چرایی وقوع سیل شیراز؛ دانشگاهیان پاسخ دادند
علل و عوامل سیل فروردین 98 شیراز در میزگردی تخصصی با عنوان «سیلآباد» در تالار خوارزمی دانشگاه شیراز بررسی شد.
به گزارش شیرازه، در این بررسی تخصصی که شامگاه سه شنبه به مدت پنج ساعت در
دو بخش و با حضور مسئولان شهری و استادان دانشگاه صورت گرفت، دلایل علمی
بروز سیلاب در کشور و به ویژه شیراز بررسی شد، مسئولان به ارائه گزارش سیل
پرداختند.
در این میزگرد تخصصی همچنین دانشگاهیان و متخصصان امور آب راهکار ارائه دادند؛ همچنین کاستیها را گوشزد کردند و از ضرورت عزمی ملی برای مواجهه با سیل سخن گفتند.
در این میزگرد تخصصی همچنین دانشگاهیان و متخصصان امور آب راهکار ارائه دادند؛ همچنین کاستیها را گوشزد کردند و از ضرورت عزمی ملی برای مواجهه با سیل سخن گفتند.
بازگشت سیل هزار ساله
پدر علم
هیدروژئولوژی(آب های زیرزمینی) ایران و استاد دانشگاه شیراز در این نشست
سیل را پدیدهای طبیعی خواند و گفت: سیلاب در طبیعت نیز رخ میدهد و باید
اتفاق بیفتد؛ براساس اطلاعات موجود، هر هزار سال یک بار در شیراز سیلی مهیب
آمده است.
پروفسور عزتالله رئیسی عنوان کرد: دوره بازگشت سیل صد ساله است؛ اما هرچه این دوره طولانیتر شود بر مدت زمان و شدتش افزوده میشود.
وی با بیان اینکه طراحی های شهری عمدتاً براساس سیلاب صد ساله است، افزود: در بروز سیلاب، کاهش محل عبور سیل به عنوان مهمترین عامل به شمار میرود و احداث سازههای شهری از قبیل پل و بند، جاده، راه آهن و ساختمان مقطع عبور را کم میکند.
عضو هیات علمی دانشگاه شیراز بیان داشت: با احداث شهر ضریب نفوذ بارندگی در زمین کاهش می یابد؛ افزون بر این از بین بردن جنگل ها و مراتع و نیز ایجاد شیار در جهت شیب احتمال بروز سیل را افزایش میدهد و بر شدت سیلاب میافزاید.
وی با تاکید بر اینکه آبخیزداری به معنای برگرداندن جنگل و مرتع به حالت اولیه است و نه طراحی جدید، گفت: منابع طبیعی باید به حالت ابتدایی برگردد.
رئیسی اظهار داشت: ساخت جاده و از بین بردن پلها باعث ارتفاع گرفتن سیلاب میشود، غیر از اینها باعث تغییر مسیر سیلاب نیز میشود؛ بنابراین سرعت سیل افزایش مییابد؛ درنتیجه بارش مشابه در دو دوره زمانی قبل و بعد از ساخت و ساز سرعت متفاوتی روی زمین خواهد داشت.
نبود دستگاههای اتوماتیک بحرانساز است
این استاد دانشگاه شیراز با بیان اینکه در رودخانههایی که دارای ایستگاه هیدرومتری (آبسنجی) هستند، میتوان دبی سیل را پیدا کرد و آمار داد، گفت: عدم اندازهگیری لحظهای و نبود دستگاههای اتوماتیک در بسیاری رودها باعث شده دوره آماری ما کم باشد یا اصلا دوره آماری نداشته باشیم.
پدر علم هیدروژئولوژی ایران عنوان کرد: در نقاطی مانند شهرک سعدی و دروازه قرآن که هیچ دستگاهی وجود ندارد، باید از روشهای مختلف برای اندازه گیری دبی آب استفاده کرد.
