به گزارش سرویس اجتماعی شیرازه، حدود ۴۲ سال پیش در ۲۲ بهمن سال ۵۷ انقلاب اسلامی ایران بر رژیم طاغوت پیروز شد و در حالی سکاندار اداره کشور شد که در زمینه‌های مختلفی از جمله آموزش، بهداشت، مشارکت زنان، آموزش عالی، گردشگری، حج و زیارت و ... دچار مشکلات عدیده ای بود با این وجود انقلاب اسلامی علاوه بر این اینکه این مشکلات را از سر راه رشد و توسعه و رفاه مردم برداشت به دست اورد‌ها و پیشرفت‌های زیادی نیز دست یافت

پیشرفت هایی که حقیقتا قابل مقایسه با زمان قبل از انقلاب نیست، یکی از این زمینه ها حوزه سوادآموزی و فراگیری علم و دانش می باشد که رشد چشمگیری داشته و با تشکیل نهادی به نام سوادآموزی گام های بلندی در راستای رفع بی سوادی برداشته است.

وضعیت بحرانی آموزش در دوران پهلوی:

سالهای پس از انقلاب و با سرشماری آمار بیسوادان کشور این نتیجه حاصل شد که رژیم پهلوی که مدعی گسترش سواد و بسط آموزش در سطح کشور بود در این حوزه موفقیت چندانی کسب نکرد و نتیجه آن چیزی جز عقب‌ماندگی نبود.

بنابر آمار موجود، در پایان عمر این رژیم، 68 در صد از بزرگسالان هنوز در بی‌سوادی به سر می‌برند و کمتر از 40 درصد از کودکان توانستند دوران دبستان را طی کنند. علاوه بر این میزان ناعدالتی سوادآموزی در روستاها نسبت به شهرها و زنان نسبت به مردان از دیگر عواملی است که عقب ماندگی رژیم پهلوی در زمینه سوادآموزی را عیان می‌کند. این در حالی است که براساس شواهد موجود، در همان دوران که رژیم پهلوی به شدت در حوزه سوادآموزی و آموزش عقب مانده بود، برخی کشورها همچون چین و کوبا وضعیتی به مراتب بهتر از ایران داشتند. از این رو بود که عقب‌ماندگی رژیم پهلوی در حوزه سواد مورد اذعان سفیر وقت انگلیس هم قرار گرفت.

 آنتونی پارسونز با ابراز تاسف اعلام می‌کند: «سيستم آموزش عموميِ در حال تکوين، از تقاضای روزافزون جامعه بسيار عقب‌مانده بود.» این عقب‌ماندگی به ویژه در میان روستائیان و نیز زن‌ها بیشتر خود را نشان می‌داد و ثابت می‌کرد طرح‌های رژیم پهلوی در این حوزه چیزی جز شکست به ارمغان نداشته است.


هرچند تلاش برای مبارزه با بی‌سوادی در ایران پیشینه‌ای طولانی دارد اما نخستین سازمانی که به طور رسمی آموزش به بزرگسالان را عهده‌دار شد تعلیمات اکابر بود. این سازمان در سال 1315 کار خود را آغاز کرد اما پنج سال بعد و در سال 1320 به علت عدم کارایی منحل گردید.

برنامه بعدی، آموزش سالمندان طی‌سال‌های 1320 تا 1335 بود که این طرح نیز تنها 8 سال دوام آورد و در سال 1328 متوقف شد. سازمان آموزش به بزرگسالان طرح بعدی بود که تا سال 1345 به کار خود ادامه داد اما به علت ناتوانی در گسترش سواد، موفقیتی به دست نیاورد. بدین ترتیب طرح‌هایی از سوی رژیم پهلوی به اجرا درمی‌آمد که یکی پس از دیگری به شکست می‌انجامید.

