به گزارش گروه فرهنگی پایگاه خبری تحلیلی «شیرازه»، به نقل از ایرنا، این تحول از یک حالت انفعالی و صرفاً نقش آفرینی فعال، پیشرو و ساختارساز، به سوی اکوسیستم فرهنگی آسیا حرکت کرده است. هدف استراتژیک پشت این تغییر جهت، تبدیل میراث غنی تاریخی، فرهنگی و هنری ایران به عنوان یک سرمایه ملی غیر قابل جایگزین، به اهرمی مؤثر برای توسعه اقتصادی پایدار، رونق بخشی به صنعت گردشگری و تثبیت جایگاه علمی و تمدنی کشور در میان ملت‌های منطقه است.
 
یکی از مهم‌ترین دستاوردهای حضور ایران در مجمع عمومی اتحادیه میراث‌فرهنگی آسیا، ارائه بسته‌ای جامع از ابتکارات ساختاری که هدف آنها نه تنها حفاظت از میراث، بلکه ایجاد چارچوب‌های عملیاتی و فراملی برای همکاری‌های آتی بود. این چهار ابتکار کلیدی، نشان دهنده تمایل ایران برای تبدیل شدن از یک عضو پذیرنده به یک تأثیرگذار در تدوین ساختارهای همکاری‌های فرهنگی در سطح قاره است.

برنامه آسیایی میراث فرهنگ و طبیعت

برنامه آسیایی میراث فرهنگ و طبیعت یکی از ابتکاراتی است که از سوی ایران به عنوان یک سازوکار مکمل و البته جایگزین یا همکار با مدل‌های موجود یونسکو طراحی شده است. هدف اصلی، ایجاد یک سیستم امتیازدهی و اعطای نشان افتخار ملی و منطقه‌ای برای شهرها، روستاها و مناطق طبیعی دارای میراث برجسته فرهنگی در آسیا است.

این برنامه شامل استانداردهایی است که فراتر از معیارهای سخت‌گیرانه ثبت جهانی مانند معیارها و شاخص‌های کمیته جهانی میراث، بر مفاهیمی نظیر تاب آوری فرهنگی، مشارکت جوامع محلی در حفاظت و توسعه گردشگری پایدار مبتنی بر میراث تأکید دارد.

افزایش تعداد مقاصد گردشگری فرهنگی در آسیا، ایجاد یک شبکه ارتباطی پویا بین مدیران شهری با تمرکز بر میراث، رصدخانه آسیایی ثبت جهانی با توجه به رقابت فزاینده و همچنین چالش‌های اداری و سیاسی در فرایند ثبت میراث جهانی در یونسکو و ضرورت ایجاد یک نهاد منطقه‌ای از اهداف بلندمدت این برنامه است.

رصدخانه آسیایی ثبت جهانی

رصدخانه آسیایی قرار است محلی برای پایش مشترک، اشتراک گذاری اطلاعات، تحلیل شکاف‌ها در پرونده‌های نامزدی ثبت جهانی و ارائه پشتیبانی فنی و حقوقی متمرکز به کشورهای عضو باشد.

همچنین بر همکاری با نهادهای منطقه‌ای مانند مرکز منطقه‌ای آموزش حفاظت میراث غرب آسیا و مرکز میراث مرکزی آسیا برای هم افزایی تأکید شده است.

ایجاد شبکه دفاتر ملی میراث در دبیرخانه مجمع

ابتکار ایجاد شبکه دفاتر ملی میراث در دبیرخانه مجمع عمومی اتحادیه میراث‌فرهنگی آسیا بر بعد آموزشی و ظرفیت سازی متمرکز است. با توجه به اینکه بسیاری از کشورهای نوظهور در حوزه میراث، فاقد ساختارهای مدیریتی کارآمد هستند، ایران پیشنهاد تأسیس یک شبکه از کارشناسان اعزامی یا منصوب از سوی این مجمع را مطرح کرد.

این شبکه وظیفه آموزش میدانی، انتقال دانش فنی در زمینه مستندسازی دیجیتال، فتوگرامتری و کمک به تدوین اسناد مدیریتی برای سایت‌های میراثی را بر عهده خواهد داشت. این ساختار، ایران را در جایگاه یک کشور صادر کننده دانش فنی در حوزه میراث قرار می‌دهد.

فضای نمایشگاهی دائمی

برای تحقق اهداف دیپلماسی عمومی و مردمی، ایجاد یک بستر نمایشگاهی مستمر در محلی متمرکز پیشنهاد شد. این فضا امکان معرفی مستمر و چرخشی میراث ملموس «نمونه‌های ماکت یا اشیاء امانی» و ناملموس «نمایش‌های تعاملی و چندرسانه‌ای» کشورهای عضو را فراهم می‌آورد که می‌تواند در مقر اصلی ACHA یا در خلال رویدادهای مهم منطقه‌ای برپا شود.

