نگاهی گذرا به زندگی مرحوم آیت‌الله طالقانی:
ابوذر زمان، سد راه استبداد
طالقانی حقیقتاً ابوذر زمان بود؛ زیرا در راه پیروزی انقلاب اسلامی مجاهدت‌ها کرد و سختی‌ها و مرارت‌های فراوانی را متحمل شد.
به گزارش خبرنگار گروه اجتماعی پایگاه تحلیلی خبری «شیرازه»، انقلاب اسلامی که خود به‌سان یک ایدئولوژی، فرهنگ و تمدن بزرگ می‌ماند مردان مرد و چهره‌های نامداری را در خود پرورش داده است. یکی از شاگردان مبارز مکتب پربار اسلام و انقلاب‌مان که در راه تعالی کشور کوشید و در مبارزه با استبداد و استعمار لحظه‌ای از حرکت نایستاد زنده‌یاد آیت‌الله سید محمود طالقانی رحمت‌اله علیه بزرگ‌مرد جهاد و ایثار و خدمت و مردم‌دوستی بود، درباره این شخصیت محترم حرف و سخن و نقد و انتقاد همراه با تعریف و تمجیدها، فراوان است، آنچه در ادامه می‌آید گذری کوتاه است بر زندگانی و زمانه مردی که فریادگر آزادی و سد راه استبداد و بیگانه در ایران و مروج روشنفکری دینی بود.
نگاهی گذرا به زندگی، تحصیلات و تألیفات آیت اله طالقانی
فقید مجاهد و سالک راه خدا آیت‌الله حاج سید محمود علایی طالقانی (۱۲۸۹- ۱۳۵۸ش) از مبارزان و شخصیت‌های انقلاب اسلامی ایران، مفسر قرآن و نهج‌البلاغه و از علمای تهران بود.
وی پیش از انقلاب با جبهه ملی و نهضت آزادی همراهی داشت و پس از کودتای ۲۸ مرداد، از مدافعان فدائیان اسلام بود.
در جریان انقلاب سفید و مخالفت با شاه به زندان افتاد، در آستانه انقلاب، ریاست شورای انقلاب را بر عهده گرفت و پس از انقلاب اولین امام‌جمعه شهر تهران و نماینده مردم تهران در مجلس خبرگان قانون اساسی شد.
طالقانی از پنج‌سالگی، تحصیلات خود را در مکتب‌خانه آغاز و نزد ملاسید تقی ارزانی، قرآن و کتب رایج آن دوره را فراگرفت.
مقدمات علوم حوزوی را نزد پدرش شروع کرده و در ده‌سالگی راهی قم و مدارس رضویه و فیضیه شد، پس از آن راهی نجف اشرف شده و از دروس بزرگان آن زمان بهره برد.
اساتید مهم او در قم و نجف، ازاین‌قرار بودند: سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی، ادیب تهرانی، سید محمد حجت، سید ابوالحسن اصفهانی، محمدحسین غروی اصفهانی، آقا ضیا عراقی، شیخ عبدالکریم حائری یزدی، وی از سید ابوالحسن اصفهانی و شیخ عبدالکریم حائری اجازه اجتهاد و از شهاب‌الدین مرعشی و قمی اجازه روایت دریافت کرد.
برخی از تألیفات آیت‌الله طالقانی
آثار مکتوب سید محمود علایی طالقانی عبارت‌اند از: پرتوی از قرآن (۶ جلد تفسیر قرآن. مرگ طالقانی مانع از تکمیل کتاب شد)، حاشیه بر تنبیه‌الامه و تنزیه‌المله (مقدمه و توضیحات و ترجمه کتاب تنبیه‌الامه و تنزیه‌المله)، اسلام و مالکیت (دربارهٔ مسائل اقتصادی)، به‌سوی خدا می‌رویم (دربارهٔ سفر حج)، ترجمه و توضیح بخشی از نهج‌البلاغه، همچنین متن سخنرانی‌ها، خطبه‌های نماز و مصاحبه‌های طالقانی در کتاب‌های مختلفی منتشر شده از جمله: از آزادی تا شهادت، روزها و خطبه‌ها و برخی دیگر موارد است.
عضویت آیت اله طالقانی در جبهه ملی و نهضت آزادی
او عضو جبههٔ ملی دوم و یکی از مؤسسین نهضت آزادی ایران بود. طالقانی در دوران نهضت ملی‌شدن نفت به همراه سید رضا زنجانی به حمایت از محمد مصدق برخاست و پس از سقوط دولت مصدق در کودتای ۲۸ مرداد به همراه جمع کثیری از طرف‌داران مصدق به نهضت مقاومت ملّی پیوست.
