نگاهی به تاریخ شهرنشینی در شیراز/ وقتی والی فارس خواب دید
«محمد بن يوسف ثقفی» والی فارس در خواب سرزمینی را می‌بیند و در بیداری به دنبال آن می‌گردد تا اینکه شیراز را پیدا می‌کند و بدین سبب ساخت شهر شیراز پایه‌گذاری می‌شود.
به گزارش شیرازه، مورخان اسلامی تاریخ ساخت شهر
شیراز را به سال ۷۴ هجری قمری نسبت می‌دهند اما در مناطق شرق و جنوب شرقی
این شهر شواهدی از شهرنشینی در دوران پارینه‌سنگی تا دوران هخامنشیان و
ساسانیان دیده می‌شود.
شیراز با وسعت ۲۲۰ هزار هکتار که عنوان سومین شهر بزرگ ایران را نیز به خود اختصاص داده، در دوره‌های مختلف تاریخی و پیش‌ازتاریخ هم شهری آباد و پررفت‌وآمد بوده است.
شهری که نامش در گل نوشته‌های تخت جمشید به نام «شی را زی یش» برده شده و اوج شکوفایی‌اش در دوره باستان به زمان ساسانیان نسبت داده‌شده و شاهد این ادعا هم آثار تاریخی مانند قلعه بندر و یا قصر ابونصر و نقوش برجسته برم دلک است.
کارشناس میراث فرهنگی فارس در این رابطه به خبرنگار مهر گفت: منطقه خرم دره سکونتگاه دوره ساسانیان بوده که در نزدیکی برم دلک قرار داشته است.
سیامک بصیری با اشاره به اینکه شیراز در دوره‌های تاریخی همواره شهری آباد بوده و سابقه شهرنشینی در آن قدمتی دیرینه دارد، بیان کرد: مسجد و بازار از الگوهای شهرسازی محسوب می‌شود، درواقع بستر شهری با ساخت مسجد و بازار شکل می‌گیرد و بنا بر اسناد موجود، کهن‌ترین این آثار در شیراز قدمتی ۱۲۰۰ ساله دارد و به دوران صفاریان و دیلمیان برمی‌گردد.
بصیری ادامه داد: مسجد جامع عتیق و یا بازار حاجی از قدیمی‌ترین بناهای تاریخی موجود در شهر شیراز است که هویت شهرنشینی را در شیراز نشان می‌دهد.
مسجد جامع عتیق
وی اظهار داشت: شیراز دارای آثار متعدد فرهنگی و تاریخی است که می‌توان به وجود تپه‌ای در ورودی شهر صدرا اشاره کرد که قدمتش به دوران باستان برمی‌گردد و یا نقوش ساسانی «برم‌دلک» که متعلق به شاپور دوم است.
مدرس و فعال حوزه گردشگری فارس نیز در این‌باره به خبرنگار مهر گفت: شهر شیراز به چهار دوره بافت باستان، بافت ۳۶۰ هکتاری تاریخی، بافت میانی متعلق به دوره پهلوی و بافت امروزی و مدرن تقسیم می‌شود.
امیرحسین حکمت نیا با اشاره به اینکه شهرنشینی دوره باستان در شیراز در مناطق شرق و جنوب شرقی شکل گرفت، ادامه داد: این مناطق شامل مناطقی هستند که هم‌اکنون بقایایی از سکونتگاه‌های باستانی، قلعه‌ها و نقوش برجسته هخامنشی و ساسانی در آن وجود دارد.
این باستان‌شناس با اشاره به تاریخ ساخت نقوش سنگی برم‌دلک گفت: بر اساس اسناد تاریخی موجود، در زمان حکومت شاپور دوم، یکی از سرداران فارس دلق نام داشته که این منطقه به دلیل وجود چشمه (برم) به نام وی مشهور می‌شود که باگذشت زمان، برم دلق به برم‌دلک تغییر نام پیدا می‌کند. همچنین می‌توان نقش بهرام دوم را در منطقه «گویم» مثال زد و یا چهارطاقی که در دوره ساسانیان در نزدیکی دروازه قرآن وجود داشته و تمامی این عناصر تاریخی نشان‌دهنده هویت شیراز و شهرنشینی در این منطقه است.