تعمیق راهبردی با چین: جاده ابریشم فرهنگی و ابتکار کمربند و جاده

اقدامات ساختاری هم‌زمان با دیدار دوجانبه سید رضا صالحی امیری وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با سوم اییلی وزیر فرهنگ و گردشگری چین به سطحی راهبردی ارتقا یافت. همکاری ایران و چین دیگر صرفاً در قالب تبادلات فرهنگی سنتی نیست، بلکه به توسعه زیرساخت‌های گردشگری منطقه‌ای پیوند خورده است. ایران با ارائه برنامه‌ای بلندمدت، تأکید کرد که آماده توسعه زیرساخت‌های لازم برای پذیرش تعداد بیشتری از ۲۰۰ میلیون گردشگر چینی تا افق ۲۰۳۰ است، که نیازمند هماهنگی در استانداردهای پذیرش، زیرساخت‌های حمل و نقل و آموزش راهنمایان چینی است. 

همچنین پیشنهاد نام‌گذاری سال ۲۰۲۶ به عنوان سال همکاری‌های مشترک ایران و چین در حوزه‌های فرهنگی، باستان شناسی و نمایشی را مطرح کرد. این اقدام با هدف هم‌زمان با برنامه‌های کلان، زمینه مشارکت جدی ایران در محور فرهنگی ابتکار کمربند و جاده که در سند اصلی با نام جاده ابریشم فرهنگی شناخته می‌شود را فراهم ساخت.

استقبال چین از این پیشنهادات و دعوت رسمی از وزیر برای بازدید تخصصی از مراکز میراثی چین، نشان دهنده اهمیت یافتن نقش ایران به عنوان نقطه اتصال تاریخی و دروازه فرهنگی غرب آسیا در چارچوب اهداف ژئوپلیتیکی پکن است. این توافقات، دیپلماسی فرهنگی ایران را به طور مستقیم به محورهای اقتصادی چین مرتبط می‌سازد.

احیای پیوندهای تاریخی و توسعه تخصصی با تاجیکستان

تعامل با مطلوبه خان ستاریان وزیر فرهنگ تاجیکستان، دارای عمق تاریخی و تمدنی منحصر به فردی بود که بر اشتراکات زبانی، ادبی و سرزمینی متمرکز شد. این بخش از دیپلماسی بر احیای پیوندهای ناگسستنی تمرکز داشت.

مبارزه با قاچاق و ثبت میراث

با توجه به هم مرز بودن و اشتراکات باستان‌شناسی در حوزه‌های باستانی مشترک مانند سمرقند و بخارا که از منظر تاریخی بخشی از تمدن ایران بزرگ محسوب می‌شوند. تأکید بر چارچوب‌های قانونی مشترک کلیدی بود.

تمرکز بر تدوین پروتکل الزام آور حقوقی برای استرداد فوری و بدون قید و شرط اموال فرهنگی نامشروع که در دهه‌های اخیر از خاک تاجیکستان خارج شده و اکنون در ایران یا مؤسسات بین‌المللی به نام ایران ثبت شده‌اند. این امر نیازمند همکاری مطالعاتی میان پلیس بین‌الملل اینترپل و سازمان میراث فرهنگی دو کشور است.

ثبت جهانی مشترک

شناسایی مجموعه‌های میراثی مشترک مانند مسیرهای کاروان‌رو باستانی یا مجموعه باغ‌های تاریخی مشترک که پتانسیل نامزدی برای ثبت جهانی هم‌زمان تحت عنوان میراث مشترک فارسی زبانان را دارا هستند. ایجاد کانال‌های تبادل اطلاعات برای مبارزه با شبکه‌های قاچاق آثار باستانی و نسخ خطی.

تبادل دانش و ظرفیت‌سازی مرمتی

ایران با توجه به سابقه طولانی در مرمت بناهای تاریخی، آمادگی خود را برای انتقال تجربه و دانش فنی مرمتی به متخصصان تاجیک اعلام کرد. این همکاری شامل برگزاری دوره‌های فشرده برای مرمت نسخه‌های خطی و مرمت با استفاده از مصالح سنتی است.

برگزاری همایش‌های تخصصی مشترک

برای احیای پیوندهای علمی نیز پیشنهاد شد که یک همایش تخصصی بزرگ مشترک به طور سالانه برگزار شود. این همایش‌ها باید ابعاد وسیعی از علوم انسانی مشترک از جمله نسخه‌شناسی و نسخه‌خوانی، باستان‌شناسی مناطق مرزی و کتیبه‌خوانی متون فارسی و فارسی - میانه را پوشش دهد. توافق شد دور اول این همایش در تهران و دور دوم آن در شهر دوشنبه برگزار شود.

تسهیلات گردشگری متقابل

بحث‌های مفصلی در خصوص تسهیل سفر شهروندان دو کشور، از جمله افزایش تعداد پروازهای مستقیم و تسهیل صدور ویزا برای گروه‌های فرهنگی و علمی صورت گرفت.

فعال شدن کمیسیون مشترک فرهنگی بین ایران و تاجیکستان

درخواست وزیر تاجیکستان برای فعال‌سازی فوری کمیسیون مشترک فرهنگی که به دلیل موانع بین‌المللی در سال‌های اخیر با وقفه مواجه شده بود، عمق روابط زبانی، ادبی و فرهنگی مشترک را در عمل به تأیید رساند.

