پرونده ویژه شیرازه در ماه مبارک رمضان؛
بررسی کتاب طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن در 28جلسه
ماه رمضان امسال، هر روز پای منبر تفسیر قرآن استاد سیدعلی خامنه‌ای باشید...
پایگاه خبری تحلیلی شیرازه؛ روزی که شروع کردیم و هفتهای یک بار دور هم جمع شدیم برای خواندن کتاب؛ هیچ وقت فکر نمیکردیم بتوانیم کتاب را تمام کنیم. یعنی 28هفته که بیش از 6ماه طول کشید دور هم جمع شویم و کتاب را مباحثه کنیم. جلساتی که بسیار راحت سوالاتمان را مطرح کردیم و پاسخ گرفتیم.
فصل اول: ایمان
کتاب ولی آن‌قدر برایمان جذاب و دوست‌داشتنی بود که برای بیشتر خوانده شدنش، چند هفته‌ی دیگر هم دور هم جمع شدیم و آن را خلاصه کردیم تا تعداد افراد بیشتری بتوانند از چشمه‌ی جوشان معرفتی کتاب سیراب شوند.
متن پیش رو حاصل چند هفته خوانش و چند هفته خلاصه کردن متن کتاب شریف «طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن» است. در خلاصه‌سازی سعی بر این شد تا عبارات و جملات تغییر نکند تا فضا و حال و هوای سخنرانی حفظ شود.
امید است تا خواندن خلاصه جلسات، شما را به سَمت خواندن اصل کتاب سوق دهد.
طرح کلی اندیشه اسلامی
کتاب طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن مجموعه 28جلسه سخنرانی آیت‌الله خامنه‌ای در مسجد امام حسن مجتبی (ع) مشهد است. کتابی که رهبر انقلاب آن را منبع خوبی برای مچ‌گیری مسئولین در نظام جمهوری اسلامی می‌دانند. ایشان در این جلسات سعی داشتند تا مبانیِ اندیشه اسلامی را با رویکردی اجتماعی، منسجم و هماهنگ و با محور قرار دادن آیات قرآن کریم تبیین کنند. کتاب مشتمل بر چهار فصل ایمان، توحید، نبوت و ولایت است.
سایت شیرازه قصد دارد در ماه رمضان امسال، هر روز خلاصه‌ای از متن هر جلسه سخنرانی رهبر انقلاب را منتشر کند. خلاصه متن جلسات برای جذابیت بیشتر همراه با عکس نوشت و پادکست خواهد بود.
فهم صحیح از مفاهیم اساسی دین
ما بواسطه عدم توجه صحیح به قرآن، بسیاری از مفاهیم دینی را درست متوجه نشده‌ایم. در روزگار ما تدبر در آیات قرآن جای خود را به قرائت و تلاوتی سطحی و سرسری و فاقد نتیجه و ثواب دنیوی و یکسره برای پاداش و جزای اخروی داده و کتاب کریم الهی دستمایه‌ی عوام فریبی‌ها شده است.
برای روشن شدن موضوع به چند مفهوم قرآنی که از مفاهیم اساسی دین هم هستند و در زمان ما به درستی فهمیده نشده اشاره می‌کنیم:
*تقوا
فرض کنید کسی بخواهد یک بیمار مبتلا به وبا را نجات دهد -یعنی بجای فرار از بیماری سعی در نجات او داشته باشد- اگر همواره بترسد که مبادا این میکروب در جسم او اثر بگذارد، این چطور می تواند آن بیمار را نجات بدهد؟
باید از خودش خاطرجمع باشد و بعد وارد منطقه‌ی وبازده بشود و دیگران را نجات بدهد. تقوا همین است.
تقوا همیشه برای ما به معنی گوشه‌گیری و جدایی از جامعه تعریف گردیده، درصورتی‌که تقوا در مفهوم اصیل خود بدان معناست که آن تجهیز لازم و آن زره لازم را در مقابل آسیب گناه بر تن کنی، برای گرفتن دست گناهکاران.
آن وقت است که به پیروزی هم خواهد رسید: فاتقوا الله لعلکم تفلحون.
*رحمت الهی
اطیعوا الله و الرسول لعلکم ترحمون؛ حرف معمول اجتماع و مردم ما این است که آنجایی که ما عمل نکردیم، نافرمانی کردیم، مسئولیت و تعهد الهی را ملاحظه نداشتیم، در چنین صورتی می‌گوییم «خدا رحممان کند.» رحم خدا را رقیب و جایگزین عمل می‌کنیم. آیه‌ی قرآن به عکس است. می‌گوید: «عمل کنید، اطاعت کنید، شاید مورد رحمت پروردگار قرار بگیرید. رحمت خدا آن وقتی است که یک ملتی به مسئولیتش عمل کند.»
چرا می‌گوید اطیعوا الله و الرسول؟ چرا فقط نمی‌گوید اطیعوا الله؟ پیغمبر را به عنوان مصداق و نمونه‌ای ذکر می‌کند. چرا که آن کسانی هم که در نقطه‌ی مقابل پیغمبر قرار دارند ممکن است ادعا کنند ما داریم از خدا اطاعت می‌کنیم. اطاعت از پیغمبر در واقع معیار ادعای اطاعت از خداست.
اگر یک جمعیتی به این صورت تحت فرمان خدا قرار گرفتند، آن وقت است که شامل رحمت پروردگار و لطف بی‌نهایت او خواهد شد.آن وقت است که یک ملت به رشد انسانی می‌رسد و امید است، رحمت الهی شامل حال او می‌شود.
