به گزارش سرویس شهرستان های شیرازه به نقل از مارگون، شب یلدا یا در اصطلاح گویش سپیدانی ها«شو چِلّهَ » یکی از رسوم و آیین‌های مردمان قدیم در این شهرستان همواره در طولانی‌ترین شب سال یعنی شب اول زمستان با بیدار ماندن در کنار هم تا صبح این شب را گرامی می‌داشتند.

سپیدانی ها به شب یلدا شو چِلّهَ می‌گویند و در این شب که طولانی‌ترین شب سال است مراسمی خاص دارند، مردمان سپیدان زمستان را بدین ترتیب قسمت می کنند:از اول دی تا دهم بهمن را چِلّهَ بزرگ از دهم بهمن تا اول اسفند را چِلّهَ کوچک و از اول اسفند تا آخر اسفند را چِلّهَ پیرزن یاچلوس پیرزن می‌گویند.

همچنین چهار روز آخر چِلّهَ بزرگ و چهار روز اول چِلّهَ کوچک را (چهار چهار) یا(چارچار) می‌گویند که اوج سرما را دراین 8 روز می‌بینیم. شب یلدا تنها یک دقیقه طولانی‌تر از شب‌های قبل و بعد از آن است، اما همین یک دقیقه بهانه‌ای شده، برای یک رسم کهن و یک آیین ماندگار که در آن خانواده‌ها در شب سرد زمستان با دور هم جمع شدن و خوردن نوشیدنی، میوه و شیرینی این شب را به سحر می‌رسانند.گرد هم آمدن فامیل دورهم و ایجاد فضایی کاملا سراسر از محبت، عشق و دوستی در بین خانواده شاید فلسفه‌ای باشد از اتحاد و مقاومت ناشی از آن در مقابل طولانی‌ترین شب سال در سیاهه سرد زمستان.

در زمانهای قدیم سپیدان  شو چِلّهَ با شکوه هرچه تمام در بین خانوادهای اقوام مختلف (فارس و لر) برگزار می‌شد به نحوی که در این شب همه اقوام و فرزندان در منزل بزرگ و پیر خانواده یا بزرگتر فامیل جمع و سنت صله ارحام را به جا می‌آورند.

در شب یلدا یا شو چِلّهَ رسم بر آن بوده که غذایی سنتی مثل آبگوشت یا کله پاچه درست می کردند و اعضای خانواده تا پاسی ازشب با خوردن انواع میوه و شیرینی و تنقلات ذخیره شده از فصل برداشت در کنار هم لذت ببرند و خود را سرگرم بازی‌های دسته جمعی و بومی کنند.

از آداب ورسوم مردم شهرستان سپیدان می‌توان به مراسم شاهنامه خوانی و قصه تعریف کردن از دیگر آداب ورسوم این شب است که اغلب توسط بزرگان فامیل برای جمع حاضر صورت می‌گرفت و در این بخش بزرگ فامیل با لحنی جذاب و محلی قصه‌های کهن را برای جمع تعریف می‌کرد و این کار مورد استقبال اعضای خانواده به خصوص کودکان قرار می‌گرفت.در این شب مردم دور بزرگ تر های فامیل جمع می‌شدند و دیدار تازه می‌کنند و میزبان نیز با میوه‌هایی مثل انار و آجیل مخصوص این شب یعنی گندم برشته و  مویز و کشمش و انار از آنها پذیرایی می‌کند.

جمع شدن خانواده در کنار هم بهترین سوغات این شب واین رسم بوده است، متاسفانه این روزها دیگر خانواده کمتر به سر می‌زنند و شاید این رسم فرصت مناسبی باشد، برای نزدیک‌تر شدن خانواده به هم دیگر.شعر خوانی به خصوص حافظ خوانی وشاهنامه خوانی افرادی که دارای سواد بودند ویااز حفظ می خواندند یکی از مراسم‌های این شب بوده است که توسط بزرگ خانواده اجرا و سایر اعضا از آن بهره‌مند شده و لذت می‌بردند. مردم قدیم سپیدان در همه اعیاد خود سنت حسنه جمع شدن افراد خانواده در منزل بزرگتر خانواده را منظور می‌داشتند و همه فرزندان خانواده در منزل مادر و پدر جمع می‌شدند.شب یلدا از دید مردمان گذشته دور شهرستان، مظهر غلبه تاریکی و تباهی بر روشنایی بود، چراکه فردای شب یلدا، خورشید به‌عنوان نماد روشنایی دوباره متولد می‌شد.

