به گزارش شیرازه جمعی از اساتید دانشکده هنر و معماری و شهرسازی دانشگاه پیام نور شیراز  طی نامه‌ای انتقاد خود را به مصوبه اخیر شورای شهر مبنی بر احداث یک برج 25 طبقه در باغ فرزانه واقع در خیابان زند بیان داشتند. در قسمتی از این نامه آمده: «انتظار می رود قبل از اینکه مصوبه شورا به کمیسیون ماده 5 جهت تصویب نهایی ارجاع شود اعضای محترم شورای شهر که نمایندگان شهروندان بوده و میبایست از حقوق حقه شهروندان در جهت رفع معضلات و سهولت در زندگی شهری دفاع نمایند، در مصوبه فوق تجدید نظر نموده».

متن کامل این نامه به شرح زیر است:

در 24 اسفند ماه سال 1392 مصوبه ای در شورای شهر شیراز به تصویب رسید که با تغییر کاربری یک قطعه باغ 21000 متری به نام باغ فرزانه واقع در خیابان زند به کاربری تجاری، اداری و اقامتی موافقت گردید و مقرر شد تا جهت تایید نهایی در کمیسیون ماده 5 مطرح گردد.

اما به لحاظ اینکه این مصوبه باعث نگرانی بسیاری از شهروندان و دست اندرکاران امور شهری و متخصصان دانشگاهی گردیده است، نکاتی را به جهت وظیفه، به عرض مردم شریف شهر شیراز، استاندار محترم فارس، اعضای محترم شورای شهر، شهردار محترم و دیگر دستگاه های دست اندرکار می رسانیم:

1. بدوا به نقل از سایت سازمان بسیج مهندسین استان فارس و حتی برخی از اعضای شورای اسلامی مصوبه مذکور به پیشنهاد شهرداری شیراز به شورا وارد گردیده است و این درحالیست که شخص شهردار در مذاکرات شخصی اعلام بی اطلاعی از این مصوبه نموده اند‼ از جناب آقای شهردار خواهشمندیم در راستای شفاف سازی، موضع خود را به مردم شریف شهر اعلام نمایند.

2. دوم، در روزهای انتهایی سال و در تنگنای شب عید چه فوریتی در شهر وجود داشته که در جلسه فوق العاده شبانه ای و با تعجیل و قید دو فوریت و بدون بررسی های کارشناسی متناسب با حساسیت های این قبیل مداخلات، موضوع در شورا مطرح می شود و بعضی از اعضاء شورای شهر همانند یک فرزند از این مصوبه حمایت می نمایند‼ مردم شیراز و دانشگاهیان از اعضاء محترم شورای شهر و مسئولین مرتبطه متوقع پاسخی درخورند.

3. سوم، بر طبق مصاحبه های شخص شهردار و همچنین آقای معین درخصوص 33 پروژه هدف 90، شهروندان شهر شیراز منتظر حل مشکلات ترافیکی خود با این طرحها در سال 90 که نه، 91 و 92 هم نه و بلکه پایان 93 بودند و شاید هم به نقل از متخصصان درآمدهای شهرداری، شاید جهت اجرای 33 پروژه سال 90 در سال 93، کمبود بودجه ای وجود داشته است که این پروژه تصویب گردیده است‼

4. چهارم، به نقل از خبرگزاری فارس، دلیل تصویب این مصوبه با استناد به گلایه استاندار محترم فارس از نبود برجی درخور در مرکز شیراز بوده است‼ در این خصوص نیز به نظر نمی رسد منظور استاندار فهیم استان فارس خیابان زند با این حجمه ترافیکی و این باغ خاطره انگیز باشد.

5. پنجم، به نقل از دیگر اعضاء شورای اسلامی، آیا قبل از مطرح شدن طرحی انجام کارشناسی نیاز نیست و آیا در صحن شورا کارشناسان شهری نیست تا حداقل در خود شورا مصوبات ارزیابی شود و نه در کمیسیون ماده 5‼ و آیا منظور از جناب آقای معین در مورد حل معضل ترافیکی این دو برج تنها احداث پارکینگ طبقاتی است و منظور از کارشناسی همین است‼

6. و نهایتا، در خصوص اعتلای معماری بومی ایرانی و اسلامی در چهره شهر شیراز نیز همشهریان عزیز پرسشی مطرح نموده اند و آن اینکه آیا تاکنون در برجهای دوقلوی امیرعلی، مجموعه خلیج فارس، ستاره، آفتاب، زیتون و ... چهره بومی ایرانی اسلامی اهمیت نداشت‼

7. و بسیار سوالات دیگر ...

