آینه‌کاری یکی از شاخه‌های هنرهای تزیینی ایران بوده و از ابتکارهای ویژهٔ هنرمندان ایرانی به شمار می‌آید که در دوره ساسانیان رایج بوده است. آب و آینه در فرهنگ ایرانیان نماد پاکی و روشنایی، راستگویی و صفا بوده‌ و به احتمال زیاد کاربرد آن در معماری نیز همین معنا را دارد. البته ابعاد اعتقادی و اقتصادی این هنر اصیل نیز در بقای آن تاثیرگذار بوده است. در هنر آینه‌کاری، هنرمند با استفاده از شیشه و برش آن به اشکال متنوع، فضایی درخشان و زیبا در بناها می‌آفریند که از بازتاب نور در قطعات بی‌شمار آینه تشعشع، درخشش و زیبایی در تزیینات بناها ایجاد می‌شود و پوششی بسیار مناسب و زیبا برای تزیین بنا از نظر استحکام و دوام است.

 خاندانی که صنعت آینه‌کاری فارس را زنده نگه داشته است

برای آشنایی بیشتر با این رشته هنری با ابراهیم ظریف صنایعی به گفت‌وگو نشستیم که چندین نسل از خاندانش در این رشته در اماکن مذهبی و گردشگری ایران و برخی نقاط جهان هنر نمایی کردند و پدرش استاد محمد ظریـف صنایعی در نمایشگاهی که در فرانـسه برگزار شده بود این هنر زیبای ایرانی را به صورت اجرای زنده(workshop ) به جهانیان معرفی کرد.

ابراهیم ظریف صنایعی با نام مستعار مهرداد که 49 بهار از عمرش را پشت سر گذاشته حدود 30 بهار را با آینه‌کاری عجین بوده و این هنر را از مرحوم پدرش فرا گرفته و در کنار وی کسب تجربه کرده است.

این هنرمند چیره دست در گفت‌وگو با خبرنگار ما گفت: هنر آینه‌کاری در خانواده ما به صورت موروثی از پدر به پسرها منتقل شده و قدمت آن در خانواده به حدود 200 سال می‌رسد.

وی خاطرنشان کرد: بیش از 80 مکان در شیراز، اصفهان و مشهد نمونه کار داریم و اجرای پروژه شبستان امام رضا(ع) در حرم سید علاءالدین حسین شیراز، شبستان حرم سید تاج الدین غریب شیراز، اجرای حرم پیرمراد استهبان و حرم امام‌زاده ابوالقاسم داراب، اجرای آینه‌کاری حرم امام‌زاده سید حسین کازرون، حرم امام‌زاده سید شهید فراشبند، قسمتی از حرم امامزاده محمد قصرالدشت، حرم امام‌زاده کوچک مبارکه اصفهان، امامزاده گنبد سبز لارستان و اجرای آینه کاری داخل حرم و زیر گنبد امامین عسکریین(ع) در سامرا، اجرای آینه‌کاری باب المراد و باب القریش در کاظمین، اجرای آینه کاری سرداب امام حسین(ع) در کربلا و آینه کاری صحن حضرت زهرا(س) در نجف اشرف حرم امیرالمومنین، اجرای آینه‌کاری در حرم عموی امام‌زمان در شهر بلد عراق از شاخص‌ترین نمونه‌های آینه‌کاری خاندان ظریف صنایعی محسوب می‌شود.

ابراز ارادت هنرمندانه شیرازی‌ها در حرم اهل بیت(ع)

وی اظهار داشت: خودم شخصا در اجرای پروژه آینه‌کاری شبستان حرم امامزاده سید علاءالدین حسین(ع) مشارکت داشتم که این کار نزدیک به 8 سال طول کشید. در عتبات عالیات عراق هم از نظر کیفیت انجام کار در حرم امامین عسکریین در سامرا و حرم امام هفتم و نهم در کاظمین کار شاخصی اجرا کردیم. از لحاظ وسعت هم آینه‌کاری صحن حضرت زهرا(س) در نجف یکی از شاخص‌ترین کارهایی است که توسط اینجانب و برادرهایم مهرزاد و فرزاد و اسماعیل و مرحوم پدرم انجام شده است.

ظریف صنایعی در خصوص نحوه آغاز خدمت در عتبات عالیات عراق توضیح داد: اتفاقی که باعث شد ما در عتبات مشغول به کار بشویم، معجزه خدا بود و قسمت شد که ما بتوانیم در این زمینه خدمتی کرده باشیم. ماجرا از اینجا شروع شد که یک نفر از مهندسین عراقی به نام حاج انصاری که مسئول دفتر فنی مهندسی سامرا بود، برای اجرای آینه‌کاری حرم به ایران سفر کرد و چند شهر که در این رشته هنری مطرح هستند، مانند اصفهان، شیراز و تهران را برای انتخاب نوع کاری که می‌خواستند در سامرا انجام دهند بازدید و حتی در شیراز هم هیچ کاری را نپسندیدند. او و همراهانش به مشهد سفر کردند و پس از تماشای کل کارهای آینه‌کاری در حرم، یکی از نمونه‌ها در کتابخانه حرم حضرت امام رضا(ع) مورد پسندشان واقع می‌شود و می‌گوید من مشابه این کار را برای سامرا می‌خواهم، استادکار این نمونه را معرفی کنید. مشهدی‌ها می‌گویند که این کار هنر شیرازی‌هاست و کار محمد حسن ظریف صنایعی است. البته آن نمونه قدیمی بوده و  سال52 در کتابخانه حرم امام رضا(ع) در مشهد انجام شده‌است.