وی ادامه داد: نمودار شدت - مدت - فراوانی بارش تاکنون طراحی نشده است؛ درحالیکه وزارت نیرو دادههایی را ارائه میکرده است و دانشگاهها، مراکز پژوهشی، مهندسین مشاور و دیگران نیز در زمینه سیل مطالعاتی داشتهاند.
رئیسی خاطرنشان کرد: یک سازمان مسئول باید این نمودار را تهیه کند و در اختیار قرار دهد و تنها نباید به مهندسین مشاور اکتفا کرد این در حالی است که اکثر طرحهای ما وابسته به کارشناس است.
وی تاکید کرد: ما معیار طراحی نداریم و این نمودار را تهیه نکردهایم. تهیه این منحنی چیزی نیست که دانشگاه بتواند بهتنهایی آن را به انجام برساند، بلکه بر عهده یک مملکت است و باید در قالب تحقیقات ملی ارائه شود.
استاد دانشگاه شیراز ادامه داد: برای جلوگیری از تکرار وقایع سیل سال جاری ضروری است ایجاد این منحنی را مطالبه کنیم.
رئیسی ابراز داشت: افزون بر این نقشه پهنه بندی سیلاب برای دوره بازگشت نیز توسط هیچ سازمان مسئولی ارائه نشده است و وزارت نیرو صریحا اعلام کرده که این پهنه بندی صورت نگرفته است؛ درحالیکه هزاران پژوهش در این زمینه انجام شده و ما افراد توانمندی برای تهیه این نقشه داریم.
پدر علم هیدروژئولوژی ایران گفت: این امور باید توسط سازمان متصدی سیل صورت گیرد و نباید از نهاد ریاست جمهوری توقع داشت که یک تنه آن را بر عهده گیرد.
وی با بیان اینکه پیش بینی ما درباره سیلاب خوب نیست، اظهار داشت: نمیتوان گفت گناهی بر گردن ماست. ارزیابی، هشدار سیلاب و مدیریت سیلاب را باید بررسی کنیم.
رئیسی ابراز داشت: مدیریت سیلاب به ما میگوید هشدار باید پیش از وقوع سیلاب داده شود و بسیج همگانی از قبل باید صورت گیرد. هلال احمر با تعداد محدود پس از وقوع بحران نمیتواند کاری از پیش ببرد، بلکه به برنامهریزیهای دقیق از پیش مشخصشده نیاز دارد.
کل سیستم شهر را در مدیریت بحران باید یکپارچه دید
عضو هیات علمی دانشگاه شیراز اظهار داشت: در مدیریت بحران تفکیک وظایف نباید به گونهای باشد که 20 سازمان متولی سیلاب باشند؛ در حالی که هماهنگی مورد انتظار را ندارند.
وی افزود: مگر میشود امور داخل شهر را به شهرداری داد و حوزه خارج از شهر را جدا کرد؟ کل سیستم را باید به صورت یکپارچه دید.
این استاد دانشگاه راهکار جلوگیری از سیل احتمالی آینده را استفاده از اطلس پهنهبندی سیل توسط ستاد فناوری سیلاب، شبیه سازی سیل با نرمافزارهای رایانهای، بررسی سرعت و ارتفاع با مدل بارندگی و تهیه طرح پیشگیری از سیلاب با استفاده از مدل بارندگی روان آب دانست.
سیلاب دشمن انسان نیست
رئیسی همچنین تاکید کرد: سیلاب دشمن انسان نیست، بستن راه صد ساله عبور سیل و خراب کردن خانه آن، دشمن انسان است. خانه سیل را خراب نکنیم، زیرا طبیعت خاموش و آرام انتقام میگیرد. سیلاب مربوط به امروز و دیروز نیست، حاصل 50 سال برنامه ریزی غلط ماست.
