فرونشست بیشتر در مناطقی به وجود می‌آید که از آب‌های زیر زمینی آن منطقه بیش از حد برداشت شده باشد.

در دهه اخیر گسترش کشاورزی و برداشت بیش از حد آب‌های زیر زمینی مقدمه‌ای برای فرونشست زمین در استان فارس شده است.

استفاده بی رویه از منابع آب زیر زمینی، کشت محصولات کشاورزی پرآب بر و حفر چاه‌های غیرمجاز از جمله عواملی هستند که دست در دست هم داده و استان فارس را دچار نشستی سالانه به میزان ۵۶ سانتی متر مربع کرده است.

مهرزاد بوستانی مدیرکل منابع طبیعی استان فارس گفت:کاهش آب سفره‌های زیرزمینی یکی از عوامل فرونشست زمین است که برداشت بی رویه و غیرمجاز آب، کاهش بارندگی، اشغال حوزه‌های آب خیز، دست بری زمین در طبیعت، کاهش و نابودی پوشش گیاهی از جمله عواملی هستند که باعث کاهش آب‌های زیر زمینی می‌شوند.

طهمورث یوسفی مدیرکل مرکز زمین شناسی  و اکتشافات معدنی منطقه جنوب کشور نیز بیان کرد: برداشت منابع آبی باعث می‌شود حجمی از رسوبات ریز از زمین به بیرون کشیده شود و قسمتی که خالی است نشست کند و باعث شکاف در دامنه‌ها شود.

به گفته کارشناسان، فارس هم اکنون جزو ۵ استان کشور با آمار بالای فرونشست زمین است.

وی بیان کرد: بیشترین فرونشست در ششده و قره بلاغ فسا و داراب است که مقدار آن بالای ۳۰ سانتی متر است.

تمام دشت‌های استان فارس متاثر از فرونشست هستند

روند نابودی منابع آبی باعث شده تا دشت‌ها یکی از آسیب پذیرترین پدیده زیست محیطی شناسایی شوند و فرونشست را تجربه کنند.

مدیرکل مرکز زمین شناسی و اکتشافات معدنی منطقه جنوب کشور گفت: نشست زمین اغلب در مرکز دشت‌ها اتفاق می‌افتد و چون در دامنه کوه نمی‌تواند به میزان دشت فرونشست داشته باشد این پدیده در قالب شکاف رخ می‌دهد.

یوسفی با بیان اینکه فرونشست زمین اغلب در مناطقی رخ می‌دهد که بیشترین برداشت از آب صورت می‌گیرد، افزود: تمام دشت‌های استان فارس متاثر از فرونشست هستند.

وی ادامه داد: در منطقه مرودشت سر تا سر کوه رحمت شکاف‌ها قابل مشاهده است و در مناطقی نظیر شرق سورمق، دشت ارژن، ایچ، فسا و داراب (کوه سفید) فروچاله وجود دارد.

 هزینه های هنگفت جابجایی مناطق مسکونی به علت فرونشست

فرونشست پدیده‌ای است که از مهمترین تهدیدات آن می‌توان به تخلیه و جابجایی مناطق مسکونی اشاره کرد که البته هم برای مردم و هم برای دولت هزینه‌هایی در برخواهد داشت.

زمانی مدیرکل بنیاد مسکن فارس نیز گفت: فرونشست، موجب نگرانی مردم در روستاها، بخصوص در روستا‌هایی که نزدیک به این پدیده هستند شده و باعث تخلیه  این روستا‌ها می شود.

همچنین هاشمی معاون عمران روستایی بنیاد مسکن فارس اظهار کرد: اگر بخواهیم روستایی کوچک مثل روستای کوه سفید را جا به جا کنیم بالغ بر ۴۰ تا ۵۰ میلیارد تومان سرمایه مردم و دولت بایستی در این نقطه جابه جا شود.

فرونشست، آثار باستانی چند هزار ساله فارس را تهدید می کند

خشکسالی، برداشت بی رویه آب و فرونشست، نه تنها بخش کشاورزی و منازل مسکونی بلکه آثار باستانی چند هزار ساله استان فارس را نیز تهدید می‌کند.

 رئیسی اردکانی استاد علوم زمین دانشگاه شیراز گفت: اگر سطح سفره آب پایین برود احتمال فرونشست‌های زیادی داریم بخصوص در اطراف تخت جمشید، چون آهک است و اگر بافت رسی و دانه ریز روی آهک باشد خطر ایجاد آب فروچاله دارد.

اجرای طرح‌های آبخیزداری راهی برای نفوذ بیشتر آب به زمین و کاهش فرونشست

در راستای کاهش میزان افت سطح آب زیرزمینی و پیامد‌های جبران ناپذیر ناشی از آن باید به دنبال راهکار‌های اساسی برای افزایش نفوذپذیری زمین بود که اجرای طرح‌های آبخیزداری یکی از این راهکار‌ها است.

بوستانی مدیرکل منابع طبیعی استان فارس گفت: یکی از راهکار‌های کاهش فرونشست، اجرای طرح‌های آبخیزداری است که با ایجاد موانع مصنوعی حرکت آب را کند می‌کند و سفره‌های آب زیرزمینی از این طریق تقویت می‌شوند.

بوستانی تصریح کرد: در یک میلیون و ۵۰۰ هزار هکتار از عرصه حوزه‌های آبخیزداری فارس کار‌های اجرایی شامل اقدامات بیولوژیکی و تاسیسات آبخیزداری انجام شده است که بالغ بر ۱۸۰ میلیون مترمکعب آب بر سفره‌های زیر زمینی افزوده می‌شود.

وی ادامه داد: ۳ میلیون ۸۰۰ هزار عرصه استان، نیاز به اجرای طرح آبخیزداری دارد که در صورت تامین اعتبار در یک برنامه پنج ساله طرح‌های آبخیزداری را اجرا می‌کنیم.

بنابراین پیشگیری از نشست زمین در استان، نیازمند افزایش سطح دانش بهره برداران در مصرف آب کشاورزی، بهبود روش‌های آبیاری، حفاظت از سفره‌های آب زیر زمینی و تغذیه مصنوعی آن و جلوگیری از افت سطح آب زیرزمینی است که مستلزم مسدود کردن چاه‌های غیرمجاز، نصب کنتور هوشمند برای کنترل برداشت آب، افزایش راندمان آبیاری، حفر نکردن چاه جدید و جلوگیری از کف شکنی چاه‌های موجود است.

بیش از ۸۰ درصد مصارف منابع آب در استان فارس به بخش کشاورزی اختصاص داده می‌شود.

به گفته کارشناسان، با میزان برداشت فعلی که از منابع آبی استان صورت می‌گیرد در سال‌های نه چندان دور نه تنها دشت‌های کشاورزی استان، بلکه دشت‌هایی مانند شیراز هم در معرض فرونشست قرار دارد.

منبع: باشگاه خبرنگاران