«پاول دورف» مدیر تلگرام حدود یک ماه پیش در توئیتی خبر داد که به زودی تلگرام به تکنولوژی "بلاک چین" (Blockchain) مجهز و فیلترینگ تلگرام عملا غیرممکن خواهد شد
اصلی‌ترین دلیل تلگرام در استفاده از تکنولوژی "بلاک چین" البته عبور از فیلتر ایران نیست، بلکه ورود به بازار ارزهای دیجیتال مانند "بیت کوین" است؛ مدیران تلگرام به‌دنبال دستیابی به رشد خرده‌فروشی در اپلیکیشن خود تا ۵۰۰ میلیون دلار هستند. اطلاعات موجود نشان از این دارد که پلتفرم "بلاک‌چین" تلگرام با عنوان The Open Network یا به‌اختصار TON شناخته خواهد شد و فناوری آن برگرفته از "بلاک‌چین" مورد استفاده در بیت‌کوین با بهبودهایی است که مهندسان تلگرام روی آن اعمال خواهند کرد. در صورتی که این شبکه با موفقیت راه‌اندازی شود، زمینه برای تحقق برنامه‌های بعدی کلید خواهد خورد. ارز دیجیتالی منحصر به «شبکه باز» تلگرام برای خرید و فروش در دسترس کاربران قرار خواهد گرفت و ادعا می‌شود هیچ ارگانی قادر نخواهد بود، این شبکه را از دسترس کاربران خارج سازد.
در واقع گردانندگان این اپلیکیشن می‌خواهند یک محیط کاربری غیرقابل نفوذ و غیرقابل فیلتر با تکیه بر ارز دیجیتالی منحصر به همین شبکه تولید کنند. ارز دیجیتالی منحصر به این پیام‌رسان، "گرام" (Gram) نامگذاری شده و قرار است بدون سقف مشخص از سال آینده عرضه شود. برنامه زمانی تلگرام جدید: مدیر این اپلیکیشن پیام‌رسان، فصل اول سال جاری میلادی را زمان ارائه برنامه بلندمدت این شرکت عنوان کرد. کیف پول دیجیتالی تلگرام نیز از فصل چهارم سال جاری میلادی راه‌اندازی خواهد شد و تمام قابلیت‌ها از ابتدای سال ۲۰۱۹ میلادی در دسترسی کامل قرار خواهند گرفت. نکته مهم آن‌که سیاست ایجاد پول مجازی در بستر تلگرام می‌تواند در کوتاه‌مدت مدیران این شرکت را به صاحبان و مدیران پولی و بانکی هر کشوری که در آن اقبال تلگرام بیشتر باشد، بدل کند که باید تبعات منفی این کار توسط مسئولان کشور زودتر بررسی شود.
"بلاک چین" در واقع نوعی دیتابیس یا پایگاه داده است که روی یک یا چند سرور خاص قرار ندارد، بلکه روی تمام کامپیوترهایی که به شبکه متصل می شوند، توزیع شده است
"بلاک چین" در واقع نوعی دیتابیس یا پایگاه داده است که روی یک یا چند سرور خاص قرار ندارد، بلکه روی تمام کامپیوترهایی که به شبکه متصل می شوند، توزیع شده و بعضی کارشناسان فناوری اطلاعات معتقد هستند که در شبکه "بلاک‌چین" نظارت دولتی بر اینترنت محدود می‌شود و امکان اعمال فیلتر ضعیف می‌شود؛ البته بعضی دیگر از کارشناسان فناوری اطلاعات مانند محمود کلاه‌خو معتقدند که اضافه شدن قابلیتی برای انتقال سکه‌های دیجیتال هیچ دلیل منطقی برای غیرقابل فیلتر شدن تلگرام نیست؛ از سوی دیگر مشخص نیست که قابلیت بلاک‌چین چگونه ارایه خواهد شد ، آیا استفاده از آن هزینه دارد؟ و یا حتی روی پیام‌رسان تلگرام عرضه می‌شود یا در یک پلتفورم جداگانه ارایه خواهد شد؟ این‌ها سوالاتی است که هنوز پاسخ روشنی ندارد و به همین دلیل نمی‌توانیم بگوییم که بلاک‌چین به عبور از سیستم فیلترینگ کمک خواهد کرد.
