برای مثال در حال حاضر برداشت گازی قطری‌ها در مجموع دو برابر ایران، برداشت عربستانی‌ها از چهار میدان نفتی مشترک 10 برابر ایران، برداشت اماراتی‌ها درمجموع 6 برابر ایران، برداشت عراقی‌ها تقریبا نزدیک به ایران و برداشت کویتی‌ها از میادین مشترک 500 - هیچ به‌نفع این کشور است.
 
تعلل در توسعه میادین مشترک از این منظر دارای اهمیت است که اگر میادین مذکور در بخش‌های مرکزی ایران بود، با عدم برداشت آن، این ذخایر برای آیندگان حفظ می‌شد؛ اما در میادین مشترک وضعیت متفاوتی وجود دارد به‌طوری‌که با تعلل ایران، کشورهای همسایه منتظر نمانده و علاوه‌بر سهم خود، سهم ایران را نیز برداشت خواهند کرد. گرچه در زمینه زیان‌های ناشی از تعلل ایران در برداشت و توسعه از میادین مشترک بررسی آماری دقیقی در سال‌های اخیر انجام نشده است، اما در سال 1395 حسین آفریده، رئیس وقت پژوهشکده نفت، گاز و پتروشیمی دانشگاه امیرکبیر خسارات سالانه ایران از عقب‌ماندگی از سه کشور همسایه عربستان، عراق و قطر را بیش از ١٧ میلیارد دلار برآورده کرده است. بر این اساس آنچه مشخص است، سالانه میلیاردها دلار درآمد نفتی ایران عملا به همسایگان واگذار می‌شود، ثروتی که می‌توانست در توسعه زیرساخت‌های بین‌نسلی تحول چشمگیری ایجاد کند.

برداشت قطری‌ها؛ 2 برابر ایران
 لایه‌گازی پارس‌جنوبی، لایه نفتی پارس‌جنوبی و میدان رشادتریال سه میدان مشترک بین ایران و قطر هستند.
 
میدان مشترک گازی پارس‌جنوبی با دارا بودن 14.2 هزار میلیارد مترمکعب گاز درجا (معادل هشت درصد کل ذخایر گاز جهان و ۴۷ درصد ذخایر گاز شناخته‌شده کشور)، ۱۹ میلیارد بشکه میعانات گازی، 7.5 میلیارد بشکه نفت خام در لایه‌های نفتی و وجود بزرگ‌ترین منبع هلیوم، یکی از بی‌نظیرترین میادین نفت و گاز برای دو کشور ایران و قطر شناخته می‌شود.
 
گرچه در حال حاضر میزان برداشت روزانه ایران در میدان گازی پارس‌جنوبی با فاصله ناچیزی جلوتر از قطر است، با این حال در مجموع در هر دو میدان نفتی و گازی قطر برنده این ثروت مشترک است، به‌طوری که در سال جاری برداشت ایران از میدان گازی روزانه 575 میلیون مترمکعب و برداشت قطری‌ها 566 میلیون مترمکعب است، اما باید توجه داشت که قطری‌ها 11 سال زودتر از ایران برداشت از میادین مشترک را شروع کرده‌اند. در این زمینه بررسی‌ها نشان می‌دهد برداشت تجمعی (از ابتدای تاکنون) ایران از میدان گازی پارس‌جنوبی حدود 1232 میلیارد مترمکعب و برداشت تجمعی قطری‌ها حدود 2280 میلیارد مترمکعب (نزدیک به 1.9 برابر بیشتر از ایران) است.
 
همچنین در میدان نفتی پارس‌جنوبی نیز قطری‌ها روزانه 300 هزار بشکه و ایران تنها 25 هزار بشکه برداشت می‌کند. به عبارت دیگر، در حال حاضر برداشت نفتی قطری‌ها از میدان مشترک پارس‌جنوبی 12 برابر ایران است.
     