 بی‌سوادیِ 64 درصدیِ جمعیت 15 ساله و بیشتر

علاوه بر این آمار و ارقام شهادت می‌دهد که سیاست‌های رژیم پهلوی در حوزه آموزش و سواد نه تنها موفقیت‌آمیز نبود بلکه در برخی از شاخص‌ها حتی عقب‌گرد هم داشت.

بنا بر آمار در سال 1355، جمعیت 15 سال و بالاتر حدود 7 /18 میلیون نفر بوده است که با نسبت‌های مساوی بین زن و مرد و نیز شهر و روستا توزیع شده بود. وجود 7 /6 میلیــون نفر با سواد در سال 1355 در گروه سنی 15 سال و بیشــــتر، نشان می‌‌دهد آمار باسوادی در این رده سنی تنها 9 /35 درصد بوده است. این شاخص نشان دهند این است که بیش از 64 در صد جمعیت 15 ساله در سال 1355 بی‌سواد مطلق بوده‌اند.

تیتر روزنامه اطلاعات نشان از وضعیت بحرانی بی سواد در دوران پهلوی دارد! نخست وزیر وقت در سمیناری اذعان می کند که تعداد بی سواد ها وحشتناک است!

در همین سال جمعیت مردان 15 سال و بیشتر ایران حدود 5/ 9 میلیون نفر ثبت شده است. که از این تعداد 5/ 4 میلیون یعنی حدود 9/ 47 درصد با سواد بوده‌اند. این شاخص بیان‌گر آن است که در سال 1355 بیش از نیمی از مردان 15 سال محروم از سواد بوده‌اند. در همین سال، جمعیت زنان برابر 2/ 9 میلیون نفر و تعداد باسوادان 2/ 2 میلیون نفر بوده است که نشان‌دهنده 24 درصد میزان با سوادی در این قشر می‌باشد.

همچنین جمعیت 6 سال و بیشتر ایران در سال 1355 حدود 1/ 27 میلیون نفر بوده که 5/ 80 درصد کل جمعیت کشور را شامل می‌شد. از این تعداد، 9/ 12 میلیون نفر یعنی 5/ 47 در صد سواد داشتند. در ا ین بین تعداد جمعیت مردان 6 سال و بیشتر، 9 /13 میلیون نفر بوده که با احتساب 2/ 8 میلیون نفر باسواد درصد باسوادی آنان 9/ 58 درصد بوده‌ است. همچنین از تعداد 2 /13 میلیون نفر زنان 6 سال و بیشتر در سال 55، 7/ 4 میلیون باسواد یعنی 5/ 35 درصد سرشماری شده که این حکایت از آن دارد که بالغ بر 5 /8 میلیون نفر بی‌سواد در جمعیت زنان 6 سال و بیشتر وجود داشته است.

 بی‌عدالتی در توزیع امکانات آموزشی در شهر و روستا

در سال 1355، جمعیت 15 سال و بیشتر ایران در مناطق شهری و روستایی، به ترتیب 4/ 9 و 3/ 9 میلیون نفر بوده است. در این سال تعداد باسوادان شهری 2 /5 میلیون نفر و شاخص باسوادی 3 /55 درصد بوده است. در حالی که وجود 6 /1 میلیون نفر باسواد در روستا، تنها 8 /16 درصد میزان باسوادی در این مناطق را آشکار می‌کند. این موضوع نشان می‌دهد هیچ عدالتی در این حوزه در میان روستائیان و شهریان رعایت نمی‌شده و روستائی‌ها‌ با بی‌توجهی رژیم پهلوی، محکوم به بی‌سوادی بودند. همچنین میزان باسوادی زنان روستایی در سال‌های ۱۳۳۵، ۱۳۴۵ و ۱۳۵۵ به ترتیب ۱.۲، ۴.۳ و ۱۶.۵ درصد بود.

 آمار باسوادی در گروه‌های سنی 25 سال به بالا

در گروه سنی 25-39 ساله در سال 1355، بالغ بر 65 درصد بی‌سواد بوده‌اند و در گروه سنی 40 ساله و بالاتر، تنها 17 درصد باسواد وجود داشت. طبق آمار در سال 1355 که جمعیت 45 سال و بیشتر ایران بالغ بر 2 /5 میلیون نفر بوده، 3 /4 میلیون نفر آن بی‌سواد بوده‌اند.