و اما دلایل اساتید شهرساز، معمار و هنرمند دانشگاه پیام نور در خصوص مخالفت با این مصوبه به شرح ذیل می باشد:

به نقل از یکی از مقالات علمی پژوهشی انجام گردیده، شیراز دارای جمعیت 170659 نفر در سال 1335 و 1351181 نفر در سال 1384 بوده است. بنابراین جمعیت شیراز در این بازه 8 برابر گردیده است. در سال 1335 مساحت شهر 894 هکتار بود و به باغهای زیبای 1565 هکتاری و زمین های زراعی، حاصلخیز و مراتعی 35714 هکتاری مزین بود و در سال 1368 مساحت باغهای شیراز به 5962 هکتار رشد نمود. در سال 1385 مساحت شهر 21 برابرگردید. از سال 1335 تا 1385 جمعیت 8 برابر و شهر 21 برابر گردیده است‼ آیا مردم شیراز به این همه گسترش خطی و لجام گسیخته شهری نیاز داشته اند‼ و اگر نیاز به گسترشی هم در شهر باشد مسلما حفظ گلوگاه اکسیژنی شهر و باغات ارزشمند در اولویت است و مسلما شهر دارای مکانهای مناسبتری نیز جهت گسترش می باشد. این شهرنشینی سریع نه تنها 2987 هکتار از باغها را بلعید، بلکه 18000 هکتار از زمین های زراعی، حاصلخیز و مراتع را نیز ناپدید کرد. بنابراین تغییر کاربری زمین در شیراز بدلیل افزایش جمعیت بسیار نبود بلکه بدلیل گسترش کنترل نشده فضای شهری آن هم در زمینهای ارزشمند است. با این همه اشتباه نسلهای گذشته متولیان شهری به نظر می رسد تکرار این خطا جایز نمی باشد. دوباره تخریب باغ و این بار به جای احداث ساختمان مسکونی احداث برج های 25 طبقه و آلودگی زیست محیطی به این گستردگی در گلوگاه تنفسی و تفریحی مردم شیراز. شاید به یک شیرازی زاده با این مصوبه بتوان گفت در شهر دیگری خاطرات کودکی پاییز و بهار باغهای شیراز را زنده کن‼

از منظر تاریخی نیز قطعه باغ مفروض جزء محدود باغات باقیمانده از خیابان چهارباغ صفویه شیراز است که در شهرهای دیگر مانند نگینی بر سر شهرشان است و در شیراز اثری از آن نمانده است‼ دوران طلایی معماری و شهرسازی صفویه در شیراز نمود بسیار بارزی داشته است، اما متاسفانه تاریخ و متولیان اخیر یادگاری بجا نگذاشته اند.

نقد دیگری نیز از دیدگاه حمل و نقل و ترافیک شهری مطرح است و نکته قابل ذکر دیگر هم سنخی عملکردها و همجواری های سایت مورد نظر از منظر معماری و شهرسازی است. خیابان زند غربی به لحاظ موقعیت خاص بهداشتی، درمانی و با توجه به قرار گرفتن بخش عمده مطبها و ساختمانهای پزشکان شهر و همچنین عمده مراکز درمانی شهر از جمله چندین مرکز مهم بیمارستانی و کلینیکی فوق تخصصی درمانی، مدتهاست ذهن برنامه ریزان، متخصصان امور شهری و سایر مردم و شهروندان را به این مشغول داشته است که در این انبوه تراکم و کاربری و از طرفی حجم بالای ترافیک در کنار بیماران و خانواده های آنان که بخش عمده آنان از شهرستانهای استان و سایر استانهای همجوار در این منطقه تردد دارند، می بایست یک پارک و فضای سبز مناسب به همراه یک پارکینگ طبقاتی در جوار این کاربریها لحاظ گردد تا بتواند تا حدی مشکلات مراجعان سواره و پیاده را در این بخش مهم شهر برطرف نماید و در جهت روانسازی ترافیک ناشی از ترافیک ساکن در حاشیه خیابان آنهم در هر دو طرف و توقف دوبله و همچنین ساماندهی و اسکان موقت بیماران و همراهان آنان که عمدتا در رفیوژ وسط و پیاده رو ها سکنی گزیده، ایفای نقش نماید که مورد آخر هم سیمای شهر را مخدوش نموده و هم خود بیماران و همراهان آنان رنج و زحمت زیادی متحمل می شوند. جا دارد به این نکته هم اشاره شود که چندی پیش شورای محترم شهر شیراز، برای برطرف کردن ترافیک ناشی از ازدحام خیابان زند و خیابان های اطراف آن اقدام به اجرای ناموفق طرح ترافیک نمود که این موضوع هم دلیل دیگری بر تضاد این تغییر کاربری، با معضل ترافیک این منطقه و اجرای طرح ترافیک میباشد.

