به گزارش خبرنگار گروه اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی «شیرازه»،  تغذیه تکمیلی، گامی حیاتی در مسیر رشد و سلامت شیرخواران پس از دوران طلایی شیردهی مادر است. در این دوره، گرچه شیر مادر همچنان نقش بی‌بدیل خود را در تأمین مواد مغذی و عوامل حفاظتی تا دو سالگی ایفا می‌کند، اما آشنایی تدریجی شیرخوار با غذاهای سفره خانواده و عادت کردن به آن‌ها، ضرورتی انکارناپذیر است تا نیازهای رو به رشد او به بهترین شکل پاسخ داده شود.

طی دوره تغذیه تکمیلی اگر چه هنوز شیر مادر همچنان تا دو سالگی به عنوان منبع مهم تأمین مواد مغذی شیرخوار و عامل حفاظتی به شمار می‌آید، اما لازم است شیرخوار به تدریج با غذاهای خانواده و سفره آشنا شده و به آنها عادت کند.

چون مقداری از نیازهای کودک از طریق تغذیه تکمیلی تأمین می‌شود، این غذاها باید مغذی باشد و به رشد کودک کمک کند. علاوه بر این تغذیه تکمیلی، زمان آشنایی با انواع طعم، رنگ‌ها و بافت‌های مختلف مواد غذایی است.

درست است که تغذیه با شیر مادر تا پایان ۶ماهگی «۱۸۰روزگی» نیاز تغذیه شیرخوار را تأمین می‌کند، اما پس از ۶ماهگی شیر مادر قادر به تأمین انرژی، پروتئین، روی، آهن و برخی از ویتامین‌های محلول در چربی نیست. بنابراین شیرخوار باید از شروع ۶ماهگی تا پایان ۲۴ماهگی علاوه بر شیر مادر با غذاهای دیگر نیز تغذیه شود.

روند وزن‌گیری شیرخوار می‌تواند نشانه کفایت تغذیه تکمیلی و ریزمغذی‌های موجود در تغذیه تکمیلی باشد. بنابراین پس از شروع تغذیه تکمیلی، روند رشد کودک بررسی و در صورت کند بودن روند رشد، نحوه تغذیه کودک بررسی شود.

پیش از ۶ ماه و یا دیرتر از ۶ماهگی، شروع تغذیه تکمیلی خطرهایی به همراه دارد که در ادامه به این موضوع می‌پردازیم.

خطرات آغاز زودهنگام تغذیه تکمیلی

آغاز زودهنگام تغذیه تکمیلی احتمال حساسیت به مواد غذایی را  افزایش می‌دهد.

همچنین در اثر آغاز زودهنگام تغذیه تکمیلی، ممکن است شیرخوار به بیماری‌های عفونی همچون اسهال مبتلا شود.

از دیگر خطرات آغاز زودهنگام تغذیه تکمیلی، افزایش دریافت انرژی و مواد مغذی و احتمال ابتلای شیرخوار به چاقی است.

از طرفی دریافت کم شیر مادر و کاهش مزایای تغذیه با آن به ویژه کاهش دریافت عوامل حفاظتی شیر مادر از دیگر خطرات آغاز زودهنگام تغذیه تکمیلی است.

خطرات آغاز دیرهنگام تغذیه تکمیلی

همان طور که آغاز زودهنگار تغذیه تکمیلی برای کودک شیرخوار خطراتی دارد، آغاز دیرهنگام تغذیه تکمیلی هم خطراتی از جمله دریافت ناکافی مواد مغذی مورد نیاز برای تأمین رشد مطلوب شیرخوار و افزایش احتمال اختلال رشد، کمبود ویتامین A و کم‌خونی فقر آهن به همراه دارد.

همچنین آهسته‌تر شدن رشد و تکامل شیرخوار و به تأخیر افتادن عمل جویدن از دیگر خطرات آغاز دیرهنگام تغذیه تکمیلی برای کودک شیرخوار است.

اصول کلی تغذیه تکمیلی

بعد از تغذیه شیرخوار با شیر مادر، تغذیه تکمیلی به او داده شود.

بین اضافه کردن مواد غذایی جدید، حدود سه تا پنج روز فاصله باشد تا آلرژی شیرخوار به آن ماده غذایی یا نداشتن تحمل آن مشخص شود.

ترتیب غذاها اهمیت کمتری نسبت به قوام و بافت غذا دارد.

آب آشامیدنی بهترین نوشیدنی برای رفع تشنگی کودک است.

در برنامه غذایی کودک تنوع در نظر گرفته شود.

از سبزی‌های سبز تیره و نارنجی و میوه‌های زرد و نارنجی مانند هویج، جعفری، گشنیز، کدو حلوایی، طالبی، مرکبات و زردآلو که منابع غذایی پیش ساز ویتامین A و حاوی ویتامین C است، در تغذیه تکمیلی استفاده شود.

در نهایت، توجه به اصول علمی و عملی در تغذیه تکمیلی، از زمان‌بندی صحیح شروع تا تنوع‌بخشی به مواد غذایی و رعایت فواصل زمانی بین معرفی آن‌ها، ضامن سلامت، رشد مطلوب و شکل‌گیری عادات غذایی سالم در شیرخواران است. این امر، علاوه بر تأمین نیازهای تغذیه‌ای، زمینه‌ساز تکامل حس چشایی و مهارت جویدن در کودک می‌شود و در آینده، نقشی کلیدی در پیشگیری از بیماری‌های مرتبط با تغذیه ایفا خواهد کرد.

نویسنده: پروین ایزدی

 کارشناس واحد بهبود تغذیه شبکه بهداشت و درمان شهرستان سرچهان