مدیر کلینیک گفته بود 32 ساله است اما وقتی روبه‌رو‌اش‌ نشستم فکر کردم حداقل 10 سال از سنش بزرگ‌تر می‌زند. می‌گوید از 14 سالگی با مشروب و حشیش مصرف مواد مخدر را شروع کرده اما هیچ وقت فکر نمی‌کرده روزی به جایی برسد که معتاد شود و همه فکر و ذکرش مواد و تهیه مواد باشد.

«نه پدرم مصرف‌کننده بود نه مادرم، حتی دوست ناباب هم نداشتم خودم عامل بدبختی خودم شدم، نوجوان بودم و مغرور خواستم تجربه کنم اما نمی‌دانستم بعضی تجربه‌ها خیلی برای آدم گران تمام می‌شود به قیمت از دست دادن آرزوهایت.» سرش را پایین می‌اندازد انگار دارد به چیزی فکر می‌کند شاید به آرزوهایی که در نوجوانی داشته و امروز از آنها فقط حسرتش برایش مانده است.

اوایل که شروع کردم به مصرف سنم پایین بود و قیافه‌ام به معتادها نمی‌خورد به همین دلیل تهیه مواد برایم سخت بود وقتی می‌رفتم مواد بخرم فکر نمی‌کردند برای مصرف خودم است اما بعد از یکی دو سال همه جاهایی که مواد می‌فروختند را بلد شدم و سختی برای تهیه مواد نداشتم.

از پدر و مادرش می‌پرسم و واکنشی که در برابر مسئله اعتیاد او داشتند بدون اینکه به صورتم نگاه کند می‌گوید: اوایل که نمی‌دانستند حتی خودمم هم آن موقع‌ها فکر نمی‌کردم معتاد شده‌ام بعد که رفتار، حالت‌ها و چهره‌ام عوض شد یا به اصطلاح خودمان قیافه‌ام عملی و تابلو شد برای ترک اعتیادم تلاش کردند اما دیر شده بود و من بد جور به مواد وابسته شده بودم.

پاهایش را مدام تکان می‌دهد انگار که استرس دارد. می‌پرسم پول تهیه مواد رو از کجا می‌آوردی؟ کار می‌کردم ولی هر چه در می‌آوردم خرج مواد می‌کردم هر موادی هم که بگویی امتحان کرده‌ام. یادم می‌آید می‌خواستم تریاک را ترک کنم یکی از ساقی‌ها پیشنهاد مصرف هروئین رو داد و گفت هروئین رو تو 3 روز می‌تونی ترک کنی. تریاک رو ترک کردم هروئینی شدم، هروئین هم بعد یه مدت ترک کردم مواد مخدرهای جدید‌تر مصرف کردم.

آب بینی‌اش را بالا می‌کشد و می‌گوید: تو این 18 سال چندین بار از خودم و اعتیادم خسته شدم و خواستم که ترک کنم اما بیشتر از 2 هفته طاقت نمی‌آوردم و دوباره می‌رفتم سراغ مواد. من هم مثل بقیه جوان‌ها آرزوی داشتن زن و فرزند، زندگی خوب، شغل مناسب، تحصیلات خوب داشتم اما اعتیاد همه آرزوهایم را گرفت.

وارد دهه چهارم زندگی‌اش شده و می‌داند که خیلی فرصت‌هایش را از دست داده است اما به خودش قول داده این‌بار برای همیشه مواد را کنار بگذارد و فصلی تازه از زندگی‌اش را رقم بزند. می‌گوید نقطه مشترک همه ما مصرف‌کننده‌ها این است که فک می‌کردیم مواد را زود می‌شود ترک کرد و بقیه که نتوانستند ترک کنند مشکل از خودشان بوده ولی ما که مثل بقیه نیستیم.

به گفته خودش مصرف‌کننده‌ای بوده که هیچ چیز و هیچ کس حتی پدر و مادر، فامیل و آشنا برایش مهم نبوده ولی اگر از همان دوران نوجوانی عقلش می‌رسید و می‌دانست که در دوره اعتیاد قرار است این همه بدبختی بکشد اصلا سراغ مواد نمی‌رفت. وقتی می‌گویم دیگر سوالی ندارم از جایش بلند می‌شود می‌گوید برایم دعا کنید این بار برای همیشه ترک کنم چون واقعا خسته شدم و دیگر نمی‌توانم اینطوری ادامه بدهم.