و تنها فضای باقیمانده حاشیه کل خیابان زند در راستای تحقق عملکرد مورد نیاز شهری همین باغ است که در حدفاصل خیابان ملاصدرا و فلسطین (باغشاه) قرار گرفته است. باغی که زمانی از زیبایی ها و مناظر خاص شهر و خیابان یاد شده بود و چه بسیار رهگذران و عابرین پیاده ای که هنگام عبور از پیاده رو مجاور این باغ، حس نشاط و سرزندگی در آنان متبلورشده و به نوعی در طول سالیان سال حس تعلق نسبت به این فضای شهری در آنان پدیدار گشته است آنهم در یکی از پر ترددترین خیابانهای شهر شیراز که از لحاظ نقش آن در سلسله مراتب کاربریهای شهری به عنوان یک کاربری متعلق به کل شهر قلمداد شده و جایگاه یک فضای ناحیه ای یا محله ای در تقسیم بندی سلسله مراتب شهری را ندارد.

اما در مجموع، این مصوبه به لحاظ ماهیتی دارای چند ایراد اساسی میباشد:

یکی اینکه به دلایل ذکر شده ، خیابان زند غربی نیاز به یک پارک و فضای سبز یاد آور بافت تاریخی و باغی شهر و پارکینگ طبقاتی دارد. دوم اینکه تبدیل این مکان به کاربری تجاری، اداری و اقامتی نه تنها دردی از دردهای این منطقه مهم شهر را درمان نمی کند بلکه به تشدید درد آنهم به شکل فزاینده ای منجر میشود در کنار دلایل ذکر شده از لحاظ حقوقی نیز این مصوبه با اصول مطرح طرح جامع شهر همچنین طرح تفصیلی با رویکرد ساختاری راهبردی که در مراحل نهایی تصویب بوده مغایرت اساسی دارد. همچنین می توان به عدم سنخیت ارتفاع و تعداد طبقات و ناهمگونی با بافت پیرامونی هم اشاره کرد.

مع الوصف مدتهاست مشاهده میشود بخشهایی از این باغ عامدا خشک گردیده تا زمینه اجرای چنین مصوبه ای فراهم گردد و در بین آن به نوعی تفکیک با فنس و غیره صورت پذیرفته است. حتی مدتی پیش تابلویی در مکان مورد نظر توسط یکی از نهادهای وابسته به شهرداری شیراز نصب گردید که در آن با این مضمون عنوان شده بود که با خاطیان این باغ که سبب خشک شدن آن گردیده اند، بصورت قانونی برخورد خواهد شد. اما هم اکنون چنین مصوبه ای راه را برای همان خاطیان باز نموده تا نه تنها با آنان برابر قانون برخورد نشود بلکه از سود سرشاری به قیمت نابودی این منطقه از شهر برخوردار گردند که ضرر آن قطعا متوجه همه شهروندان به لحاظ اهمیت موضوع خواهد بود.

لذا انتظار می رود قبل از اینکه مصوبه شورا به کمیسیون ماده 5 جهت تصویب نهایی ارجاع شود اعضای محترم شورای شهر که نمایندگان شهروندان بوده و میبایست از حقوق حقه شهروندان در جهت رفع معضلات و سهولت در زندگی شهری دفاع نمایند، در مصوبه فوق تجدید نظر نموده و در مصوبه ای دیگر شهرداری را موظف به تملک کل باغ نموده تا در جهت پیشنهادات مورد اشاره به کاربریهای عمومی عام المنفعه ذکر شده اختصاص یابد.

... وَ الَّذینَ اسْتَجابُوا لِرَبِّهِمْ وَ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ أَمْرُهُمْ شُوری‏ بَیْنَهُمْ وَ مِمّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُونَ. (آیه 38 شوری)

«رسول خدا با اصحابش مشورت می کرد سپس بر آنچه که اراده می کرد تصمیم می گرفت.» (امام رضا(ع))

«بهترین کسی که با او مشورت می‌کنی صاحب علم و تجربه و دوراندیشی است.» (امام علی (ع))

جمعی از اساتید دانشکده هنر و معماری و شهرسازی دانشگاه پیام نور شیراز

با هماهنگی سرکار خانم دکتر برزگر(مدیر گروه بخش معماری و شهرسازی)

و جناب آقای مهندس سید حمید رضا طبیبی (استاد دانشگاه پیام نور شیراز)