وضعیت سواد در سه ساله پایانی عمر رژیم پهلوی

در یک برآورد کلی می‌توان گفت موقعیت نسبی مناطق شهری و روستایی از نقطه نظر باسوادی در طی دهه 1345- 1355 تقریبا هیچ‌گونه تغییری نیافته است. به طوری که درصد بی سوادی در کل کشور در سال 1355 معادل 52 درصد بوده و این رقم در مورد مناطق روستایی تا حدود 70 درصد گزارش شده است.

تعلیم و تربیت، اساس نظام فکری اسلام است. هدف تعلیم و تربیت اسلامی، تربیت انسان مهذب است و همه برنامه ریزی و فعالیت های برنامه ریزان و معلمان باید برای تحقق این هدف سازماندهی شود تا از این طریق بتوانیم صلح و صفا و سعادت را برای همیشه به جامعه اسلامی مان برگردانیم. دانش آموزی از نگاه اسلام، ابزار دانایی است. از همین رو اولین کلمه و نخستین فرمان آخرین کتاب آسمانی، امر به خواندن است.

امام خمینی(س) آن پیشوای علم و حکمت نیز با اقتدا به سیره نبوی و سنت علوی و با توجه به قدرت سترگ سلاح دانش در جامعه اسلامی، در هفتم دی 1358 با فرمان تأسیس نهضت سوادآموزی، امت مسلمان ایران را متوجه این عزم ملی و فرهنگی کرد و فرمود: « تعلیم و تعلم، عبادتی است که خداوند تبارک و تعالی ما را بر آن دعوت فرموده است‏.» (صحیفه امام، ج‏11، ص: 447)

حضرت امام خمینی (س) در سخنان خود به مناسبت تأسیس نهضت سوادآموزی فرمود: «از جمله حوایج اولیه برای هر ملت که در ردیف بهداشت و مسکن بلکه مهمتر از آنهاست آموزش برای همگان است. مع الأسف کشور ما وارث ملتی است که از این نعمت بزرگ در رژیم سابق محروم؛ و اکثر افراد کشور ما از نوشتن و خواندن برخوردار نیستند، چه رسد به آموزش عالی.» (صحیفه امام، ج‏11، ص: 446)

چندی پیش احمد خاکزاد معاون امور آموزشی سازمان نهضت سوادآموزی کشور میزان باسوادی افراد بالاتر از ۶ سال در کشور را حدود ۹۰ درصد اعلام و اضافه کرد این رقم در گروه سنی ۱۰ تا ۴۹ ساله ۱۰۰ درصد است، اما میزان باسوادی در استان فارس از میانگین کشوری بالاتر است.

وی با بیان اینکه این مقدار حداقلی باقیمانده پراکندگی بسیار بالایی دارند، افزود: این افراد انگیزه چندانی هم برای شرکت در کلاس‌های سوادآموزی ندارند، بنابراین کار سوادآموزی پرهزینه شده است.

معاون امور آموزشی سازمان نهضت سوادآموزی کشور عنوان کرد: برای دوره‌های سوادآموزی (سوادآموزی، تحکیم و انتقال) از ۱۷۰ کتاب، محتوا و رسانه آموزشی استفاده می شود، تا با روش‌های متنوع بتوان سوادآموز را جذب کرد و نگهداشت.

خاکزاد با اشاره به سختی‌های کار سوادآموزی گفت: باید نگاه ما به موضوع سوادآموزی نگاه اجتماعی باشد، به عنوان یک مسئولیت اجتماعی به حساب بیاید و ما به عنوان شهروند نسبت به همشهری بیسواد خود احساس مسئولیت کنیم.

