به گزارش خبرنگار گروه فرهنگی پایگاه خبری تحلیلی «شیرازه»، ازاین‌پس بامدادان را با آیاتی از قرآن کریم منور می‌سازیم. امید به آن‌که نسیم آیات قرآن در متن زندگی روزمره ما جریان یابد؛ چراکه به فرموده مقام معظم رهبری، قرآن کتاب زندگی است؛ نه فقط کتاب تلاوت.

آیه ۴ سوره ممتحنه به همراه معنا و پیام‌های تفسیر نور این آیه به شرح زیر است:

 «قَدْ کَانَتْ لَکُمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ فِی إِبْرَاهِیمَ وَالَّذِینَ مَعَهُ إِذْ قَالُوا لِقَوْمِهِمْ إِنَّا بُرَآءُ مِنْکُمْ وَمِمَّا تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ کَفَرْنَا بِکُمْ وَبَدَا بَیْنَنَا وَبَیْنَکُمُ الْعَدَاوَةُ وَالْبَغْضَاءُ أَبَدًا حَتَّیٰ تُؤْمِنُوا بِاللَّهِ وَحْدَهُ إِلَّا قَوْلَ إِبْرَاهِیمَ لِأَبِیهِ لَأَسْتَغْفِرَنَّ لَکَ وَمَا أَمْلِکُ لَکَ مِنَ اللَّهِ مِنْ شَیْءٍ ۖ رَبَّنَا عَلَیْکَ تَوَککّلْنَا وَإِلَیْکَ أَنَبْنَا وَإِلَیْکَ الْمَصِیرُ»

 مسلماً برای شما در ابراهیم و کسانی که با اویند سرمشقی نیکوست، آن گاه که به قوم خود گفتند: ما از شما و آنچه به‌جای خدا می‌پرستید بیزاریم، ما به شما کافریم و میان ما و شما دشمنی و کینه همیشگی پدیدار شده است، تا آن زمان که به خدای یگانه ایمان آورید. [آری، ابراهیم و مؤمنان جز اعلام بیزاری سخنی با بت‌پرستان نداشتند] مگر سخن ابراهیم به پدرش که گفت: من برای تو [درصورتی‌که دست از دشمنی و کینه با حق برداری] آمرزش خواهم خواست و در برابر خدا به سود تو اختیار چیزی را ندارم. پروردگارا! بر تو توکل کردیم، و به‌سوی تو بازگشتیم، و بازگشت به‌سوی توست.

 نکته‌ها

 «أُسْوَةٌ» از «تأسی» به معنای پیروی‌کردن الگو و سرمشق قراردادن است.

 باتوجه‌به آیات قبل که بعضی از مسلمانان به‌خاطر دریافت حفظ بستگان خود، مخفیانه یا آشکارا با کفّار دوستی و مودّت داشتند، این آیه می‌فرماید: برائت از کفّار و مشرکان را از حضرت ابراهیم و یارانش بیاموزید.

 هنگامی که حضرت ابراهیم، پایداری پدر را به کفر و شرک دید و از هدایت او مأیوس شد، از او برائت جست و استغفار برای او، وعده‌ای بود که به پدر داد تا زمینه بازگشت او را فراهم سازد.

چنانچه در سوره توبه آیه ۱۱۴ می‌فرماید: «وَ ما کانَ اسْتِغْفارُ إِبْراهِیمَ لِأَبِیهِ إِلَّا عَنْ مَوْعِدَةٍ وَعَدَها إِییّاهُ فَلَمَّا تَبَییّنَ لَهُ أَنَّهُ عَدُوٌّ لِلَّهِ تَبَرَّأَ مِنْهُ»

 در قرآن دو مرد و دو زن، به‌عنوان الگوی مؤمنان معرّفی شده‌اند:

 از مردان، یکی حضرت ابراهیم علیه‌السلام، «قَدْ کانَتْ لَکُمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ فِی إِبْراهِیمَ» و دیگری

 جلد ۹ - صفحه ۵۷۹

 پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله است. «لَکُمْ فِی رسول اللهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ» «۱»

 و از زنان، یکی همسر فرعون و دیگری حضرت مریم است گرچه پیروان حضرت ابراهیم نیز الگو معرفی شده‌اند «قَدْ کانَتْ لَکُمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ فِی إِبْراهِیمَ وَ الَّذِینَ مَعَهُ» که قرآن در آیات ۱۱ و ۱۲ سوره تحریم، آنان را در برابر همسران حضرت نوح و لوط، به‌عنوان زنانِ الگو معرّفی می‌کند و می‌فرماید: ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِلَّذِینَ آمَنُوا امْرَأَتَ فِرْعَوْنَ... وَ مَرْیَمَ ابْنَتَ عِمْرانَ

 البتّه در روایات افراد دیگری همچون امام حسین علیه‌السلام «فلکم فی اسوة» «۲» و حضرت زهرا علی‌ها السلام نیز به‌عنوان الگو معرفی شده‌اند. چنانچه حضرت مهدی علیه‌السلام می‌فرماید: «و فی ابنة رسول الله لی اسوة حسنة» «۳» دختر رسول خدا، الگوی نیکوی من است.

 ویژگی‌های حضرت ابراهیم علیه‌السلام در قرآن:

 ۱. موفّقیّت کامل در امتحان‌های سخت الهی. «فَأَتَمَّهُنَّ» «۴»

 ۲. خدمت به مسجد. «طَهِّرا بَیْتِیَ» «۵»

 ۳. تسلیم خدا بودن. «حَنِیفاً مُسْلِماً» «۶»

 ۴. انابه به درگاه خدا و صبور و حلیم بودن. «إِنَّ إِبْراهِیمَ لَأَوَّاهٌ حَلِیمٌ» «۷»

 ۵. به منزله یک امت بود. «إِنَّ إِبْراهِیمَ کانَ أُمَّةً» «۸»

 ۶. وفادار بود. «إِبْراهِیمَ الَّذِی وَفَّی» «۹»

 ۷. دلیر و قهرمان بود. «تَاللَّهِ لَأَکِیدَنَّ أَصْنامَکُمْ» «۱۰» به خدا سوگند! برای بت‌های شما نقشه می‌کشم.