توضیحاتی که تا کنون درباره "بلاک چین" از سوی کارشناسان خارجی و داخلی منتشر شده، بیشتر به ماهیت و کارکرد کلی این تکنولوژی پرداخته و به همین دلیل سوالات زیادی از جزئیات این فناوری بی‌پاسخ مانده و در کل می‌توان گفت که موفقیت تلگرام در عبور از فیلترینگ تا زمان عملیاتی شدن این سیستم جدید، در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
سوالات زیادی از جزئیات استفاده تلگرام از "بلاک‌چین" بی‌پاسخ مانده و در کل می‌توان گفت که موفقیت تلگرام در عبور از فیلترینگ تا زمان عملیاتی شدن این سیستم جدید، در هاله‌ای از ابهام قرار دارد
موضوع جالب دیگری که در ایام محدود فیلتر تلگرام در رسانه‌ها و فضای سایبر مطرح شد، بحث اینترنت ماهواره‌ای رایگان برای مردم غرب آسیا (خاورمیانه) از جمله ایران بود؛ اینترنت ماهواره‌ای بیشتر برای مواردی مورد استفاده قرار می‌گیرد که دسترسی به اینترنت زمینی و معمولی امکان پذیر نیست یا از کیفیت بسیار پایینی برخوردار است. اینترنت ماهواره‌ای انواع آفلاین، آنلاین یک طرفه و آنلاین دو طرفه دارد.
شرکت‌های متعددی از جمله گوگل، فیسبوک و کوئیکا وعده داده‌اند که می‌خواهند در آینده‌ای نزدیک اینترنت ماهواره‌ای رایگان راه بیاندازند که این خبر موجب شد که بسیاری از افراد به این باور برسند که با وجود اینترنت ماهواره‌ای رایگان دیگر موضوع فیلترینگ در کشورهایی مانند ایران از بین خواهد رفت. نکته‌ای که در این خصوص کمتر در اخبار آمده، نیاز به داشتن تجهیزات لازم از جمله دیش، LNB و ریسیور دریافت کننده اینترنت (دستگاه گیرنده/فرستنده) برای استفاده از اینترنت ماهواره‌ای است؛ حقیقت امر این است که به طور کلی استفاده از اینترنت ماهواره‌ای دوطرفه در ایران که قابلیت Send و Receive را داشته باشد، ممنوع بوده و برای استفاده از آن حتما باید از نهادها و مراجع ذیربط، مجوزهای لازم را تهیه نمود. در غیر این صورت این عمل غیر قانونی بوده و نمی‌توان از تجهیزات مخصوص دریافت اینترنت ماهواره‌ای بهره مند شد و اگر کاربری از این تجهیزات استفاده کند، به سرعت توسط مراجع ذیربط شناسایی می‌شود؛ حتی می‌توان با پیدا کردن فرکانس‌ها و فرستادن پارازیت در این ارتباطات ایجاد اختلال کرد.
اینترنت ماهواره‌ای رایگان یکی دیگری از موضوعاتی است که گفته می‌شود در صورت اجرا توسط شرکت‌های خارجی، سیستم فیلتر ایران را بی اثر خواهد کرد؛ نکته‌ای که در این خصوص کمتر در اخبار آمده، نیاز به داشتن تجهیزات لازم (دستگاه گیرنده/فرستنده) است که اگر کاربری از این تجهیزات استفاده کند، به سرعت توسط مراجع ذیربط شناسایی می‌شود و عملا نمی‌توان از آن در ایران استفاده کرد
تمام این اتفاقات مانند استفاده از "بلاک چین" توسط تلگرام یا اینترنت ماهواره‌ای رایگان که ادعا می‌شود که می‌تواند سیستم فیلترینگ و حتی اینترنت ایران را دور بزند، در "بهترین سناریو" در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و اکنون به صراحت نمی‌توان گفت عبور از فیلتر توسط اپلیکیشن‌های مختلف محقق می‌شود؛ اما مسئولان جمهوری اسلامی هیچ‌گاه نباید تصمیم‌های خود را بر مبنای "بهترین سناریو" بگیرند، بلکه مسئولان باید خود را همیشه برای "بدترین سناریو" آماده کنند. به عبارت دیگر، "بدترین سناریو" یعنی اینکه اپلیکیشنی مانند تلگرام بتواند از فیلترینگ ایران عبور کند، آن وقت جمهوری اسلامی باید منتظر باشد که دشمنانش هر چند وقت یکبار امنیت ملی کشور را با بستری مانند تلگرام به بازی بگیرند و هزینه‌های مالی و جانی را به ایران تحمیل کنند؛ اتفاقی که در اغتشاشات اخیر در دی ماه در ابعاد بسیار کوچک اتفاق افتاد که می‌تواند در آینده ابعاد بزرگتری داشته باشد.
