت مشاهده نسبت به شناسایی عاملان اقدام کنند و بامرتکبان چنین اعمالی برخورد قاطع و سریع به عمل آید و مهلت داده نشود تا این قبیلافراد موجب سلب آسایش و آرامش عمومی شوند.
 
 
۱- مبارزه باقاچاق مواد محترقه
 
زیرا تمامی این تولیداتکه غیر استاندارد و از تولیدات بنجل کارخانجات چین و هندی است ‌از کشورهای حاشیهخلیج‌فارس وارد می‌شود و در این میان مصرف کنندگان باید بدانند که یکی از کارخانجاتاصلی تولید کننده مواد محترقه در هندوستان به تازگی به دلیل ساخت وسایل غیرمجاز وخطرناک در انفجار بزرگی از بین رفت و به این ترتیب استفاده از محصولات این شرکت درکشور تولید کننده ممنوع شد.
 
 
۲- مبارزه با سود جویان
 
مبارزه با سود جویان که تازگی به نیرنگی دیگر دست زده اند و با توجه به این که خریداران این مواد کسی جزءکودکان و نوجوانان نیستند، ‌با استفاده از تعبیه تصویر خوانندگان غیرمجاز ایرانی برروی جعبه مواد محترقه، جاذبه لازم را برای آنها فراهم کرده‌اند.
 
۳- مراقبت از جوانان
 
مراقبت از جوانان که سرشار از هیجان و انرژی نهفته هستند و به دلیل نبودشرایط مناسب برای تخلیه این هیجانات، تمامی آن در شبی از سال به بدترین شکل خارجشده و اغلب حوادثی را به بار می‌آورد
 
 
 
نقش سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی در پیشگیری از حوادث چهار شنبه سوری
 
سازمان آتش‌نشانی تهران با ارائه پیشنهادی به شهرداری مبنی بر در نظر گرفتنمراکزی جهت برگزاری کنترل شده مراسم چهارشنبه آخر سال برای کاهش تلفات و حوادثگامهای مؤثری در این خصوص برداشت، به طوری که بر اساس بررسی‌های صورت گرفته برپاییمراسم چهارشنبه‌سوری در این مراکز یا اصلا مصدوم و یا خسارت مالی به همراه نداشته ویا اگر هم داشته بسیار ناچیز بوده است.
سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی تهران با شعار «ایمنی شهر با مشارکت شهروندان» بسیاری از اهداف پیشگیرانه را دنبال کرده و با فرا رسیدن چهارشنبه آخر سال با درنظر گرفتن خودروها، موتورسیکلت‌ها و تجهیزات امداد و نجاتی و استقرار نیروهایامدادگر در نقاط حادثه‌خیز، آماده‌باش مضاعفی جهت مقابله با حوادث دارد.
با استقرار خودروهای امدادیآتش‌نشانی در نقاطی از شهر که به تجربه حوادث بیشتری را طی سالهای گذشته در آنجاشاهد بودیم، دسترسی سریع به محل حادثه در کوتاهترین مدت صورت می‌گیرد و ترافیکسنگین چهارشنبه‌سوری موجب تاخیر حضور نیروها در موقعیت وقوع حادثه نمی‌شود.
اعمال نظارت مستمر به اماکن فروش موادشیمیایی به خصوص در این روزها با یک مدیریت مناسب نرم‌افزاری منجر خواهد شدتا وسایل مواد محترقه خطرناک به دست کودکان نرسد و بهتر است مواد محترقه کم خطر بانظارت موسسه استاندارد تولید شود تا جوانان با استفاده از این مواد کمتر به سراغ مواد محترقه خطرناک که اغلب چینی است، بروند.
 