 ۸. هجرت و مهاجرت. «إِنِّی مُهاجِرٌ إِلی رَبِّی» «۱۱»

 ۹. گذشت و ایثار داشتن. «فَلَمَّا أَسْلَما وَ تَلَّهُ لِلْجَبِینِ» «۱۲»

 جلد ۹ - صفحه ۵۸۰

 پیام‌ها

 ۱- در تربیت و تبلیغ، ارائه نمونهٔ عینی و عملی و الگو لازم است. «قَدْ کانَتْ لَکُمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ»

 ۲- هم انبیا الگو هستند و هم پیروان و تربیت‌شدگان آن بزرگواران. «أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ فِی إِبْراهِیمَ وَ الَّذِینَ مَعَهُ»

 ۳- گذشت زمان، نقش الگوهای دینی و معنوی را کم‌رنگ نمی‌کند. حضرت ابراهیم می‌تواند برای امروز ما الگو باشد. «کانَتْ لَکُمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ فِی إِبْراهِیمَ»

 ۴- بستگانِ منحرفِ الگوها، دلیلی بر ترک آنها نیست. (در قرآن، کلمه «أُسْوَةٌ» برای پیامبر اسلام و حضرت ابراهیم به‌کاررفته است درحالی‌که عموی هر دو نفر، ناخلف بوده‌اند).

 ۵- بعضی الگوها نیکو و بعضی زشت هستند. «أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ»

 ۶- همگامی، همراهی و هماهنگی فکری و عملی با رهبران الهی لازم است.

 «وَ الَّذِینَ مَعَهُ»

 ۷- صلابت و صراحت در اظهار برائت از مشرکان، یک ارزش است. «إِذْ قالُوا لِقَوْمِهِمْ إِنَّا بُرَآؤُا مِنْکُمْ»

 ۸- پرونده‌های قومی و روابط اجتماعی نباید مانع اظهار حق شود. قالُوا لِقَوْمِهِمْ...

 ۹- محور برائت، شرک و اسباب شرک و دوری از خداست. «بُرَآؤُا مِنْکُمْ وَ مِمَّا تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ»

 ۱۰- برائت باید مکتبی و هدف‌دار باشد نه انتقامی. «بَدا بَیْنَنا وَ بَیْنَکُمُ الْعَداوَةُ وَ الْبَغْضاءُ أَبَداً حَتَّی تُؤْمِنُوا»

 ۱۱- برائت تنها با لفظ نیست، «إِنَّا بُرَآؤُا» بلکه دارای مرحله لفظی، «کَفَرْنا»

 جلد ۹ - صفحه ۵۸۱

 مرحله قلبی و مرحله عملی است، «بَدا بَیْنَنا وَ بَیْنَکُمُ الْعَداوَةُ وَ الْبَغْضاءُ»

 ۱۲- ایمان، باید از هرگونه شرک، خالص باشد. «تُؤْمِنُوا بِاللَّهِ وَحْدَهُ»

 ۱۳- جبهه‌گیری و قاطعیّت در برابر کفر و شرک، به توکّل، نیایش و توجّه به معاد نیاز دارد. إِنَّا بُرَآؤُا... عَلَیْکَ تَوَککّلْنا

 ۱۴- معنای توکّل گوشه‌گیری و انفعال نیست، بلکه در کنار اعلام برائت صریح و موضع‌گیری شدید نسبت به مشرکان، توکّل معنا دارد. إِنَّا بُرَآؤُا... کَفَرْنا...

 تَوَککّلْنا

 ۱۵- توکّل داروی رفع نگرانی‌هاست. چون اعلام برائت آن هم با قاطعیّت و صراحت ممکن است آثار سویی را در پی داشته باشد، توکّل لازم است. إِنَّا بُرَآؤُا مِنْکُمْ... عَلَیْکَ تَوَککّلْنا

 ۱۶- هر کجا سخنی می‌گویید و تصمیمی از خود نشان می‌دهید، نفس خود را با یاد خدا مهار کنید. إِنَّا بُرَآؤُا... کَفَرْنا بِکُمْ، بَدا بَیْنَنا وَ بَیْنَکُمُ... رَبَّنا عَلَیْکَ تَوَککّلْنا، وَ إِلَیْکَ أَنَبْنا، وَ إِلَیْکَ الْمَصِیرُ

 ۱۷- توکّل و انابه باید تنها به درگاه خدا باشد. «عَلَیْکَ تَوَککّلْنا وَ إِلَیْکَ أَنَبْنا» (کلمه «عَلَیْکَ» و «إِلَیْکَ» مقدّم بر «تَوَککّلْنا» و «أَنَبْنا» نشانه انحصار است).

 ۱۸- اولیای خدا، خود را مالک چیزی نمی‌دانند و به خود اجازه نمی‌دهند قانون الهی را عوض کنند. «لَأَسْتَغْفِرَنَّ لَکَ وَ ما أَمْلِکُ لَکَ مِنَ اللَّهِ مِنْ شَیْءٍ»

 ۱۹- مسیر تمام هستی و مسیر ما به‌سوی اوست. «إِلَیْکَ أَنَبْنا وَ إِلَیْکَ الْمَصِیرُ»

انتهای خبر/