از دیگر شواهد شهرنشینی دوره ساسانیان در شیراز می‌توان به ذکر نام شهر شیراز و یا فردی به نام «زرمهر» و سوخرا (سوفرا) در کتاب شاهنامه اشاره کرد. وی افزود: از دیگر شواهد شهرنشینی دوره ساسانیان در شیراز می‌توان به ذکر نام شهر شیراز و یا فردی به نام «زرمهر» و سوخرا (سوفرا) در کتاب شاهنامه اشاره کرد.
حکمت نیا بابیان اینکه اوج شکوفایی شیراز در دوره باستان به زمان ساسانیان نسبت داده‌شده، ادامه داد: وجود قلعه فهندژ و چاه‌های سنگی دختر (بی بی) و بندر که ساختار هخامنشی دارد نیز از دیگر آثار مهم و هویت شهری شیراز است به‌طوری‌که قلعه فهندژ درواقع توسط برادر شاپور دوم ساسانی که «پهندر» نام داشته، ساخته می‌شود و باگذشت زمان به پهندژ، فهندژ و قلعه بندر معروف می‌شود.
این مدرس دانشگاه به کشف ابزار سنگی در غارهای کوه کفترک (شرق شیراز) و همچنین وجود تپه‌های باستانی در صدرا اشاره کرد و ادامه داد: در تپه‌های جنوبی شیراز، آثار تاریخی و سفال‌هایی مربوط به سه هزار سال قبل از میلاد کشف شد که قدمت شهرنشینی در این منطقه را به پنج‌تا شش هزار سال قبل نسبت می‌دهد.
برم دلک
حکمت نیا گفت: طبق کاوش‌های باستان‌شناسی که در سال ۴۹ در بولوار امیرکبیر نیز صورت گرفت، آثاری از هزاره اول پیش از میلاد به دست آمد که متعلق به تشریفات مذهبی بوده است.
وی در ادامه به تاریخ ساخت شهر شیراز که توسط مورخان دوره اسلامی روایت‌شده، اشاره کرد و افزود: بسیاری از جغرافیدانان و مورخان اسلامی، احداث شهر شیراز را به سال ۷۴ هجری قمری نسبت می‌دهند و معتقدند شیراز در قرن اول هجری قمری و توسط «محمد بن یوسف ثقفی» شکل‌گرفته است.
این استاد دانشگاه افزود: ثقفی که والی فارس بوده و در شهر استخر ساکن، شبی در خواب فرشتگانی را می‌بیند که بر روی زمین فرود می‌آیند و دستور ساخت شهر جدیدی را می‌دهند. وی پس از بیدار شدن به دنبال سرزمینی می‌گردد که در خواب‌دیده و به این شکل شهر شیراز را می‌سازد.
حکمت‌نیا بیان کرد: بسیاری از مورخان بر اساس این روایت که در منابع مکتوب و کتب تاریخی قرن سوم هجری نیز نوشته‌شده ، تاریخ شکل‌گیری شیراز را به ۱۳۶۲ سال قبل نسبت می‌دهند اما شواهد باستان‌شناسی و وجود آثار فرهنگی شهرنشینی، شیراز را به دوران باستان و پیش‌ازتاریخ نسبت می‌دهد.
به گزارش مهر، بر اساس شواهد موجود هویت شهر شیزاز به دوره‌های باستان باز می‌گردد و به نظر می‌رسد معرفی این شهر در قالب برگزاری همایش‌ها و نشست‌های علمی، گامی بزرگ برای شناساندن یکی از شهرهای کهن کشور به نسل جوان باشد.
نظرات بینندگان