 
 
 
آسیب های ناشی از ترقه بازی
 
مقدمه :
 
ضربه های صوتی علاوه بر گوش بر سیستم عصبی تاثیر مخربی می گذارد و روان فرد را متزلزل می سازد. در منابع علمی آمده است که دستگاه قلب و عروق نیز از محرک های صوتی لطمه ای جدی می بینند. ضربه های صوتی سبب کاهش مقاومت عروق محیطی و رشد غدد فوق کلیوی و درهم شکستن مقاومت در برابر بیماری ها می شود.
هر روز در روزنامه حوادث و آتش افروزی های تازه ای پیرامون ترقه بازی و انفجار مواد محترقه می خوانیم. گاه انفجار انبوهی از ترقه های دست ساز کاشانه ای را به نابودی می کشاند و معلولین و قربانیانی از خود باقی می گذاردضربه های صوتی علاوه بر گوش بر سیستم عصبی تاثیر مخربی می گذارد و روان فرد را متزلزل می سازد. در منابع علمی آمده است که دستگاه قلب و عروق نیز از محرک های صوتی لطمه ای جدی می بینند.
ضربه های صوتی سبب کاهش مقاومت عروق محیطی و رشد غدد فوق کلیوی و درهم شکستن مقاومت در برابر بیماری ها می شود.
چهارشنبه سوری یکی از جشن های باستانی ایران است. در این جشن که آخرین شب چهارشنبه سال به پا می شود مردم روی آتش می پرند و به همراه آن کوزه های سفالین را می شکنند تا رنج ها و تلخکامی های سال را به آتش و به ظروف شکسته بسپارند. در فرهنگ معین آمده است که چهارشنبه سوری به آخرین چهارشنبه هر سال شمسی گفته می شود.

در عصر چهارشنبه سوری بوته های خار را مشتعل می کنند و از روی آن می پرند و می گویند: سرخی تو از من؛ زردی من از تو. و این عمل را به شگون گیرند. در جایی از این سنت به جا مانده ملی ما نامی از ترقه بازی نمی بینیم. به علاوه چهارشنبه سوری جشن آتش است برای عصر یک روز از سال ولی ترقه بازی که چاشنی چهارشنبه سوری شده ماه ها پیش از آن در هر کوی و برزن با ترکاندن نارنجک و مواد محترقه زیر پای مردم به قیمت شوکه کردن آنها آغاز می شود و تا ماه ها بعد از چهارشنبه سوری ادامه پیدا می کند. در بررسی شدت محرک های زیان بار صوتی که در منطقه خطر واقع است مانند شلیک گلوله، غرش هواپیما، صداهای ناهنجار مته برقی، کنسرت راک و صدای گوشخراش موتورسیکلت، انفجار ترقه با شدت ۱۴۰ دسی بل در صدر جدول معرفی شده است.
آسیب های گوش ناشی از ترقه بازی صداهای زیان آور ابتدا ایجاد کم شنوایی موقت می کند که غالباً با وزوز گوش همراه هستند ولی تکرار محرک سبب دائمی شدن کم شنوایی می شود که متاسفانه تا به امروز هیچ گونه درمان طبی یا جراحی برای آن پیدا نشده است. کودکان و نوجوانانی که دچار آسیب گوش می شوند در کلاس های درس از درک صدای گفتار باز می مانند که نهایتاً به پیشرفت درسی آنها خسارت جبران ناپذیری وارد می آید.

آسیب های جشن های آتش بازی فقط مشکل ایران نیست

گفته شده است حدود ۱۰ میلیون نفر از مردم آمریکا از درجاتی از کم شنوایی شاکی هستند که حداقل بخشی از آنها به صداهای شدید و آزاردهنده مربوط می شود و بیش از ۲۰ میلیون کودک و نوجوان آمریکایی در معرض سر و صداهایی هستند که می توانند منجر به کم شنوایی شود. در پژوهشی از ۱۱۴ کودک و نوجوان که در ارزیابی اودیومتری به کم شنوایی ناشی از سر و صدا مظنون شده بودند ۴۲ نفر دچار کم شنوایی یک طرفه و ۷۲ نفر دچار کم شنوایی دوطرفه بودند. ۳/۹۰ درصد این گروه پسران نوجوان یا پسربچه ها بودند و وقتی از خانواده آنها خواسته شد که علت کم شنوایی آنها ذکر شود در ۳۶ درصد موارد از کم شنوایی دوطرفه و ۶۷ درصد از کم شنوایی یک طرفه سابقه آتش بازی و آتش افروزی با ترقه و مواد منفجره و تفنگ های ترقه ای را خاطرنشان کردند. در مطالعه ای که در هند در جشن آتش بازی دیپوالی (Deepwalli) که مانند چهارشنبه سوری در کشور ما است از ۶۰۰ کودک و نوجوان که درصدد شرکت در این جشن بودند بررسی شنوایی به عمل آمد، میانگین شدت صوت در خلال آتش سوزی های جشن معادل ۱۵۰ دسی بل در فاصله سه متری بود. ۵/۲ درصد این گروه دچار کم شنوایی حسی عصبی حدود ۳۰ دسی بل شدند. گروه سنی گرفتار از ۹سالگی تا ۱۵سالگی بود. در این مطالعه پیگرد قانونی ترقه سازان و ترقه بازان در دستور روز قرار گرفته بود. تفنگ های ترقه ای و ترقه بازی مورد توجه نوجوانان و دانش آموزان پسر است و مواد محترقه زیر پای این کودکان و نوجوانان یا همبازی های آنها منفجر می شود و ایجاد صدمه شدید شنوایی می کند. در این مطالعه نسبت به اسباب بازی های پر سروصدا و ترقه هشدار داده شده است.