 
برداشت عربستانی‌ها؛ 10 برابر ایران
 فروزان، اسفندیار، فرزاد B و فرزاد A چهار میدان مشترک بین ایران و عربستان هستند. براساس آخرین ارزیابی‌ها ۲۰ درصد میدان فرزاد A در ایران و ۸۰ درصد این میدان در عربستان و همچنین ۸۰ درصد میدان گازی فرزاد B در محدوده آب‌های ایران و ۲۰ درصد آن در آب‌های عربستان قرار دارند. براساس آمارهای منتشرشده در سال 96، برداشت ایران تنها از میدان فروزان صورت می‌گیرد و سه میدان دیگر یا در حال توسعه هستند یا بلاتکلیف. برخلاف ایران که در توسعه میادین مشترک به‌نفع همسایگان خود تعلل می‌کند، عربستان حداقل در دو میدان نفتی مرجان (مشترک با فروزان) و لولو (مشترک با اسفندیار) برداشت قابل‌توجهی دارد، به‌طوری که برداشت روزانه ایران در فروزان روزانه بین 38 تا 40 هزار بشکه گزارش شده که این میزان در میدان مرجان عربستان روزانه بیش از 400 هزار بشکه است. همچنین برآوردها نشان می‌دهد برداشت روزانه عربستانی‌ها از میادین مشترک با ایران روزانه به 450 هزار بشکه (10 برابر بیشتر از ایران) می‌رسد.
 
نکته قابل‌تامل این است که برخلاف روند رو به پیشرفت برداشت عربستان از میادین مشترک، طی یک دهه اخیر میزان برداشت ایران از میدان نفتی فروزان از ۱۰۰ هزار بشکه در روز به کمتر از 40 هزار بشکه در سال‌های اخیر رسیده است. علاوه‌بر میدان فروزان، ایران از سال 1381 سرمایه‌گذاری‌هایی با هدف تولید روزانه چهارهزار بشکه نفت در میدان اسفندیار انجام داد که قرار بود این میدان از سال 1386 راه‌اندازی شود، اما این میدان نفتی به بهره‌برداری نرسید. برآورد می‌شود ضرر ایران از عدم راه‌اندازی این میدان سالانه به یک‌میلیارد دلار می‌رسد. همچنین در حالی که ایران در دو میدان فرزاد  A و فرزاد  Bبه‌جز مطالعات اولیه و برخی تفاهنامه‌ها با شرکت‌های هندی در توسعه این میادین بیش از یک دهه تعلل کرده است، اما شرکت آرامکوی عربستان چندین قرارداد برای توسعه برداشت از این میادین انجام داده و در سال‌های آتی باید شاهد برداشت قابل‌توجه عربستان از این میادین باشیم.
 
برداشت اماراتی‌ها؛ 6 برابر ایران
 هفت میدان گازی و نفتی شامل میدان سلمان نفتی، سلمان گازی، مبارک گازی، مبارک نفتی، نصرت، صالح شمالی و فرزام بین ایران و امارات مشترک هستند. از میان هفت میدان مذکور میدان نفتی و گازی سلمان بیشترین توسعه را در دو کشور داشته است. میدان نفتی سلمان که پیش‌تر «ساسان» نام داشت، با میدان «ابوالبوخوش» امارات متحده عربی ذخایر مشترک دارد. گرچه در سال جاری مدیرعامل شرکت نفت فلات قاره از جلوافتادگی برداشت ایران از میدان نفتی سلمان نسبت به امارات خبر می‌دهد، اما میزان برداشت اماراتی‌ها در سال‌های قبل بسیار بیشتر از ایران بوده است. بر این اساس در سال جاری میزان برداشت روزانه نفت ایران از میدان سلمان حدود ۴۱ هزار بشکه نفت خام و تولید روزانه ۲۰۰ میلیون فوت‌مکعب گاز از بخش گازی میدان سلمان است که گفته می‌شود اماراتی‌ها در میدان ابوالخوش روزانه حدود ۱۰ تا ۱۵ هزار بشکه نفت برداشت می‌کنند. گرچه از میزان برداشت گازی اماراتی‌ها در میدان سلمان اخیرا خبری منتشر نشده است، با این حال در سال 1386 میزان برداشت اماراتی‌ها از میدان گازی سلمان روزانه 540 میلیون فوت‌مکعب بود که در این زمان میزان برداشت ایران روزانه‌ تنها 94 میلیون فوت‌مکعب گزارش شده است. به‌عبارت دیگر، حدود 10 سال قبل برداشت گازی امارات حدود 6 برابر ایران بود، این در حالی است که 70 درصد از حجم میدان مشترک سلمان در آب‌های سرزمینی ایران و 30 درصد آن در آب‌های امارات قرار دارد. درمجموع به‌نظر می‌رسد با ادامه روند گذشته، اماراتی‌ها بیش از ایران از منافع این میادین برخودار شده‌اند.
 