 دهخدا مراسم شب یلدا را این‌گونه تعریف می‌کند: «شب چله بلندترین شب سال است که ایرانیان آن را از دیرباز مبارک می‌دانستند. در این شب ایرانیان با گردآمدن دور آتش، رقص و پایکوبی این شب را جشن می‌گرفتند. آنگاه سفره‌ای فراخ و گشاده می‌گسترانیدند که روی آن آتشدان، عطردان و خوراکی‌های گوناگون ازجمله خوراکی‌های فصلی و خوردنی‌های غیرنوشیدنی مانند نان، شیرینی، حلوا و گوشت قربانی بود»

شب یلدا در نزد مردمان قدیم سپیدان وآرتاکن ، سمبلی از برکت، تندرستی،‌ فراوانی و شادمانی بود که خویشان، همسایه‌های خود را دعوت می‌کردند یا اینکه در منزل بزرگ‌تر خانواده جمع می‌شدند و بساط سورو سات از آجیل( گندم برشته و ذرت پنبه .کشمش .مویز) گرفته تا شیرینی های محلی دست ساز خانگی، میوه مخصوصا هندوانه، انار فراهم کرده و به شادی می‌پرداختند.

از دیگر سرگرمی‌های خانواده‌های  قدیم  سپیدانی ها در آن شب قصه‌گویی و داستان‌سرایی بزرگترهای خانواده برای کوچکترها پای کرسی بود؛ از جمله داستان‌هایی که در آن شب نقل می‌شد شامل قصه هایی از حیوانات وافسانه های دیو وپادشاه بود.نقل خاطرات، قصه‌گويي پدر و مادربزرگ‌ها، حضور در منزل بزرگان خانواده، خواندن دعاهاي شكرانه‌ نعمت و سلامتي، تزيين سفره‌ با انواع ميوه‌ها و خشكبار، تهيه تنقلات و شيريني‌جات خانگی (نان شیرینی)، خوردن هندوانه و از همه مهمتر صله ارحام، از جمله رسوم و سنت‌هاي ديرينه مردم این خطه فارس؛نگین زاگرس؛ آرتاکن در شب يلدا محسوب مي‌شود.

عده‌اي بر اين باورند كه خوردن هندوانه در اين شب، باعث جلوگيري از تاثير سرما در زمستان و گرمازدگي در تابستان مي‌شود كه اين كار در بيشتر نقاط كشورمان صورت مي‌گيرد و مردم در اين شب هندوانه مي‌خورند. يكي از مهم‌ترين و زيباترين كارهايي كه در شب يلدا انجام مي‌گيرد صله رحم و ديدار ودید وبازدید از بزرگان است كه هنوز از با وجود گذشت سال‌ها مردم و به ويژه كوچكترها تلاش مي‌كنند به خوبي آنرا عملي كنند.

در جاي، جاي نگین زاگرس ، آرتاکن یا همان سپیدان امروزی مردم رسم داشتند كه در اين شب به ديدار بزرگان قوم و فاميل رفته و در آنجا شب يلدا يا به قول قدیم ترها شب چله را سپري كنند .  در این شهر در شب يلدا كوچكترها و جوانترهاي فاميل و يا فرزندان در خانه پدر و پدربزرگ یا بزرگان فامیل جمع مي‌شوند و اين شب را به خوبي و خوشي مي‌گذرانند.خوردن آجيل به ويژه شكستن گردو، بادام نيز از جايگاه ويژه‌اي برخوردار است. مردم سپیدان در شب يلدا مقداري برف سفيد را با شيره‌ انگور( دوشو یا دوشاب) مخلوط كرده و آنرا مي‌خورند كه بسيار خوشمزه مي‌شود.

 سپیدانی ها همچنين  در این شب با شلغم،لبو ،کدوی تنبل و تنقلاتي مانند كشمش، مویز، گردو و نخودچي،گندو برشته، انجیر ، قصبک ، مغز بادام، قیصی، شکرپنیر ، برنجک و برگه هلو . از ميهمانان خود پذيرايي مي‌كنند. بساط میوه های فصل هم پهن  بود.

در برخي نقاط شهرستان، در شب يلدا و در استقبال از روزهاي بلند رحمت و بركت در چهار گوشه‌ كرسي گردو و فندوق مي‌شكنند به ‌اين اميد كه ‌بر اطراف خود شادي و خنده حاكم شود. در كنار خوردن،  سپیدانی ها آداب ديگري نيز براي اين شب دارند كه طرح معما و چيستان از سوي بزرگترها و بازي‌هاي دسته جمعي نظير گل يا پوچ، از سرگرمي‌هايي است كه در شب يلدا، بزرگ و كوچك خانواده را به خود مشغول مي‌كند تا در این شب كه معمولا هوا سرد و زير صفر است كانون گرمي در خانواده‌ها تشكيل شود.

البته شايد اين سنن در برخي مناطق شهرستان به دليل گرفتاري‌ها و مشكلات  امروزی ومالی اجرا نشود ولي هنوز هم خانواده‌هايي هستند كه به اين سنن پايبند بوده و اگر اين سنن را اجرا نكنند دلگير شده و آنرا خوش يومن نمي‌دانند.