پزشکان، آموزگاران و روزنامه نگاران باید در این آموزش خطیر اجتماعی مشارکت ورزند و ضمن بازداشتن کودکان در این بازی های خطرناک کارگاه ها و کارخانه های تولید کننده ترقه را مورد کنترل قرار دهند تا مبادرت به تولید این منابع خطرناک صوتی نکنند. در کلینیک ها به کرات کودکان و نوجوانان را مشاهده می کنیم که پس از بررسی تصادفی یا ارجاع دانش آموزان از سوی مدارس جهت بررسی شنوایی دچار کاهش شنوایی در فرکانس ۴هزار هرتز هستند. معمولاً این کودکان با خانواده هایشان سوابق روشنی از تماس صوتی محرک های آسیب رسان ارائه نمی دهند.

بی تردید به علت انتشار این پدیده نامطلوب در گروه کودکان و نوجوانان کم شنوایی به طور فزاینده ای در جامعه ما رو به گسترش است. امروزه مواد آتش زا از فشفشه و سیگارت و ترقه به مواد محترقه بسیار خطرناکی به شکل نارنجک و یا جمع کردن مواد محترقه در کوزه ای به نام «کوزه جنی» شده است که بدین گونه به آتش افروزی ها ابعاد وحشت زایی بخشیده است. تمام این عوامل ایجاب می کند تا یک بار دیگر تحقیقات همه جانبه ای از مشارکت جامعه شناسان، روانشناسان، پزشکان، آموزگاران و روزنامه نگاران در گروه های سنی کودکان و نوجوانان در این برهه از زمان را به عنوان ضرورتی مبرم در دستور کار خود قرار دهند.

تغییرات فرهنگی در چهرشنبه سوری

قاشق زنی تبدیل به ترقه زنی شده است

خوردن آجیل مشکل گشا تبدیل به خوردن سیلی و لگد شده است.

فال گوش ایستادن تبدیل شده است از ترس مامور دویدن 
   
 
پریدن از روی حادثه است و گذشتن از یک خطر. ایرانیان در آخرین سه شنبه شب سال خورشیدی با افروختن آتش و پریدن از روی آن، به استقبال نوروز می روند، این مراسم از دیرباز برای دفع شر و بلا و برآورده شدن آرزوها انجام می گرفت.
 فالگوش ایستادن، خوردن آجیل مشکل گشا و قاشق زنی در میان مردم ما از قدیم معمول بود، همین طور کوزه شکستن، دفع چشم زخم، بخت گشایی و شب نشینی که همه اینها از مراسم آخرین شب چهارشنبه سال است.

آداب و رسوم این جشن در شهرهای مختلف ایران با کمی اختلاف انجام می شود. آتش زدن بوته، پریدن از روی آن و گفتن عبارت زردی من از تو، سرخی تو از من، شاید مهمترین اصل شب چهارشنبه سوری باشد.