پس از توقف فعالیت‌های نهضت مقاومت ملّی، طالقانی در شروع مجدد فعالیت‌های جبههٔ ملی ایران به رهبری الله یار صالح فعالیت کرد و به شورای مرکزی جبههٔ ملی ایران راه یافت.
او در کنگرهٔ جبههٔ ملی در سال ۱۳۴۰ به‌عنوان هیئت مؤسس شرکت کرد و از سوی شرکت‌کنندگان در کنگره به عضویت شورای مرکزی انتخاب شد.
طالقانی، مهدی بازرگان و یدالله سحابی در سال ۱۳۴۰، حزب نهضت آزادی ایران را بر اساس عقاید ملی - مذهبی تشکیل دادند. طالقانی چند بار به علت فعالیت‌های سیاسی، توسط حکومت پهلوی به زندان رفت و یک‌بار نیز تبعید شد.
وی در تشکیل سازمان مجاهدین خلق ایران نقش بسیار مؤثری داشت و با بنیان‌گذاران آن سازمان به‌ویژه محمد حنیف نژاد بسیار نزدیک و همفکر بود. اما با کسانی که تحت عنوان سازمان پیکار در سال ۱۳۵۴ از سازمان مجاهدین منشعب شدند، سخت مخالفت کرد.
طالقانی از چهره‌های اصلی انقلاب ۱۳۵۷ بود و پس از ترور آیت اله شهید مرتضی مطهری، ریاست شورای انقلاب را بر عهده گرفت. طالقانی در اواخر عمرش از طرف امام خمینی به‌عنوان امام‌جمعه تهران معرفی شد. او پس از آن نیز وارد مجلس خبرگان قانون اساسی شد و یک ماه بعد درگذشت.
وی موردعلاقهٔ همهٔ گروه‌ها و احزاب بود به‌طوری‌که سازمان مجاهدین خلق او را «پدر طالقانی» خطاب می‌کرد. پس از درگذشت وی، خمینی از او با نام «ابوذر زمان» یادکرد. یکی از دلایل شهرت او، تألیف مجموعهٔ پرتوی از قرآن بود. وی در آثارش از جمله این مجموعه، نگاهی نو به مذهب داشته و سعی کرده تا از آن انحراف‌زدایی کند. پرتوی از قرآن در زمان انتشار از محبوب‌ترین تفاسیری بود که نوشته شده بود. طالقانی در آثارش می‌کوشید تا نشان دهد اسلام با دموکراسی هم‌خوانی دارد.
فعالیت‌های سیاسی آیت اله طالقانی
طالقانی از دوره رضاشاه در جریان اعتراض به کشف حجاب وارد عرصه سیاسی شد و نزدیک به چهل سال در این عرصه و در سطوح مختلف سیاسی فعالیت کرد و یکی از مخالفان فعال حکومت پهلوی بود و در موقعیت‌ها و شرایط مختلف به مخالفت با روندهای جاری در حکومت دودمان پهلوی پرداخت و چندین بار دستگیر و روانه زندان شد. در سال ۱۳۱۸ طالقانی به دنبال اعتراض به سرقت یک خیاطی و در هنگام گذر از کنار کلانتری شماره ۴ با پرسنل انتظامی درگیر و دستگیر می‌شود.
برخی دلیل این حادثه را اعتراض او به کشف حجاب و درگیری با مأموری دانسته‌اند که حجاب را از سرزنی برداشته بود و برخی دیگر نیز آن را مربوط به نداشتن جواز عمامه و پاسخ او به توهین مأموران انتظامی می‌دانند.
به دنبال این واقعه او دو ماه زندانی می‌شود که سرانجام با فعالیت‌های خانواده‌اش برای رهایی او و اطلاع رضاشاه از ماجرا بنا به احترام خاص که رضاشاه برای پدر او سید ابوالحسن طالقانی قائل بود دستور رسیدگی فوری را صادر کرد که در نهایت طالقانی به سه ماه زندان قابل‌خرید محکوم شد. او در دوره‌های مختلف و شرایط گوناگون نظیر رویداد نهضت ملی‌شدن نفت، نهضت مقاومت ملی، کودتای ۲۸ مرداد، فعالیت در جبهه ملی دوم، تأسیس نهضت آزادی ایران و وقایع ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ به مخالفت آشکار با رویکردهای جاری حکومت پهلوی پرداخت و همچنین بارها به دلایل مختلف، نظیر پناه‌دادن به سید مجتبی نواب صفوی که در آن زمان فراری محسوب می‌شد یا ارائه آموزش‌های مذهبی، مبارزاتی و انتشار اعلامیه‌های اعتراضی در سال ۱۳۵۰ به مدت حدود یک ماه در خانه خود تحت بازداشت خانگی قرار گرفت و پس از آن نیز به زابل و بافت تبعید و زندانی شد.
