به گزارش خبرنگار فرهنگی پایگاه خبری تحلیلی «شیرازه»، حادثه غدیر خم نقطه عطفی در تاریخ اسلام بود که در آن پیامبر اکرم «ص» با صراحت، ولایت و جانشینی حضرت علی «ع» را اعلام کرد. این واقعه نه‌تنها بیانگر مقام معنوی و رهبری الهی امام علی «ع» بود؛ بلکه چارچوب نظام سیاسی اسلام را مشخص کرد جایی که امامت به‌عنوان ضامن هدایت، عدالت و اجرای احکام الهی معرفی شد.

با خطبه تاریخی پیامبر و بیعت عمومی رابطه بین دین و سیاست به طور رسمی تثبیت شد و اصل ولایت به‌عنوان اساس مشروعیت حکومت اسلامی بر پایه هدایت الهی و عدالت مطرح شد که بعدها زمینه‌ساز نظریه‌هایی مانند ولایت‌فقیه شد.

غدیر؛ تأکید بر مشروعیت الهی رهبری امت اسلامی

حادثه غدیر خم علاوه بر تثبیت جایگاه امامت و رهبری الهی ابعاد سیاسی و اجتماعی مهمی داشت که مسیر حکومت اسلامی را ترسیم کرد. از نظر سیاسی، غدیر تأکید بر مشروعیت الهی رهبری امت اسلامی داشت و نشان داد که هدایت جامعه نباید صرفاً بر اساس انتخاب‌های بشری بلکه بر اساس معیارهای وحیانی و عدالت باشد. 

از نظر اجتماعی این واقعه اصل وحدت و انسجام مسلمانان را تقویت کرد و پایه‌ای برای گسترش عدالت و مبارزه با سلطه‌گران شد، به‌گونه‌ای که پیام آن همچنان در نظام‌های دینی و سیاسی شیعه باقی‌مانده و در نظریه‌هایی همچون ولایت‌فقیه بازتاب یافته است و حادثه غدیر نشان داد که امامت، تنها یک مقام معنوی نیست؛ بلکه مسئولیت اجتماعی و سیاسی نیز دارد. 

حادثه غدیر خم نه‌تنها بیانگر مقام معنوی حضرت علی «ع» بود، بلکه چارچوبی برای رهبری سیاسی و اجتماعی جامعه اسلامی ترسیم کرد. پیامبر اکرم «ص» با جمله «من کنت مولاه فهذا علی مولاه»، اصل ولایت را به‌عنوان رکن هدایت امت اسلامی معرفی کرد و این واقعه نشان داد که مشروعیت حکومت وابسته به اتصال به وحی و عدالت الهی است.

هدایت جامعه اسلامی در عصر غیبت

پس از شهادت امامان معصوم «ع» مسأله هدایت جامعه اسلامی در عصر غیبت مطرح شد. امام دوازدهم «عج» به‌عنوان آخرین حجت الهی، در دوران غیبت از نظرها پنهان شد، اما هدایت امت نباید متوقف می‌شد در این شرایط، فقهای جامع‌الشرایط به‌عنوان جانشینان امام، مسئولیت هدایت جامعه را برعهده گرفتند. 

این تفکر زمینه‌ساز شکل‌گیری نظریه ولایت‌فقیه شد که بر اساس آن فقیهی عادل و آگاه به احکام دین، وظیفه هدایت امت را در عصر غیبت بر عهده دارد ونظام ولایت‌فقیه بر همان اصول امامت که در غدیر خم معرفی شد استوار است.

همان‌گونه که پیامبر اکرم «ص» حضرت علی «ع» را به دستور خداوند معرفی کرد و ولایت‌فقیه نیز رهبری را به افراد عالم، عادل و متصل به معارف الهی واگذار می‌کند. ولی‌فقیه برخلاف نظام‌های سکولار، وظیفه اجرای عدالت و تطبیق احکام الهی بر جامعه را دارد. پیام غدیر، استواری در برابر ظلم و دفاع از حقوق مستضعفان بود ولایت‌فقیه نیز در برابر استکبار جهانی و ظلم ایستادگی می‌کند. 

در دوران معاصر، ولایت‌فقیه از انحراف جامعه اسلامی جلوگیری می‌کند و مسیر اسلام ناب را ادامه می‌دهد. نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران، امتداد تفکر امامت در غدیر است و نشان می‌دهد که هدایت امت، وابسته به رهبری الهی و عدالت اجتماعی است. امام خمینی «ره» در نظریه ولایت‌فقیه، اصل استمرار هدایت اسلامی را تبیین کرد و بیان کرد که حکومت اسلامی باید در چارچوب احکام الهی اداره شود.

ولایت‌فقیه میراث غدیر است

حادثه غدیر خم، منشأ نظریه امامت و ولایت در اسلام بود و ولایت‌فقیه، امتداد طبیعی این تفکر در عصر غیبت محسوب می‌شود. این نظام، نه‌تنها میراث غدیر را حفظ کرده، بلکه نقش کلیدی در هدایت جامعه اسلامی و مقابله با ظلم ایفا می‌کند.

ولایت‌فقیه؛ ضامن مشروعیت دینی حکومت اسلامی ولایت‌فقیه به‌عنوان امتداد تاریخی و فکری حادثه غدیر، نقش بنیادینی در حفظ و استمرار حکومت اسلامی دارد. این نظام بر اساس هدایت دینی، عدالت، و شریعت اسلامی بنا شده و هدف آن، ادامه مسیر امامت در دوران غیبت امام معصوم «ع» است .

ولایت‌فقیه، بر اصل عدالت اجتماعی تأکید دارد و تلاش می‌کند در سیاست‌گذاری‌های کلان، حقوق مردم و اصول اخلاقی اسلامی را حفظ کند.

تصمیمات ولایت‌فقیه، بر اساس فقه اسلامی تنظیم شده و هدف آن، ایجاد جامعه‌ای بر پایه عدالت، معنویت، و اخلاق است. هدایت حکومت اسلامی توسط ولی‌فقیه، تضمین‌کننده اجرای قوانین اسلامی در حوزه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است.

حادثه غدیر، سنگ بنای مشروعیت دینی حکومت اسلامی بود؛ همان‌گونه که ولایت‌فقیه، استمرار این مسیر در دوران معاصر است. فلسفه غدیر از زمان پیامبر تا امروز، رکن اصلی نظام دینی اسلام را تشکیل می‌دهد و بیانگر آن است که هدایت امت، تنها در پرتو رهبری الهی و مبتنی بر آموزه‌های وحی تحقق می‌یابد. 

ولایت‌فقیه، ترجمان عملی خطبه غدیر در عصر کنونی است و نشان می‌دهد که جامعه اسلامی باید تحت هدایت یک رهبر دینی و عادل اداره شود تا از خطرات انحراف و ظلم در امان بماند.

نویسنده:مجتبی دهقان 
استاد علوم معارف دانشگاه آزاد فیروزآباد