به گزارش شیرازه، از ابتدای ورود به حرم چشمانش بر در و دیوار می‌لغزد و با بهت و هیجان به گوشه گوشه حرم نگاه می‌کند، گاهی از دیدن آینه‌کاری یا گچ‌کاری‌های حرم به شوق می‌آید و با دوربینش از این همه زیبایی تصویر برمی‌دارد.
الیت اهل مجارستان و نخستین بار است که به ایران و شیراز سفر می‌کند، درباره هیجانش از دیدن حرم حضرت شاهچراغ(ع) می‌گوید:« آینه‌کاری‌های حرم برایم خیلی جذاب است. این مکان بسیار زیباست و تاکنون نظیر آن را در هیچ کجای جهان ندیده‌ام».
نوع معماری حرم و تقسیم‌بندی دقیق این نوع معماری به دید الیت جذاب است و می‌گوید: « قرینه بودن همه چیز در این نوع معماری باور کردنی نیست. نظم خاص حاکم بر این معماری فضای خوبی ایجاد کرده است و حسی که من در اینجا داشتم برایم متفاوت با همیشه و دیگر مکان‌های دیدنی است».
حضور مردم از همه قشر در این مکان و دعا کردنشان هم از دیگر نکاتی است که برای الیت نو و تازه است. به گفته وی « اینکه مردم به مکان مقدسی برای دعا کردن می‌آیند و اینگونه دعا می‌خوانند و با خدا ارتباط می‌گیرند برایم جذاب و جالب است».
رنو که همراه با همسرش از شهر لیون فرانسه آمدند با تائید صحبت‌های الیت می‌گوید: « حرم حضرت شاهچراغ(ع) خیلی زیباست و با دیگر مکان‌های دیدنی ایران متفاوت است». رنو با دوربینی که همراه دارد از تمام نقاط حرم عکس می‌گیرد و به دقت به توضیحاتی که خادمان حرم احمدی درباره معماری حرم و حضرت شاهچراغ(ع) می‌دهند، گوش می‌دهند.
رضایی، یکی از خادمان حرم است که در بخش امور بین‌الملل مشغول است و روزانه برای بیش از 4 گروه توریستی توضیحاتی درباره حرم می‌دهد. وی می‌گوید: زائران خارجی بیش از هر چیز جذب معماری حرم می‌شوند و نوع هنرهایی که در حرم به کار رفته از جمله آینه‌کاری برایشان جذاب است.
به گفته وی برخی از توریست‌ها توضیحاتی درباره حضرت شاهچراغ(ع) می‌خواهند و برخی با الهام از مردم نزدیک ضریح می‌روند و دعا می‌خوانند و گریه می‌کنند.
معماری بی‌نظیر حرم احمدی و محمدی (ع) برگرفته از معماری سبک صفوی، زندیه و قاجاری است و چشم‌نواز و سبب آرامش روح است. این نوع معماری در هر مکان دیگری گیرایی خاصی دارد و اینجا با جذابیتی مضاعف دیدگان هر انسانی را مبهوت و مجذوب می‌کند.
هنرهای به کار رفته در این مکان مقدس از اوج عظمت هنر اسلامی حکایت دارد و در پس این بنای معنوی معرفتی نهفته است. محمد فتحی، مدیر فنی و معماری حرم مطهر درباره پیشینه حرم احمدی می‌گوید: پیشینه ساخت حرم برای حضرت شاهچراغ (ع) به قرن 6 هجری در زمان اتابکان باز می‌گردد.
به گفته وی در آن زمان توسط حاکم وقت حرم کوچکی بر مدفن حضرت شاهچراغ (ع) قرار می‌گیرد تا اینکه در زمان آل مظفر تاشی خاتون مادر ابواسحاق اینجو گنبد و بارگاه باشکوهی را بر آن بنای قبلی می‌افزاید که گنبد آن با 72 ترک بزرگترین گنبد موجود در ایران بوده است.
آنطور که مدیر فنی و معماری حرم احمدی می‌گوید: زلزله سال 997 سبب تخریب بنای بارگاه و گنبد می‌شود و دوباره توسط حاکم وقت احیا و مرمت می‌شود این روند مرمتی و احیا ادامه داشته تا اینکه 15 سال قبل از انقلاب بازارچه میان حرم احمدی و محمدی تخریب و دو حرم بهم متصل می‌شود.
فتحی می‌گوید: ساختمان حرم احمدی 2 هزار متر و ساختمان حرم محمدی هزار متر است و از دیوارهای سنگی و گچی برای ساخت این دو حرم استفاده شده که ضخامت این دیوارها در نزدیکی ضریح و گنبد 4 در 4 متر است.
حرم مطهر احمدی و محمدی دو طبقه است که در طبقه دوم حجره‌هایی پیرامون حرم واقع شده که به گفته مدیر فنی و معماری حرم 140 حجره است که در حال حاضر کاربری اداری پیدا کرده و با احتساب این حجره‌ها ارتفاع حرم به 13 متر می‌رسد.
