به گزارش خبرنگار گروه اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی «شیرازه»، در سیستم قضائی ایران، وکلا و داوران نقش‌های کلیدی در فرآیند دادرسی دارند. وکلا با دفاع از حقوق موکلین و داوران با حل و فصل اختلافات، به برقراری عدالت کمک می‌کنند. این مقاله به معرفی انواع وکیل و داور در ایران و نحوه دسترسی به خدمات آن‌ها می‌پردازد.

در هر سیستم قضائی، وکلا و داوران دو رکن اساسی هستند که در فرآیند دادرسی و برقراری عدالت نقش‌های حیاتی ایفا می‌کنند.

وکلا به‌عنوان نمایندگان حقوقی افراد و داوران به‌عنوان تصمیم‌گیرندگان در پرونده‌های تجاری کمک می‌کنند تا طرفین به عدالت دست یابند.

در ایران نیز، انواع مختلفی از وکلا و داوران وجود دارند که هرکدام مسئولیت‌های خاص خود را دارند. آگاهی از این دسته‌بندی‌ها و نحوه دسترسی به آن‌ها می‌تواند در زمان مواجهه با مسائل حقوقی، راهگشا باشد.

در این مقاله، به بررسی انواع وکیل و داور در سیستم قضائی ایران و نحوه دسترسی به آن‌ها خواهیم پرداخت.

در سیستم قضائی ایران، افراد می‌توانند بسته به نوع نیاز و پرونده‌های خود از خدمات وکلا و داوران استفاده کنند. این دو گروه با وظایف خاص خود، مکمل یکدیگر در فرآیند دادرسی هستند:

۱_ وکیل پایه یک دادگستری

پرکاربردترین نوع وکیل در ایران است که پس از قبولی در آزمون وکالت و گذراندن دوره کارآموزی، پروانه وکالت خود را دریافت می‌کند. این وکلا صلاحیت حضور در تمامی دادگاه‌ها و دفاع از موکل در انواع پرونده‌ها، از جمله دعاوی کیفری، حقوقی، تجاری، خانوادگی و غیره را دارند. وکیل پایه یک علاوه بر داشتن دانش حقوقی، باید توانایی تحلیل شرایط پیچیده و دفاع از حقوق موکل در دادگاه را داشته باشد

۲_ وکیل تسخیری

وکیلی است که از سوی دادگاه برای دفاع از متهمانی که از توان مالی لازم برای استخدام وکیل برخوردار نیستند، تعیین می‌شود. این وکلا به صورت رایگان یا با هزینه‌های بسیار اندک به متهمان خدمات حقوقی ارائه می‌دهند. حضور وکیل تسخیری به ویژه در پرونده‌های کیفری برای تضمین حقوق متهمان ضروری است.

۳_ وکیل معاضدتی

وکیلی است که برای افرادی که توان مالی ندارند و نیاز به مشاوره حقوقی یا وکالت در پرونده‌های غیرکیفری دارند، تعیین می‌شود. این وکلا در دعاوی مدنی، خانوادگی و حقوقی به کار می‌روند و معمولاً خدمات خود را به صورت رایگان یا با هزینه‌های پایین ارائه می‌دهند.

۴_ وکیل اتفاقی

وکیلی است که به‌طور موقت و برای پرونده‌های خاص و پیچیده، از سوی مراجع قضائی یا دادگاه‌ها منصوب می‌شود. این وکلا معمولاً بدون داشتن پروانه وکالت دائمی و تنها برای مدت‌زمان محدود و برای حل مسائل خاص وارد پرونده‌ها می‌شوند.

۵_ داور

داور به‌طور معمول در پرونده‌های تجاری یا قراردادهای خصوصی به کار گرفته می‌شود. در واقع، داوری یک روش جایگزین برای حل و فصل اختلافات است که به‌جای ارجاع به دادگاه‌های عمومی، طرفین به یک یا چند داور مستقل و بی‌طرف ارجاع می‌دهند تا در مورد موضوع مورد اختلاف تصمیم‌گیری کنند. داوری می‌تواند در بسیاری از موارد سریع‌تر، ارزان‌تر و موثرتر از مسیر قضائی باشد، زیرا داوران معمولاً به‌صورت تخصصی به مسائل پرداخته و تصمیماتشان قطعی و لازم‌الاجرا است. در ایران، داوران به‌ویژه در قراردادهای تجاری و بین‌المللی برای حل و فصل اختلافات به‌طور گسترده استفاده می‌شوند. این روش در مقایسه با دادرسی در دادگاه‌ها زمان کمتری می‌برد و هزینه‌های کمتری دارد. داوران معمولاً از میان افراد با تخصص‌های خاص انتخاب می‌شوند و طرفین می‌توانند آن‌ها را به‌طور توافقی برگزینند.

دسترسی به وکلا و داوران:

دسترسی به وکلا و داوران در ایران از چند طریق مختلف امکان‌پذیر است:

برای دسترسی به وکیل پایه یک، افراد می‌توانند از طریق کانون وکلای دادگستری استان خود اقدام کنند. کانون وکلا اطلاعات لازم برای انتخاب وکیل را در اختیار متقاضیان قرار می‌دهد و همچنین، امکان جستجوی وکیل بر اساس نوع تخصص در وب‌سایت‌های معتبر حقوقی فراهم شده است.

متهمان در پرونده‌های کیفری که از توان مالی کافی برخوردار نیستند، می‌توانند از دادگاه درخواست وکیل تسخیری کنند. در صورت تایید دادگاه، وکیل تسخیری به صورت رایگان یا با هزینه اندک به متهم اختصاص داده خواهد شد.

افرادی که برای پرونده‌های غیرکیفری خود نیاز به مشاوره یا وکالت دارند، می‌توانند به دفاتر معاضدت حقوقی مراجعه کنند. این دفاتر معمولاً در دادگستری‌ها و کانون‌های وکلا قرار دارند و خدمات حقوقی رایگان یا با هزینه کم را ارائه می‌دهند.

برای دسترسی به داور، طرفین می‌توانند از طریق توافق‌های قراردادی یا از طریق مراجعه به مراجع داوری معتبر مانند مرکز داوری اتاق بازرگانی ایران اقدام کنند. همچنین، در صورتی که قرارداد میان طرفین برای ارجاع به داوری تنظیم شده باشد، انتخاب داور از پیش مشخص می‌شود و طرفین می‌توانند از یک داور مستقل و با تجربه برای حل و فصل اختلافات خود بهره‌مند شوند.

در نتیجه، شناخت انواع وکیل و داور و نحوه دسترسی به آن‌ها، کمک بزرگی برای حفظ حقوق فردی و برقراری عدالت در جامعه است. انتخاب وکیل یا داور مناسب می‌تواند تأثیر زیادی بر نتیجه پرونده‌ها داشته باشد.

نویسنده:حسین‌ نظری 

وکیل پایه یک دادگستری