وی ادامه داد: به این ترتیب از ستاد عتبات عالیات با ستاد بازسازی عتبات فارس تماس گرفتند تا محمد حسن ظریف صنایعی را پیدا کنند اما ستاد عتبات فارس به آنها اطلاع دادند که محمد حسن ظریف صنایعی فوت کرده و پسرانشان در حال حاضر در این رشته هنری فعالیت دارند. پس از این تماس ما سال1389 دعوت به کار در حرم شدیم و ابتدا در سامرا کار را شروع کردیم. به یاد دارم که در ابتدای حمله داعش ما در سامرا مستقر بودیم. به‌رغم حمله نظامی هیچ یک از نیروهای ستاد بازسازی عتبات کار خود را تعطیل نکردند و از کرامات امام هیچ کسی هم کوچکترین صدمه‌ای ندید. جالب اینجاست  همه حمله‌ها از طریق موشک دور برد و کوتاه برد  فقط به کوچه‌های اطراف حرم اصابت کرد. حال و هوای آن روزها فراموش شدنی نیست. بعد از سامرا که کار مورد پسند واقع شد به کار در حرم امامین کاظمین دعوت شدیم و پس از آن در صحن حضرت زهرا در نجف و سپس در کربلا ادامه دادیم و تا به امروز توفیق داریم و مشغول به کار هستیم.

این هنرمند خوش ذوق به فعالیت سایر هنرمندان شیرازی در عتبات عالیات عراق اشاره کرد و گفت: خیلی از هنرمندان و استادکاران شیرازی در رشته‌های هنری مختلف در عتبات مشغول به کار بودند. من آقای جان‌علی‌پور در قسمت مقرنس بندی و قطار بندی، آقای غلامی در ساخت صندوق‌های خاتم، آقای شیشه‌گر در کاشی هفت رنگ و آقای فتحی در گچ‌کاری و قطاربندی را به یاد دارم.

لزوم راه‌اندازی دهکده صنایع دستی در شیراز 

وی با اشاره به مضرات بی مهری به ظرفیت ارزشمندی چون صنایع دستی تاکید داشت: کارآفرینی در حیطه صنایع‌دستی می‌تواند راه حل نهایی برای برگرداندن صنایع دستی در مسیر اولیه خودش باشد.با توجه به افزایش جمعیت و همچنین توسعه درخواست و تنوع پسندی افراد که امروزه بیش از گذشته با آن مواجه هستیم، نیاز مبرم به کارآفرینی داریم. ما آمادگی داریم که دررشته آینه‌کاری طرح‌های نو در عرصه صنایع دستی ایجاد کنیم، به شرطی که ساختار اصلی صنایع‌دستی تغییر نکند. به این وسیله می‌توانیم علاوه بر ترویج این هنر و احیای آن برای نسل‌های آینده، در حفظ اصالت آن هم بکوشیم.

ظریف صنایعی با اشاره به اینکه جای طرح‌های خلاقانه در این زمینه خالیست ابراز داشت: یکی از پیشنهادات جدی بنده تشکیل دهکده صنایع دستی است که پتانسیل آن را در استان فارس مخصوصاً شیراز داریم. همانطور که نام بردم در اکثر هنرهای دستی ما استاد کار شیرازی داریم و این ظرفیت عالی نباید نادیده گرفته شود. راه‌اندازی دهکده صنایع دستی باعث می‌شود آموزش بیشتر و جدی‌تر دنبال شود و علاقمندان به صنایع دستی و کسانی که اطلاعات زیادی در این باره ندارند بتوانند با مراجعه به دهکده به اطلاعات لازم دست پیدا کنند. بدین ترتیب کسانی که علاقمند به آموزش هستند در این دهکده می‌توانند آموزش ببینند و ما هم می‌توانیم برای آینده هنرمندان و استاد کارهای خوبی در این رشته‌ها مانند گذشته پرورش دهیم. وقتی هنرجو زیادتر شود احتمال ماندگار شدن آن‌ها و پرورش استادان خوب و ماهرهم بالا می‌رود. همچنین ایجاد این چرخه باعث می‌شود آوازه شهر ما در این هنرها مانند گذشته پابرجا بماند و از بین نرود و حتی محدود به چند رشته نشود.

وی تصریح کرد: ما در خیلی از رشته‌های هنری استاد کار شیرازی داشتیم اما متأسفانه در برخی از رشته‌ها با فوت اساتید، رشته هنری آن‌ها در شیراز به پایان رسیده است و جایگزین ماهری نبوده که آن هنر را زنده نگه دارد و راه استاد را ادامه دهد.

بر اساس گزارش ها، هنر آینه‌کاری از هنرهای وابسته به معماری است و در استان فارس بیشتر در اماکن مذهبی و متبرکه و خانه‌های تاریخی به جهت زیبا سازی نمای داخلی بنا به کار می‌رود.

هنر آینه‌کاری در شهرهای شیراز، اصفهان، مشهد، تهران و قم رایج است اما هنر آینه‌کاری شیراز به دلیل برخورداری از کیفیت و مرغوبیت بالا شهرت خاصی دارد.

فارس

انتهای پیام/