وی با اشاره به اجرای آزمایشی آیین نامه اجرایی مدارس گفت: در این آیین نامه برای هر کدام از ارکان مدرسه در حوزه سوادآموزی هم مسئولیت‌هایی در نظر گرفته شده که با اجرای مناسب آن می‌توان پایگاه اطلاعاتی دقیقی بدست آورد.

معاون امور آموزشی سازمان نهضت سوادآموزی کشور ادامه داد: اگر می‌خواهیم باسوادی را شتاب ببخشیم باید شرکای خود را، برای شناسایی افراد بی سواد، افزایش دهیم که مهمترین و در دسترس ترین آنها مدیران مدارس هستند.

بهزاد نوروزی چگینی معاون سوادآموزی آموزش و پرورش استان فارس در گفتگو با خبرنگار «شیرازه» با بیان اینکه امروزه سواد فقط توانایی و مهارت خواندن و نوشتن نیست بلکه تعریف سواد جوانب و ابعاد مختلفی از جمله بعد عاطفی،بعد مالی ،بعد مدیریتی، بعد بهداشتی و ...را دارا می باشد، گفت: با توجه  به تأسیس نهاد ارزشی و انقلابی و در عین حال علمی و آموزشی سازمان نهضت سوادآموزی به دستور حضرت امام خمینی (رحمة الله علیه )آن هم در نخستین سال پیروزی انقلاب اسلامی و در بحبوحه مشکلات و مسائل مختلفی که گریبانگیر کشور بود پس از گذشت 43 سال ضرورت دارد دستاوردهای این نهضت بزرگ برای عامه مردم تشریح شود.

نوروزی چگینی افزود: در اهمیت سازمان نهضت سوادآموزی همین بس که پس از گذشت 43 سال از تأسیس این سازمان  بیش از ۹۷ درصد مردم استان فارس باسواد هستند در حالی که این درصد قبل از پیروزی انقلاب کمتر از ۵۰ درصد بوده است .

معاون سوادآموزی آموزش و پرورش استان فارس در ادامه اشاعه فرهنگ مذهبی و دینی را از دیگر شرح وظایف سواد اموزی دانست و گفت: به کمک ستاد اقامه نماز تمام آموزش دهندگان مان‌را آموزش های قرآن و نماز هم می دهیم و در ندامتگاه های استان نیزکلاس های آموزشی داریم تا آنان هم لذت خواندن و نوشتن را تجربه کنند.

بنابه گفته نوروزی چگینی، در ارائه آمار تعداد باسواد شدگان و سوادآموزی و فعالیت های برون مرزی جایزه کنفوسیوس در سال ۲۰۱۸ به ایران تعلق گرفت که استان فارس هم در آن نقش مهمی داشت، هرچند اسرائیل و عربستان بسیار تلاش کردند که این جایزه به ایران تعلق نگیرد.

وی در پایان تصریح کرد: استقبال بانوان از کلاس های سوادآموزی به خاطر آموزش به فرزندان شان و کمک کردن در دروس آن ها بیشتر از آقایان است.

سخن آخر اینکه:

اگر چه رژیم پهلوی با رپورتاژی گسترده مبارزه با بی‌سوادی را آغاز کرده بود اما کارنامه‌ای ناامید کننده در این عرصه بر جای گذاشت. به طوری که «عقب‌ماندگی» رژیم پهلوی در حوزه سواد مورد اذعان سفیر وقت انگلیس نیز قرار گرفته بود و این عقب‌ماندگی به ویژه در میان روستائیان و نیز زن‌ها بیشتر خود را نشان می‌داد و طرح‌های رژیم پهلوی در این حوزه چیزی جز شکست به ارمغان نداشته است.

 با بهار انقلاب اسلامی در ایران و گذشت بیش از چهل سال نه تنها در زمینه سواد آموزی بلکه شاهد پیشرفت چشمگیر در تولید علم در کشور هستیم که دست آورد هایی نظیر تکنولوژی نانو، صنعت هسته ای و... نمونه ای بارز و عینی از این حوزه است.

انتهای پیام/س