برداشت عراقی‌ها؛ نزدیک به ایران
 ایران و عراق درمجموع 10 میدان نفتی و گازی مشترک دارند که شامل میدان دهلران، پایدار غرب، نفت‌شهر، یادآوران، آزادگان جنوبی، یاران جنوبی، آزادگان شمالی، اروند، آذر و یاران شمالی است. در ایران از مجموع 10 میدان مذکور، هفت میدان مشترک با عنوان میادین غرب کارون شناخته می‌شوند که براساس اظهارات مسئولان وزارت نفت، تا خرداد سال 1395 برداشت عراق از این هفت میدان روزانه حدود 200 هزار بشکه و برداشت ایران حدود 50 هزار بشکه بوده است، اما گفته می‌شود در سال 1396 ایران در برداشت از میادین مشترک غرب کارون با برداشت روزانه 335 هزار بشکه از عراق جلوتر بوده است. بر این اساس، میزان برداشت روزانه ایران از میدان یادآوران ۱۱۰ هزار بشکه، از میدان آزادگان شمالی ۷۵ هزار بشکه، از میدان آزادگان جنوبی ۱۱۰ هزار بشکه، از پروژه یاران جنوبی 10 هزار بشکه و از میدان آذر روزانه 30 هزار بشکه نفت است.
 
براساس آخرین آمارها در دو سال اخیر، ارزش تولید نفت ایران از میادین غرب کارون (مشترک با عراق) حدود پنج‌میلیارد دلار بوده است. این میادین ازجمله میادین ارزشمند کشور هستند که مجموع ذخایر قابل برداشت آنها به ۶۷ میلیارد بشکه می‌رسد.
      
علاوه‌بر هفت میدان غرب کارون، میادین دهلران، نفت‌شهر و پایدار غرب نیز میادین مشترک بین ایران و عراق هستند که در سال جاری آمار جدیدی از عملکرد این میادین منتشر نشده است، اما بررسی‌های آماری نشان می‌دهد در هر سه میدان نفتی برداشت عراق بسیار بیشتر از ایران است، به‌طوری که در میدان پایدار غرب که در سمت عراق با نام فکه شناخته می‌شود میزان برداشت ایران در سال 2003 حدود 1500 بشکه و برداشت عراق 50 هزار بشکه (33 برابر ایران) بوده است که در سال‌های اخیر برداشت ایران به 15 هزار و برداشت طرف عراقی به 104 هزار بشکه (هفت برابر بیشتر از ایران) رسیده است. گفته می‌شود ذخایر این میدان 2.5 میلیارد بشکه است.
 
گرچه ایران در میادین غرب کارون با فاصله بسیار ناچیزی جلوتر از عراق است، اما درمجموع 10 میدان مشترک بین دو کشور، عراقی‌ها جلوتر از ایران هستند. همچنین براساس آخرین آمارهای منتشرشده، عراقی‌ها سرمایه‌گذاری بسیار خوب خارجی برای توسعه میادین مشترک جذب کرده‌اند که فقط در یک مورد آنها قصد دارند ظرفیت تولیدی میدان نفتی مجنون (مشترک با میدان آزادگان ایران) را از روزانه 240 هزار بشکه به روزانه 450 هزار بشکه برسانند.
 