ایران شریک توسعه‌ای مالدیو؛ میراث دریایی و گردشگری سلامت

صالحی امیری در دیدار با آدم نصیر ابراهیم وزیر میراث دیوهی مالدیو رویکردی متفاوت را به نمایش گذاشت؛ این بار ایران نه به عنوان یک قدرت منطقه‌ای بزرگ بلکه به عنوان شریک علمی، آموزشی و توسعه‌ای برای کشورهای کوچک اقیانوسی ظاهر شد.

توسعه اقتصاد دریا محور و انتقال تجربه مدیریتی

مالدیو، به عنوان یک کشور جزیره‌ای، با چالش‌های مشابه ایران در حوزه مدیریت مناطق ساحلی روبروست، اگرچه در مقیاس بسیار کوچک‌تر. ایران تجربیات موفق خود در مدیریت هفت استان ساحلی و همچنین پروژه‌های حفاظت از سواحل از جمله تجربه خلیج فارس و دریای خزر را به مالدیو ارائه داد و بر پتانسیل‌های گردشگری دریایی و اکوتوریسم تأکید کرد.
 
یکی از مهم‌ترین نیازهای مالدیو، مستندسازی میراث فرهنگی است که بخش عمده آن به صورت شفاهی منتقل شده است. ایران آمادگی خود را برای اعزام متخصصان ایرانی در حوزه‌های باستان شناسی دریایی «زیرآبی»، مرمت بناهای مرجانی و مطالعات فرهنگی - قوم شناختی برای ثبت و ضبط علمی میراث شفاهی مالدیو اعلام کرد. این امر فرصتی برای افزایش نفوذ علمی ایران در اقیانوس هند را فراهم می‌کند.

توسعه گردشگری سلامت، مزیت رقابتی جدید ایران

ایران در این دیدار از ظرفیت‌های خود در حوزه گردشگری سلامت رونمایی کرد، که به عنوان یک مسیر جدید همکاری با مالدیو تعریف شد. معرفی ایران به عنوان قطب منطقه‌ای سلامت با اشاره به وجود بیش از هزار بیمارستان تخصصی و کادر پزشکی مجرب، به عنوان یک ظرفیت همکاری مکمل برای مالدیو در نظر گرفته شد. تسهیل فرایند اعزام بیماران مالدیوی به ایران یکی از نتایج مورد انتظار بود.

تقویت روابط مردمی و رسانه‌ای

پیشنهاد برگزاری متقابل هفته‌های فرهنگی در ماله و تهران، به منظور تبادل هنرمندان و متخصصان فرهنگی. دعوت از چهره‌های برجسته رسانه‌ای و تأثیرگذاران مالدیوی برای بازدید و روایت مستقیم و بدون واسطه از ظرفیت‌های علمی، گردشگری و فرهنگی ایران، به منظور خنثی‌سازی تبلیغات منفی.

ایران در مسیر تبدیل شدن به هاب فرهنگی - علمی آسیا

مجموعه اقدامات صورت گرفته در حاشیه دومین مجمع عمومی ACHA، نشان دهنده یک رویکرد هماهنگ، چند لایه و سرمایه محور در دیپلماسی فرهنگی ایران است. میراث ملموس و ناملموس کشور دیگر صرفاً به عنوان آثار تاریخی قابل نگهداری دیده نمی‌شود، بلکه به عنوان یک سرمایه ملی غیر قابل نوسان در توسعه روابط بین‌الملل، شکل دهی به افکار عمومی و تأمین منافع اقتصادی تعریف شده است.

این دیپلماسی نوین بر سه محور اصلی عملیاتی استوار است. نخست سرمایه گذاری متقابل و ساختارسازی «چین»: پیوند دادن میراث به پروژه‌های زیرساختی بزرگ منطقه‌ای و کسب جایگاه کلیدی در محور فرهنگی جاده ابریشم. دوم احیای پیوندهای تمدنی و حقوقی (تاجیکستان): تمرکز بر اشتراکات عمیق زبانی و تاریخی برای ایجاد همکاری‌های تخصصی در سطح دولت و دانشگاه.

سوم آنکه انتقال دانش تخصصی و توسعه همکارانه «مالدیو»: تعریف ایران به عنوان یک مرکز علمی و آموزشی در حوزه‌هایی مانند مرمت و مدیریت منابع طبیعی و فرهنگی در مقیاس منطقه‌ای اقیانوسی، اعلام میزبانی ایران برای سومین مجمع عمومی ACHA در سال۲۰۲۷، نقطه‌گذاری قاطع بر این نقش پیشرو و محوری است. این میزبانی نشان می‌دهد که ایران قصد دارد در چهار سال آینده، روند تصمیم گیری‌ها و شکل گیری اولویت‌های فرهنگی در سطح آسیا را مدیریت کرده و خود را به عنوان هاب اصلی فکری و اجرایی در آینده میراث فرهنگی قاره تثبیت کند.

انتهای خبر/