این بنا با قدمت 2 هزار و 600 ساله در پنج کیلومتری مرکز شهرستان داراب و در دامنه جنوبی کوه پهنا در دل صخره کنده‌شده است. محققان بر این عقیده‌اند که بنای اولیه مسجد سنگی داراب به قبل از دوره ساسانیان بازمی‌گردد.

این مسجد که در ابتدا معبد مهرپرستان آریایی بوده ، در دوران ساسانی به آتشکده تبدیل و بانام آتشکده آذرخش مطرح‌شده همچنین در دوره اتابکان فارس در سال 652 هجری قمری با ساختن محرابی در ضلع جنوبی تبدیل به مسجد و با عنوان مسجد سنگی داراب معرفی‌شده است.

بنا به نظر باستان شناسان و مورخان نمونه این بنا در هیچ کجای جهان دیده نشده است.

مسجد سنگی در سال‌های اخیر طی پنج مرحله مورد مرمت و بازسازی قرارگرفته و به‌تازگی در مهرماه جاری با حضور تیم مرمتی زبده و باتجربه کشور و با جدیدترین شیوه‌های مرمت بناهای میراثی، بازسازی‌شده است.

مرمت یک بنای میراثی به مجموعه مداخله‌های فنی و عملی که به‌منظور تضمین تداوم زمانی یک اثر هنری صورت می‌گیرد، اطلاق می‌شود و شاخص‌ترین ویژگی مرمت اخیر مسجد سنگی، حفظ ستون‌های بنا و تثبیت آن در وضعیت اصلی و حفظ کلیت بنا با استفاده از سنگ‌هایی هم‌جنس بنای مسجد سنگی است.

مرمت اصولی مسجد سنگی

رئیس اداره میراث فرهنگی صنایع‌دستی و گردشگری داراب با اشاره به وضعیت مرمت مسجد سنگی می‌گوید: طی روزهای اخیر مرمت بنای مسجد سنگی داراب  با حضور تیم کارشناسی که از بهترین مرمت کاران ایران است و به‌طور ویژه به مرمت آثار سنگی می‌پردازد، صورت گرفت.

داوود مرادی  ادامه می‌دهد: این مرمت کار که تجربه‌ای 30 ساله دارد تاکنون مرمت آثار هگمتانه، شوش، شوشتر، کرمانشاه و مجموعه تخت جمشید را بر عهده داشته و در حال حاضر مرمت مسجد سنگی را باکیفیت و سرعت قابل قبولی انجام داده است.

وی بابیان اینکه مسجد سنگی پیش‌ازاین چهار دوره مورد مرمت قرارگرفته است، می‌افزاید: قبل از سال 90، مرمت مسجد سنگی توسط مردم بومی منطقه به شکل غیراصولی و بدون نظارت میراث فرهنگی انجام‌شده است اما ازآنجاکه اصل بازسازی بناهای تاریخی بر برگشت‌پذیر بودن مرمت غلط است بنابراین با شکل‌گیری شیوه‌های جدید و علمی می‌توان مرمت قدیمی و نادرست را جمع‌آوری کرد و با شیوه‌های علمی و اصولی، مرمت جدید را انجام داد.

رئیس اداره میراث فرهنگی داراب خاطرنشان می‌کند: ذهنیتی که در نگاه به نمای کلی مسجد مطرح می‌شود این است که پایه‌ها لاغر شده و امکان فروپاشی وجود دارد اما این نظری کارشناسی نیست چراکه این ستون‌ها نقش سازه‌ای ندارد و کل بنا یکپارچه است.

مرادی با اشاره به دوره‌های پیشین مرمت مسجد سنگی می‌گوید: در سال 90 در این بنا سنگ پلاک کامل و توپر به سبک تخت جمشید کارشده و در سال 94 الحاق‌های نادرست و غیراصولی که مردم محلی انجام دادند، برچیده شده و درزبندی انجام‌شده است.

وی بابیان اینکه وجود رطوبت و ترکیب آن با اکسیژن هوا، لکه‌هایی سیاه بر دیواره‌های مسجد سنگی ایجاد کرده است، اضافه می‌کند: در این دوره که مرمت مطابق اصول فنی و علمی انجام‌گرفته است، مسیر ورود نم و رطوبت مسدود شده و به‌منظور جلوگیری از ایجاد لکه‌های کدر، عایق‌بندی کامل صورت گرفته است.

مرادی بیان می‌کند: احیای نمای سردر مسجد با تراش سنگ‌هایی از کوه که هم‌جنس بنای مسجد است که نمای آن باکلیت بنا همخوانی دارد از شاخص‌های دیگر مرمت این بنای تاریخی است.

رئیس اداره میراث فرهنگی داراب می‌گوید: بندکشی و حفظ ستون‌ها در وضعیت قبلی و برای ایجاد نمای بهتر ازلحاظ بصری، پایه ستون‌ها تا حدودی پرشده است.

وی خاطرنشان می‌کند: اتاق نگهبانی مسجد سنگی نیز برای نخستین بار مرمت و بندکشی شد و نصب درب ورودی مسجد و مرمت پشت‌بام آن نیز در دستور کار قرار دارد.

مرادی بیان می‌کند: تصمیم داشتیم برای ورودی مسجد سنگی تعدادی پله ساخته شود اما نظر مرمت کار این بود که برای ثبت جهانی و دریافت تأییدیه باستان‌شناسی، بنا باید کمترین الحاقات را داشته باشد.

وی می‌گوید: اعتبارات مرمت مسجد سنگی به‌صورت امانی از طریق اداره کل میراث فرهنگی تأمین‌شده و 20 میلیون تومان نیز از محل سه درصد نفت و گاز به این پروژه اختصاص‌یافته که تاکنون ۵۰ درصد آن جذب‌شده است.

منبع:فارس