توسعه میادین مشترک توسط عراق از این منظر دارای اهمیت است که آنها بین سال‌های 2005 تا 2017 توانستند تولید روزانه خود را از حدود 1.7 میلیون بشکه به 4.7 میلیون بشکه برسانند.
                    
 
برداشت کویتی‌ها؛ 500- هیچ به نفت کویت
 بین ایران و کویت نیز یک میدان گازی به نام آرش مشترک است که به جهت تعیین سهم ایران و کویت، به موضوعی برای مناظره دو کشور تبدیل شده؛ این در حالی است که کویت و عربستان پس از ۱۲ سال در سال ۲۰۰۰ در ارتباط با این میدان به نتیجه رسیدند و اکنون با همراهی یکدیگر شروع به توسعه این میدان کرده‌اند. برآورد‌های اولیه نشان می‌دهد سهم هریک از دو کشور به میزان ۵۰۰ میلیون فوت‌مکعب در روز است، حال آنکه ایران هنوز برداشتی از این میدان انجام نداده ‌است. میدان گازی آرش بین دو کشور عربستان و کویت با نام «الدوره» شناخته می‌شود. در آخرین اظهارات مسئولان نفتی گفته شده است: «میدان آرش هنوز توسعه نیافته و برنامه‌ای برای توسعه آن نداریم زیرا فعلا در اولویت نیست.» ذخایر این میدان بیش از ۳۶۵ میلیارد مترمکعب گاز طبیعی و ۳۱۰ میلیون بشکه نفت خام برآورد شده که سهم گاز ایران از این میدان ‌70 میلیون بشکه میعانات گازی و 4٢ میلیون بشکه نفت است.
 
برداشت عمانی‌ها؛ سهم ایران رو به کاهش
 میدان هنگام تنها میدان مشترک بین ایران و عمان است که در سال 1975 کشف شده است. حدود ۸۰ درصد از ذخایر این میدان در آب‌های ایران و ۲۰ درصد دیگر آن در آب‌های کشور عمان قرار گرفته است. ذخایر این میدان مشترک بیش از ۷۰۰ میلیون بشکه نفت و گاز درجای آن حدود دو تریلیون فوت‌مکعب برآورده شده است. براساس آخرین آمارها، تولید نفت ایران از این میدان در ابتدا با یک‌سال تاخیر از عمان شروع شده و در سال‌های ابتدایی کمتر از طرف تولید 10 هزار بشکه‌ای عمانی بوده است که بین سال‌های 90 تا 96 تا حدود 28 هزار بشکه افزایش یافته و در حال حاضر گفته می‌شود تولید ایران از این میدان رو به کاهش است.
 
استخراج در شمال ایران؛ تقریبا هیچ
 در شمال ایران میدان گنبدلی با ترکمنستان و میدان البرز نیز با آذربایجان مشترک است. براساس اطلاعات به‌دست‌آمده از میادین و بلوک‌های شناسایی‌شده، ذخایر احتمالی در دریای خزر به‌ترتیب 120 میلیارد بشکه نفت خام و 13 تریلیون مترمکعب گاز طبیعی است. گفته می‌شود ایران برخلاف همسایگان خود تاکنون از دریای خزر برداشت نکرده است اما همسایگان فعالیت‌های قابل‌توجهی در این پهنه داشته‌اند. براساس آخرین آمارها، ایران عمدتا از میدان گازی گنبدلی برداشت ناچیزی دارد به‌طوری‌که در حال حاضر روزانه 700 هزار مترمکعب گاز از این میدان مشترک برداشت می‌شود که این میزان حدود سه درصد از نیاز گازی کشور است. نخستین چاه اکتشافی این مخزن مشترک گازی در سـال ١٣٤٨ شمسی حفر شد اما درنهایت از سال 1365 برداشت از این مخزن نهایی شده است. در سال‌های اخیر ایران قراردادهایی برای استخراج مشترک میادین مشترک با آذربایجان انجام داده که هنوز از عملکرد یا فعالیت قرارداد مذکور مطلبی منتشر نشده است.
رجا