به سراغ حامد مصرف‌کننده‌ای می‌روم که به گفته روانشناس کلینیک 3 روز است سم‌زدایی شده و یکی از آرام‌ترین بیماران کلینیک است توی حیاط روی صندلی تنها نشسته است خودم را معرفی می‌کنم و قول می‌دهم که زیاد وقتش را نگیرم. 21 ساله و دانشجو است و به گفته خودش از 17 سالگی به دلیل کم‌تجربه بودن و عدم آموزش کافی در مورد پیامدهای اعتیاد سراغ مواد رفته است و خوشحال است که زود خودش را از این منجلاب نجات داده است.

با این سن و سال کمی که دارد اکثر مواد مخدرها را تجربه کرده و می‌گوید: دوست داشتم همه چیز را خودم تجربه کنم. خودم سراغ مواد رفتم کسی یا حتی شرایط زندگی مرا مجبور به مصرف مواد نکرده بود. می‌پرسم اگر جای مسئولین بودی برای اینکه نوجوانی 17 ساله سراغ مواد نرود چه کار می‌کردی؟ سرش پایین است در حالی که با انگشان دستش بازی می‌کند می‌گوید: متاسفانه در مورد اعتیاد و عواقب آن آموزش صحیح به نوجوانان داده نمی‌شود و نوجوان از عمق فاجعه اعتیاد خیلی دور است و فقط از اعتیاد لذتش را می‌داند. خیلی از هم سن و سال‌های من نمی‌دانند که شیشه یک ماده اعتیادآور خطرناک است و به دلیل همین عدم‌آگاهی به سراغ آن می‌روند.

مجتبی دشتی، کارشناس اعتیاد، می‌گوید: روحیه جستجوگری جوانان  و نوجوانان سبب شده است که در مبحث اعتیاد کنجکاوی زیادی از سوی آنان به وجود بیاید و سالانه حجم بسیار زیادی از جوانان به این پدیده شوم روی آورند.

به گفته وی اکثریت کسانی که مصرف‌کننده هستند می‌گویند که ما در آغاز مواد را از روی کنجکاوی و به صورت سرگرمی و تفریحی استفاده می‌کردیم اما یکبارگی متوجه شدیم در دام اعتیاد افتاده و اسیر و وابسته آن شدیم و راه نجاتی هم نداریم. به عقیده دشتی درصد بسیار بالایی از جوانان و نوجوانان بعد از اعتیاد خود اظهار پشیمانی می‌کنند اما با دشواری‌هایی برای ترک اعتیاد روبه‌رو می‌شوند که همین مسئله آنها را افسرده و از خانه فراری می‌دهد.

دشتی با تاکید بر آموز‌ش‌های اعتیاد در مدارس می‌افزاید: مدرسه از مهم‌ترین عناصر آگاه‌سازی در امور اعتیاد در جوانان است، گر چه متاسفانه در برخی موارد گزارش شده که اعتیاد از مدرسه به دلیل دوستان ناباب شروع و ادامه‌دار شده است، بنابراین مدیران و مسئولین باید به خوبی بدانند که در کنار نظارت خیلی قوی، مشاوره دادن و سخنرانی‌ در این زمنیه و برای آگاه‌سازی نوجوانان ضروری است.

وی آموزش و مقدمه‌سازی برای پیشگیری از اعتیاد را سازنده‌تر از ترک دادن و درمان جوانان معتاد می‌داند و می‌گوید: البته در این زمینه سمینار‌ها و کتب بسیاری نگاشته شده است اما متاسفانه برگزاری این سمینارها به آن صورت از تعداد معتادان نکاسته است و این نشان می‌دهد که عملکرد درستی در این زمینه نداشته‌ایم.