*مغفرت
این هم از مفاهیمی است که ما درست آن را نفهمیده‌ایم. فلان کس ظلم کرده، خیانت کرده، در زمین فساد آفریده؛ بعد در روز قیامت به خاطر قطره اشکی که او داشته یا توجه و توسلی که او کرده خدا بگوید خیلی خوب! ما از سر خطایای تو گذشتیم. مغفرت الهی این است؟ مغفرت این نیست که خدای متعال بی‌حساب، از روی دل‌بخواه، یک کسی را مورد لطف بی‌جایی قرار بدهد، بدون اینکه خود او کوششی در این راه کرده باشد.
پس توبه چه می‌شود؟ توبه یعنی برگشتن؛ ایمان خود را قوی کردن و انجام عمل صالح. نباید از عمل غافل بود و به سخن گفتن و دل خوش داشتن خود بسنده کرد. خدای متعال نمی‌گوید چون تو گناه کردی حالا هر چه کار نیک بکنی ما آن گناه را از بین نخواهیم برد، لج نمی‌کند. می‌گوید ما حاضریم از آن اشتباهات صرف‌نظر کنیم در صورتی که جبران شود: و سارعوا الی مغفره من ربکم و جنه عرضها السماوات و الارض اعدت للمتقین.
*انفاق
انفاق با خرج کردن فرق دارد. انفاق آن خرج‌کردنی است که با آن یک خلائی پر شود؛ یک نیاز واقعی برآورده شود. انفاق کار مردم باهوش است، آنهایی که خلاها و نیازها را می‌فهمند و حاضر می‌شوند به جا آن خلاءها و نیازها را پر کنند.
بنابراین ما در فهم مفاهیم اسلامی از آیات قرآن بسیار دور هستیم. باید در استنباط و فهم اصول اسلامی، مدارک و متون اساسی دین، اصل و منبع باشد نه سلیقه‌ها و نظرهای شخصی یا اندوخته‌های ذهن و فکر این و آن. قرآن کامل‌ترین و موثق‌ترین سندی است که می‌توان به آن متکی شد.
اما یکی از مهم‌ترین و پایه‌ای‌ترین اصل در بین این مفاهیم «ایمان» است که در ادامه مباحث به آن خواهیم پرداخت.
ایمان حقیقی، روح معارف اسلام
ایمان، این گرایش قلبی، وابستگی فکری و اعتقادی و روانی به یک مطلب، به یک شخص به یک قطب و مرکز، تنها به همین خلاصه نمی شود که در قلب، انسان این گرایش را داشته باشد. ایمان راستین آن وقتی در کسی وجود دارد که براساس آن ایمان عمل کند و به لوازم و تعهدات ایمان پای‌بند باشد. کسی می‌تواند بگوید مومن است که متن زندگی‌اش با فرد بی‌ایمان متفاوت باشد. فرد مومن و با ایمان ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارد که مهم‌ترین آنها شامل موارد زیر است :
1. در مقابل آیات خدا خضوع دارد و می‌داند که در برابر خدا کوچک است و باید از او اطاعت کند و عمل کند. وقتی که یاد خدا به میان بیاید، آن حالت هیبت و خشیت بوجود بیاید. خدا برای انسان از صورت بازیچه بیرون می‌آید. نام خدا از صورت یک ذکر اعتیادگونه خارج می‌شود.
2. ایمان به صورت آب راکد در وجود یک مومن معنا ندارد. مومن واقعی با شنیدن آیات خدا و تدبر در آنها ایمانش زیاد می‌شود. قرآن کتابی است که باید آن را به قصد فهمیدن و فهمیدن به قصد افزوده‌تر شدن و نیرومند شدن ایمان خواند. قرآن کتاب رمز نیست و می‌توان آن را فهمید.
3. توکل به خدا سومین ویژگی مومن است. توکل یک معنی درست و یک معنی غلط دارد. معنی غلط توکل، توکل رکودآور است. توکلی که منجر به بی‌عملی شود وجود ندارد. توکلی که منجر به حرف قوم موسی شود که به موسی می‌گویند: «تو و پروردگارت به تنهایی بجنگید» اشتباه است. معنی درست توکل این است که با شدت عمل کنید، از مشکلات نترسید، یعنی در مقابل بحران‌هایی که در مسیر عمل با آن مواجه می‌شوید، کم نیاورید و به خدا توکل کنید. جامعه‌ای که از قدرت‌های بین‌المللی می‌ترسد و در مقابل آنها عمل نمی‌کند و مقاومت نمی‌کند، توکل ندارد. فردی که در مقابل مشکلات عمل دست به بی‌عملی می زند، توکل ندارد.
4. چهارمین ویژگی مومن به پا داشتن نماز است که سه معنی دارد. معنی اول خواندن نماز به صورت کامل و درست است. معنی دوم اقامه نماز در جامعه و نماز خواندن کردن جامعه است و معنی سوم نیز ایجاد جامعه است که عبودیت خدا می‌کند. جامعه‌ای که از سردمداران فساد و دنباله‌روان فساد تبری می‌جوید. جامعه‌ای است که عبودیت خدا می‌کند.
5. مومن انفاق می‌کند و انفاق یعنی پرکردن خلا. گاهی به صورت مالی و یا به صورت‌های دیگر. انفاق یعنی رفع کردن نیاز جامعه برای رسیدن به هدفش. جامعه مومن، جامعه ای است که این 5 صفت را دارد.
ادامه این مطلب فردا منتشر خواهد شد...
نظرات بینندگان