طالقانی از دیدگاه دیگران
درباره طالقانی صاحبان اندیشه و انقلابیون باسابقه جملات و عبارات فراوانی داشته‌اند که به تعدادی از آنها اشاره می‌گردد.
طالقانی در اندیشه امام خمینی(ره)
آقای طالقانی یک‌عمر در جهاد و روشنگری و ارشاد گذراند، او یک شخصیتی بود که از حبسی به حبس و از رنجی به رنج دیگر در رفت‌وآمد بود و هیچ‌گاه در جهاد بزرگ خود سستی و سردی نداشت.
من انتظار نداشتم که بمانم و دوستان عزیز و پر ارج خودم را یکی پس از دیگری از دست بدهم. او برای اسلام به منزله حضرت ابوذر بود؛ زبان گویای او چون شمشیر مالک‌اشتر بود؛ بُرنده بود و کوبنده، مرگ او زودرس بود و عمر او بابرکت. رحمت خداوند بر پدر بزرگوار او که در رأس پرهیزکاران بود و بر روان خودش که بازوی توانای اسلام بود.
من به امت اسلام و ملت ایران و عائله ارجمند و بازماندگان او، ضایعه بزرگ درگذشتش را تسلیت می‌دهم. طالقانی خدمتگزار ملت بود و ملت از خدمتگزار خودش قدردانی می‌کند.
شما دیدید که آن بیل و کلنگی که قبر ایشان را کنده بودند. بعضی این بیل و کلنگ را می‌بوسیدند؛ چرا می‌بوسیدند؟ برای روشنفکری‌اش نبود؛ برای این بود که او را نایب پیغمبر خودشان می‌دانستند.
ویژگی‌های آیت‌الله طالقانی در سخنان آیت‌الله خامنه‌ای (مدظله العالی)
صفا؛ صداقت؛ راستی و درستی؛ اعتمادبه‌نفس؛ صریح؛ تحت‌تأثیر قدرت‌ها و ظواهر قرارنگرفتن؛ مؤمن واقعی؛ تواضع در برابر امام خمینی، اهل فکر نو بر محور دین با تمرکز بر قرآن و نهج‌البلاغه.
سید علی‌اصغر غروی:
امروز طالقانی به‌عنوان کسی که برای آزادی ملت و اجرای قانون و برقراری عدالت، یک‌عمر زجرکشیده و زندان‌های سخت و شکنجه‌های کشنده را تحمل کرده، ازاین‌جهت مهم است که او از جایگاه یک رجل دین و یک روحانی، از آزادی‌های فطری، مشروع و قانونی آحاد ملت دفاع کرد، و سپهر اندیشگی خود را بر این مدار به چرخش آورد که «دین ضد هرگونه خودکامگی، استبداد و استکبار است». طالقانی حتی آخرین نمازجمعهٔ خود را، در بهشت‌زهرا، به مناسبت سالگرد هفده شهریور، در واقع در اظهار نگرانی از سوگ آزادی اقامه نمود، و جان تازه‌ای که در کالبد نیمه‌جان استبداد دمیده شده بود.
سخن پایانی
شخصیت برجسته آیت اله طالقانی آن‌چنان در بین عوام و خواص جامعه محبوب است که قابل‌بررسی و واکاوی‌هاست.
شاید یکی از دلایل محبوبیت او طولانی‌مدت بودن مبارزات وی با رژیم پهلوی هم پدر و هم پسر بود.
او سخنانی را که ملت‌دوست داشتند بر زبان می‌راند و با گروه‌های موافق و منتقد زمان همراهی می‌کرد؛ اما خط فکری خود را داشت و هرگز از امام و یاران انقلابی‌اش جدا نشد و پیوسته در صدد تحکیم نهضت و حذف کسانی بود که می‌خواستند انقلاب را بنام خود مصادره کنند.
طالقانی حقیقتاً ابوذر زمان بود؛ زیرا در راه پیروزی انقلاب اسلامی مجاهدت‌ها کرد و سختی‌ها و مرارت‌های فراوانی را متحمل شد.
چنین مرد خدا که هم مفسر قران بود، هم انسانی سیاستمدار، هم خطیب ارزشمند و مورداعتماد و مورد وثوق چهره‌های علمی و مبارزاتی کشورمان بوده را باید ارج بنهیم و در پاسداشت مقام والای وی تا حد توان بکوشیم. روحش شاد و یاد و نامش گرامی باد.
انتهای پیام/224224
نظرات بینندگان