اصلی‌ترین راه حل برای مقابله با "بدترین سناریو"، تولید یا توسعه یک پیام‌رسان بومی قوی به گونه‌ای که تمام نیازهای کاربران و همچنین احساس عدم اعتماد آنان را برطرف کرده تا دیگر از منظر امنیتی نگرانی خاصی وجود نداشته باشد. حکومت چین نیز در اقدامی موفقیت‌آمیز، زمینه تولید و توسعه پیام‌رسان‌های بومی مانند «وی‌چت» را فراهم کرد و اکنون اکثر چینی‌ها «وی‌چت» را به خاطر قابلیت‌های متنوعش یک «اپلیکیشن همه کاره» می‌دانند و برای انجام بسیاری از کارهای خود مثل تماس صوتی، پیگیری اخبار، سرگرمی و از همه مهم‌تر تراکنش‌های مالی به آن تکیه می‌کنند.
دولت جمهوری اسلامی در این مدت باقی مانده تا اجرای طرح جدید تلگرام باید با احتمال اینکه این اپلیکیشن موفق به عبور از فیلترینگ ایران بشود، به شرکت‌های خصوصی تولیدکننده پیام‌رسان داخلی خدمات قانونی، فنی و حتی کمک‌های مالی کند تا هرچه سریع‌تر شرایط اعتماد کاربران ایرانی به یک پیام‌رسان داخلی را جهت استفاده از آن فراهم کنند
دولت جمهوری اسلامی نیز مانند حکومت چین می‌تواند در این مدت باقی مانده تا اجرای طرح جدید تلگرام، به شرکت‌های خصوصی تولیدکننده پیام‌رسان داخلی خدمات قانونی و حتی کمک‌های مالی کند تا هرچه سریع‌تر قابلیت در پیام رسان‌های ایرانی ارتقاء یابد، چرا که مشکل اصلی در قابلیت‌ها و امکانات پیام‌رسان‌های داخلی است؛ مردم زمانی که بتوانند از امکانات و قابلیت‌هایی که در پیام‌رسان‌هایی مانند تلگرام وجود دارد، در پیام‌رسان داخلی نیز استفاده کنند، نظرشان در رابطه با استفاده از پیام‌رسان‌های خارجی که سرورهای آنها در ایران نیست، عوض خواهد شد و دیگر نگرانی استفاده از پیام‌رسان خارجی وجود نخواهد داشت.
این موضوع آنقدر مهم است که می‌تواند هرچه سریع‌تر در شورای عالی امنیت ملی بررسی شود تا به سرعت برای مقابله با "بدترین سناریو" که همان بی‌اثر شدن سیستم فیلترینگ در ایران است، تصمیمات لازم جهت اقدامات عملی گرفته شود.
منابع:
۱. https://superfamilyprotector.com
۲. https://arzdigital.com/what-is-blockchain-technology
۳. /http://www.bbc.com/persian/science-۴۲۷۱۰۵۰۶
۴. /https://arzdigital.com/will-the-telegram-rescue-be
۵. http://www.eghtesadnews.com/fa/tiny/news-۱۹۷۴۹۱
۶. /https://www.zoomit.ir/۲۰۱۷/۱۲/۲۲/۲۶۶۱۵۷/telegram-release-blockchain-platform-native-cryptocurrency
۷. http://www.vatanemrooz.ir/newspaper/page/۲۳۵۹/۳/۱۸۷۶۳۱/۰
