به گزارش خبرنگار گروه اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی «شیرازه»، بر اساس تحلیل‌های صورت‌گرفته از گزارش‌های شاخص‌های جهانی حکمرانی در سال ۲۰۲۴، جمهوری اسلامی ایران با تصویری چندلایه روبروست که هم چالش‌هایی را در حوزه‌هایی چون کنترل فساد، صدا و پاسخگویی و حاکمیت قانون نشان می‌دهد و هم ظرفیت‌های قابل‌توجهی برای پیشرفت. 

تجربه کشورهای موفق در جهان گواهی می‌دهد که مسیر تحول از شرایط دشوار آغاز می‌شود و لزوماً نیازمند هزینه‌های سنگین یا منابع خاص نیست. این کشورها با پیاده‌سازی تغییراتی بنیادین در شفافیت ساختاری، تسریع در فرایندهای اداری و گسترش مشارکت واقعی مردم، به دستاوردهای چشمگیری رسیده‌اند. این مسیر بیشتر نهادی و فرهنگی است تا صرفاً اقتصادی.
 
یکی از نکات امیدوارکننده این گزارش‌ها، پایداری سرمایه امید اجتماعی در کشور است که همچنان بالاتر از میانگین منطقه قرار دارد. این امر نشان می‌دهد زیرساخت روانی جامعه، تاب‌آوری قابل‌ملاحظه‌ای دارد و قابلیت ترمیم سریع را داراست. 

بااین‌حال، لزوم رفع فاصله میان ساختار اداری و نسل جوان احساس می‌شود تا کندی فرایندها و فرسایش انگیزه که به صورت روزمره تجربه می‌شود، به حداقل برسد. 

برای هموار کردن مسیر اصلاح، سه گام کلیدی پیشنهاد می‌شود: 

۱. شفافیت واقعی: شفافیت، نه با انتشار انبوه اسناد، بلکه با توضیحات روشن و اقناع‌کننده درباره چرایی و چگونگی تصمیم‌گیری‌ها محقق می‌شود. این رویکرد، همان‌گونه که در تجربیات موفق جهانی دیده شده، می‌تواند به طرز چشمگیری اعتماد عمومی را ارتقا بخشد. 

۲. چابک‌سازی ساختار اداری: حذف فرایندهای زائد و حرکت به سمت دیجیتالی شدن خدمات، نه تنها سرعت را افزایش می‌دهد، بلکه حس کارآمدی را میان مردم تقویت کرده و به عنوان یکی از پایه‌های اساسی ایجاد امید اجتماعی عمل می‌کند. 

۳. شنیدن نظام‌مند صدای نسل جوان: ایجاد سازوکارهای مؤثر برای مشارکت و شنیدن صدای نسل جوان، نقش محوری در کاهش مهاجرت و افزایش ثبات اجتماعی دارد. این گام، بازآفرینی سازوکار مشارکت در کشور را ضروری می‌سازد. 

 تحلیل‌ها نشان داده‌اند افزایش تنها ده‌واحدی در عدالت نهادی می‌تواند چهار واحد امید اجتماعی بیفزاید. بسیاری از مشکلات امروز ایران ماهیتی روانی دارند؛ نه اقتصادی. احساس «دیده‌شدن» و «اثرگذاری» نقطه آغاز احیای سرمایه اجتماعی است.

 در مجموع، آمارهای ۲۰۲۴ گرچه چالش‌ها را شفاف‌تر کرده‌اند؛ اما ظرفیت‌های ایران را نیز آشکار کرده‌اند. جامعه خسته است؛ اما بی‌حس نشده؛ امید آسیب‌دیده اما نابود نشده است. شفافیت، سرعت و احترام سه کلید اصلی مسیر آینده‌اند و جوان ایرانی مهم‌ترین حامل این تغییر است.

 اگر این سه اصل در سیاست‌گذاری ایران جان تازه‌ای بگیرند، امتیازهای امروز می‌توانند طی چند سال جهش کنند و مهم‌تر از آن، کیفیت زندگی مردم بهبود یابد. آینده ایران از اراده نسل جوان و اصلاح ساختارهای حکمرانی آغاز می‌شود.

نویسنده: محمدصادق بهاری کارشناس آسیب‌هایی اجتماعی