هرچند مقامات وقت حزب کمونیست تاجیکستان در دوران سلطه شوروی، در برگزاری جشن نوروز، موانع زیادی ایجاد می‌کردند اما این جشن کاملا از بین نرفت و گذشته از این، در میان مناطق مختلف کشور به عنوان جشن پاکی و آغاز سال نو، جایگاه ویژه‌ای کسب کرد.

بدین ترتیب، هرچند نوروز در مناطق مختلف تاجیکستان، تجلیل می‌شود، اما در هر منطقه‌ای آیین و رسوم خاص به خود را دارد.

بسیاری از آیین‌های نوروزی که بازگوی تاریخ و فرهنگ ارزشمند مردم تاجیکستان هستند در میان مردم ختلان زمین همچنان حفظ شده‌اند.

ختلان زمین، منطقه‌ای در جنوب تاجیکستان است که با داشتن کوهساران زیبا و طبیعت بکر و دست نخورده از مکان‌های عمده برگزاری نوروز بوده است.

حالا هم در قسمت شرقی ختلان زمین، مکانی با نام "دشت جم یا دشت جمشید"، وجود دارد که یادگاری از تاریخ مردم آریایی است.

نوروز در ولایت ختلان که از مناطق بزرگ تاجیکستان محسوب می‌شود، با اجرای آیین‌ها و سنن ویژه تجلیل می‌شود.

در تاجیکستان، بخصوص ولایت ختلان، پیش از آمدن نوروز، قبل از همه کودکان با برگزاری مراسم "گل گردانی" به دیگران پیام  نوروز را می‌رسانند.

مراسم گل گردانی یک هفته قبل از نوروز از سوی کودکان اجرا می‌شود و چون نوروز همزمان با فرارسیدن بهار است، مژده بهار را آنان می‌آورند.

این مراسم به این صورت اجرا می‌شود که کودکان به کوه و دشت رفته و از آنجا گل زردک یا سیاهگوش می‌چینند. سپس با دسته‌های گل، روستا به روستا می‌گردند و به ساکنان آن‌ها، مژده رسیدن بهار را با اشعاری از جمله شعر زیر، نوید می‌دهند؛

گل آوردیم از آن پایان!

خبرت می‌کنیم دهقان!

بده غله به گل گردان!

بهار نو مبارک باد!

در دوران قدیم صاحب خانه‌ها در پاسخ به پیام کودکان به آنها گندم، نسک، نخود یا لوبیا هدیه می‌کردند که از آن غذاهای نوروزی از جمله "سمنو" ، "دلده" یا "دنگیچه" تهیه می‌شود. اما امروزه به پیام آوران بهار، عمدتا شیرینی داده می‌شود.

در ختلان زمین و همین طور در دیگر مناطق تاجیکستان مهم‌ترین غذای نوروزی "سمنک یا سمنو" است، که توسط زنان با خوشحالی و نشاط و شادمانی آماده  می‌شود.

آمادگی مردم برای تجلیل از نوروز با تمیز کردن منزل و اطراف محل زندگی، آغاز می‌شود که در میان مردم جنوب تاجیکستان، سنت "خانه تکانی" نام گرفته است.

به اعتقاد محققان، مردم با خانه تکانی، نیت استقبال سال نو، یعنی نوروز را با دست و دل پاک و با آرزو و آمال نیک، آغاز می‌کنند.

یکی از آیین‌های نوروزی در تاجیکستان  "آتش پرک" است که چهارشنبه قبل از نوروز صورت می‌گیرد و این سنت در ایران و افغانستان نیز با نام "چهارشنبه سوری" رایج است.

در نخستین روز نوروز که در تاجیکستان 21 مارس است، مردم با شرکت در برنامه‌های شاد در بزم گاه‌های نوروزی شرکت می‌کنند که برگزاری بازی‌های ملی "خروس جنگ"، "کشتی" و "بزکشی یا چاوندازی"، از آن جمله‌اند.

بخصوص کشتی و بزکشی در جشن‌های نوروزی ختلان زمین به طور باشکوه انجام گرفته و از بهترین پهلوانان این بازی‌های ملی، با هدایایی تقدیر می‌شود.

از مهم‌ترین مراسمی که کشاورزان ختلانی نیز آن را تا امروز حفظ کرده‌اند، رسم "جفت براران" است. مراسم جفت براران بیانگر این است که نوروز عید بهار و آغاز کشت و کار است.

در ختلان، پیرمردی را با چهره نورانی انتخاب می‌کنند که به ارواح بابای دهقان سوره‌ای از قرآن با نیت خیر می‌خواند، به شاخ گاو چربی می‌مالند و در برخی محل‌ها به شاخ گاو آرد می‌پاشند، زیرا سفیدی رمز نوروز است. سپس دهقان‌های پیر برای کشاورزان، دعا کرده  و آنان شروع به کار می‌کنند.

با گذشت سال‌ها نوروز قبای دیگری بر تن می‌کند و آیین‌ها و مراسم این جشن ملی در هر منطقه، از جمله در ختلان زمین هم ویژگی‌های نویی پیدا می‌کنند. با این حال، آیین‌های نوروزی، نسل به نسل، در ذهن و خاطره مردم تاجیک باقی می‌ماند.

انتهای پیام/80