کارشناسان اعتیاد معتقدند از آنجا که یکی از انگیزه‌های روی آوردن جوانان و نوجوانان به مواد مخدر «حس کنجکاوی» است بنابراین دادن اطلاعات در این زمینه به تنهایی کافی نیست چه بسا ممکن است همین اطلاعات اثرات سوئی داشته باشد و سبب میل و کشش فرد به مصرف برای رفع این حس کنجکاوی باشد اما اگر این اطلاعات با یک آموزش خاص طراحی و ارائه شود و افراد را به آثار و عواقب زیان‌بار آن آشنا کرد در این صورت با ارضای حس کنجکاوی دیگر شاهد رشد روزافزون روی آوردن نوجوانان به مواد مخدر نیستیم.

محمدرضا ابراهیمی، دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان فارس، با ابراز تأسف از کاهش سن اعتیاد در استان فارس که در حال حاضر 14 تا 16 سال است گفته است: در حال حاضر در استان فارس 120 تا 150 هزار نفر معتاد شناسایی شده است اما آمار واقعی بیشتر از این تعداد است و از این تعداد 3 تا 3 هزار و 500 معتاد حاد و تزریقی در سطح شیراز وجود دارد اما این آمار با آمار معتادانی که در مراکز ما تحت درمان قرار می‌گیرند تفاوت دارد.

پرویز افشار، معاون کاهش تقاضا و توسعه مشارکت‌های مردمی ستاد مبارزه با مواد مخدر ریاست جمهوری، چندی پیش تعداد معتادان کشور را 1.4 میلیون نفر اعلام و کاهش سن اعتیاد در ایران به 11 سال را تکذیب کرد و گفت: آمارهای این چنینی تنها در سطح ملی و در قالب تحقیقات علمی واقعیت پیدا می‌کند که آخرین آمار نیز مربوط به سال 89 است.

تنها 10 درصد از مدارس کشور تحت پوشش آموزش‌های پیشگیرانه قرار دارند

علیرضا جزینی، قائم مقام دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر کشور، با بیان اینکه بر اساس شیوع‌شناسی انجام شده در بعضی از مکان‌ها سن اعتیاد کمتر از 15 سال نیز در کشور مشاهده شده، اما آمار علمی موجود در این زمینه 15 سال اعلام شده گفته است: متاسفانه در بحث پیشگیری تنها 10 درصد از مدارس کشور تحت پوشش آموزش‌های پیشگیرانه قرار دارند که این آمار بسیار اندک و نگران‌کننده است حال آنکه برای افزایش این آمار آموزش چهره به چهره به دانش‌آموز را در دستور کار خود قرار داده‌ایم.

وی در سخنانی گفته است: نخستین برنامه پیشگیرانه ستاد مبارزه با مواد مخدر آموزش و فرهنگ‌سازی در محیط‌های آموزشی است، چرا ‏که براساس آخرین آمار انجام‌شده، 2.6 درصد دانشجویان به مواد مخدر اعتیاد دارند که 67 درصد ‏این دانشجویان معتاد، اعلام کرده‌اند مصرف مواد مخدر را پیش از ورود به دانشگاه و در دوره متوسطه تجربه کرده‌اند و ‏برخی نیز در دوران دانشگاه عنوان کرده‌اند.

قریب زارع، رئیس اداره مقابله با آسیب‌های اجتماعی آموزش و پرورش استان فارس نیز معتقد است که برخی از دانش‌آموزان به علت بلد نبودن شیوه‌های خودمراقبتی دچار آسیب‌های اجتماعی و اعتیاد می‌شوند و می‌گوید: افزایش نرخ دانش‌آموزان تحت پوشش آموزش‌های مربوط به آسیب‌های اجتماعی و اعتیاد نکته‌ مهمی است که فقط با اعتبارات آموزش و پرورش امکان‌پذیر نیست و والدین و انجمن‌های مردم‌نهاد نیز باید در این راستا با ما همکاری کنند.

وی می‌افزاید: تا به امروز مداخلات آموزش و پرورش در مورد اعتیاد و آسیب‌های اجتماعی در مدارس محدود به مداخله‌های مختصری بوده ولی از این به بعد این مداخله تخصصی می‌شود تا برنامه‌های بازتوانی، توانمندسازی و ارجاع به شکل بهتری برای دانش‌آموزان در معرض خطر اجرا شود.