 هرچند در سال های اخیر این رسم شیرین جایش را به ترقه بازی و استفاده از مواد محترقه و منفجره خطرناک داده است اما امروزه منسوخ شدن آئین های قدیمی و جایگزین شدن آئین های پرخطر جدید، چهارشنبه سوری را به جشنی وحشت آور، پرمخاطره و نازیبا تبدیل کرده است. وی می افزاید: نگاهی به آمارهای حوادث آتش سوزی در سال های گذشته گواه این مدعاست که به هر دلیلی سنت های گذشته فراموش و منسوخ شده و رفتارهای جدیدی جای آن را گرفته است. رفتارهای پرخطری که موجب بروز حوادث زیادی می شود، اما هیچ کس از این حوادث درس عبرت نمی گیرد و باز هم در سال بعد شاهد بروز اتفاق های تلخی در شب چهارشنبه سوری هستیم.
این استاد تاریخ ادامه می دهد: بسیاری از افراد معتقدند چنین رفتارهایی از سوی جوانان تنها به خاطر تخلیه انرژی مضاعفی که در درون آنها نهفته است، صورت می گیرد. آنها جوانند و نیاز به شور و هیجان دارند، اما سؤال این است که تخلیه انرژی و شور و هیجان باید به چه قیمتی انجام شود؟!
شادی چهارشنبه سوری را تلخ نکنیم
تاریخ نشان می دهد شادمانی های نوروزی ایرانیان با «چهارشنبه سوری» آغاز و با مراسم «سیزده به در» پایان می یافت، ضمن این که چهارشنبه سوری یکی از طولانی ترین مراسم شادی مردم، پیش از آغاز سال جدید بوده است.
پریدن از روی آتش های غول پیکر  و استفاده از مواد محترقه در سال های اخیر تبدیل به مسأله ای مشکل آفرین برای خانواده های ایرانی شده و هر سال سوختگی و جراحات شدید شهروندان را در پی داشته است.
مهم ترین علت وجود برخی معضلات ناشی از چهارشنبه سوری در کشور ایران ، آگاهی نداشتن مردم و کمبود فضاهای فرهنگی تفریحی است .  انجام هر کار خوب، اگر به درستی مورد توجه قرار نگیرد تبدیل به زشتی می شود. شهروندان بویژه جوانان توجه داشته باشند، شادی چهارشنبه سوری را با استفاده از وسایل غیرمجاز و غیرقانونی، تلخ و نامطلوب نکنند.
مشکل آفرینان چهارشنبه سوری، مشکل روحی دارند
کسانی که اقدام به انفجار مواد محترقه، ایجاد نگرانی و وحشت در دیگران می کنند به دو دسته تقسیم می شوند.

۱- افراد ضداجتماعی

یک گروه افراد ضداجتماعی هستند که از این فرصت برای نشان دادن پرخاشگری و خشم خود نسبت به جامعه استفاده می کنند.

۲- جوانان بد رفتار ( با نیت نشان دادن جسارت و خودنمایی )

گروه دیگر جوانانی هستند که با تأثیر از محیط و برای نشان دادن جسارت و خودنمایی اقدام به رفتارهای ناهنجار در جامعه می کنند.
این گروه چنین رفتارهایی را بیشتر برای واکنش در برابر مقررات و جامعه انجام می دهند. آنان از وحشت و نگرانی مردم احساس لذت و رضایت می کنند. در حقیقت این گروه از افراد خودشان مشکل دارند و باید از نظر روحی درمان شوند.

 مسأله این است که بیشتر افرادی که در چند سال اخیر اقدام به پرتاب مواد منفجره کرده اند افراد ضداجتماعی نیستند و اینها جوانانی هستند که با انواع ممنوعیت ها روبرو شده اند و از فرصت های پیش آمده نظیر چهارشنبه سوری برای ابراز نارضایتی خود از این ممنوعیت ها استفاده می کنند.

دادن امکانات بیشتر به جوانان و فراهم آوردن فرصت هایی برای تخلیه هیجان های آنها از طریق فعالیت های اجتماعی، ورزشی و هنری، می تواند در پیشگیری از این رفتارها تأثیر مثبت داشته باشد.

 دادن امکان برای برگزاری مراسم سنتی در محل های مناسب یکی از مسیرهای مورد تأیید است و این کار موجب کاهش سوء رفتارها میان جوانان خواهد شد.
برخورد با پدیده چهارشنبه آخر سال نیازمند رویکردی فرهنگی است و قطعاً نمی توان با برخورد قهری و پلیسی جوانان و دانش آموزان را کنترل کرد.

نظرات بینندگان