فتحی بر این باور است که گنبدهای حرم مطهر احمدی و محمدی از نکات بارز و شاخص معماری حرم است چراکه برخلاف همه گنبدهایی که در ایران به شکل نیم دایره ساخته می‌شود به صورت غنچه گل و معروف به گنبد غنچه‌ای است.
این نوع گنبدها از نظر زیبایی و ظرافت متمایز با بقیه گنبدهای ایران است و طراحی، محاسبه و کار تزئین روی آن سخت‌تر است. مدیر فنی و معماری حرم احمدی و محمدی که خود از سازندگان گنبد است می‌گوید: گنبد حرم احمدی 16 ترک و گنبد حرم محمدی 24 ترک است و علت زوج بودنش هم برای قرینه شدن طرح‌ها است.
به گفته وی در گنبد احمدی طرح‌های اسلیمی با گل‌های خطایی و کاشی الوان به کار رفته و وجود رنگ‌های لاجورد، فیروزه‌ای، آبی، زرد، سفید و سبز به زائران آرامش خاصی می‌دهد. طرح گنبد سید میرمحمد متفاوت است از مربع شکل یا معلقی استفاده شده و خود کاشی هم از نظر حجم و ضخامت متفاوت است.
فتحی می‌گوید: ارتفاع گنبد حرم احمدی 16 متر است و دو گلدسته دارد روی آن طرح معلقی به صورت اسماءلله و اسم حضرت علی (ع) در آن به کار رفته است. این گل دسته‌ها به موذن‌گو ختم می‌شود که یک اتاق 8 ضلعی است و بیرونش از مس و آب طلا درست شده است.
در حرم احمدی و محمدی می‌توان انواع هنرهای سنتی و اصیل را از معرق کاری، معلقی، کاشی‌کاری و غیره را دید. فتحی می‌گوید: در نمای خارجی حرم و ایوان‌ها از گل آجرها استفاده شده و در قسمت‌های مختلف از جمله سقف ایوان از کاشی معرق استفاده شده که شکل‌های اسلیمی دارد.
به گفته وی حرم احمدی و محمدی 5 سردراصلی دارد که 2 سردر قدیمی در ضلع غربی حرم، دو سردر در ضلع شمالی و جنوی و یک سردر هم در ضلع شرقی حرم واقع شده است که در سقف این سردرها از شکل مقرنس استفاده شده و طراف آن دو راهرو است.
با وارد شدن به حرم آینه‌کاری‌ها تکثری صادقانه از آدمی را نشان می‌دهند که با نزدیکی به ضریح به وحدتی آرامش گونه می‌رسد و به گفته مدیر فنی و معماری حرم مطهر احمدی و محمدی رمز استفاده از آینه‌کاری در فضای داخلی حرم نیز همین تاثیر فضای معنوی بر زائران است.
فتحی می‌گوید: در آینه‌کاری‌های حرم احمدی و محمدی ظرافت بسیاری به کار رفته به گونه‌ای که گاه در یک فضای یک در یک متر بیش از 13 هزار قطعه آینه به کار گرفته شده و روی این آینه‌ها طرح‌های سلیمی و خطایی استفاده شده است.
علاوه بر آینه‌کاری، در حرم احمدی و محمدی و به ویژه در شبستان امام خمینی هنر گچ‌کاری با استفاده از آیات قرآن و هنر گره استفاده شده که زیبایی خاصی به این قسمت از حرم بخشیده است. نمای دیگر حرم که زیبایی معماری حرم را کامل کرده است، پنجره‌های چوبی مشبک با شیشه‌های رنگی است که در روز و هنگام تابش آفتاب زیبایی را دو چندان می‌کند.
در گذشته در حرم احمدی دو در نقره‌ای قلمزنی شده بود که امروزه در موزه حرم نگهداری می‌شود و فتحی درباره آن می‌گوید: درهای کنونی حرم احمدی و محمدی از جنس طلا است که با طرح میناکاری تزئین شده است و درهای قدیمی به دلیل فرسودگی در موزه است.
مدیر فنی و معماری حرم احمدی درباره ضریح مطهر نیز می‌گوید: ضریح حضرت از جنس نقره با طرح قلمزنی است که متعلق به 50 سال پیش است اما داخل ضریح هنر خاتم به کار رفته و متعلق به 15 سال پیش است.
حرم احمدی و محمدی (ع) نگین درخشان شهر شیراز و شاخصی از معماری اسلامی و ایرانی است که نه تنها ملجایی برای زائران ایرانی و غیرایرانی است بلکه گردشگران خارجی بسیاری را به خود جذب می‌کند. دل‌های بسیاری با نگریستن به این گنبد و ضریح امیدی دوباره می‌یابند امیدی که تاثیر معنویت و معماری خاص حرم است.