حقیقت یابی در سیل شیراز
در ادامه این نشست، رئیس کمیته حقیقتیاب شورای اسلامی شهر شیراز ضمن تشریح فعالیتهای شورای شهر از بدو وقوع سیلاب عنوان کرد: کمیته حقیقتیاب طی چندین جلسه با حضور متخصصان و مشاوران گزارشی در مرحله اول تهیه کرد که در سه بخش سازمانها و دستگاههایی که مسئولیت دارند، مطالعات کانال و علل و عوامل بروز حادثه تدوین شده است.
سید عبدالرزاق موسوی افزود: گروهی هشت نفره از کانون کارشناسان رسمی دادگستری ظرف سه هفته نیز بررسی را انجام میدهند و نتیجه رابه شورا ارائه میدهند .
وی با بیان اینکه در کارگروه پیشگیری از سیل ستاد مدیریت بحران سه مرحله آمادگی، مقابله و بازسازی تعریف شده است، گفت: ستاد بحران استان فارس بر مبنای این مراحل در 31 شهریور 97 طی دستورالعملی وظایف دانشگاههای مختلف را در حوزه سیل مشخص میکند.
عضو شورای اسلامی شهر شیراز ادامه داد: در 16 اسفندماه مجدداً وظایفی بر عهده دستگاهای مختلف گذاشته شد و جلسه مدیریت بحران شهرستان با توجه به تعطیلات نوروز، پایش وضعیت جوی را در تعطیلات بر عهده سازمان هواشناسی گذاشت؛ همچنین به روسای کارگروههای تخصصی با مشخص کردن دو رده جانشینی آماده باش کامل داده شد.
موسوی گفت:پیشبینی های ضروری و حیاتی از جمله لایروبی مستمر، شناسایی نقاط آسیبپذیر پر خطر، شناسایی و پایش نقاط درخطر و حادثه خیز با توجه به تجربیات گذشته نیز در دستور کار قرار گرفت.
پرسش های بی پاسخ
وی اظهار داشت: ذکر این نکات از این رو مهم است که اعلام شده هماهنگی بین مسئولان دیده نشده و مسئولان غافلگیر شدهاند؛ درحالی که برای رسیدگی به این امر دستگاههایی مشخص شدهاند؛ اما وظیفه هر دستگاه مشخص نشده است که این موضوع نکته مهمی است که شورا پیگیری خواهد کرد.
رئیس کمیته حقیقت یاب سیل شورای اسلامی شهر شیراز گفت: از زمانی که سیل جاری شد تا به دروازه قرآن رسید فاصله زمانی 26 تا 40 دقیقه مطرح شده است، اینکه چه کسانی مسئول بودند و چه دستگاهی متولی هشدار به مردم و جلوگیری از حضور مردم در نواحی خطرخیز بوده است، مشخص نشده است.
وی با اشاره به اینکه در مسیل سیل، 130هکتار ساخت و ساز صورت گرفته است، اظهار داشت: کمیسیون ماده 100 شهرداری بیش از هشت رای درباره ساخت و سازهای غیر قانونی در محدوده دروازه قرآن شیراز داده است.
موسوی بیان کرد: بر اساس مستندات و مطالعاتی که درباره کانال عبور آب در دروازه قرآن ارائه شده است، بیش از 30 سال پیش طرحی ارائه شده که براساس آن کانالی برای عبور آب ایجاد شود؛ اما بر سر قطر کانال اختلاف نظر است و گفته میشود آنچه تعیین شده با آنچه انجام شده متفاوت است.
وی افزود: همچنین در نزدیکی پل علی ابن حمزه نیز کانال زانو خورده و مسیر آب مستقیم نیست؛ جز اینها یک بند تاخیری با گنجایش 50 هزار متر مکعب آب باید پیشبینی میشد که نشده است.
موسوی با بیان اینکه براساس مطالعاتی دیگر باید لوله ای به قطر 60 سانتیمتر افزوده میشد، خاطرنشان کرد: همزمان با افزودن لوله یادشده باید بندی تاخیری نیز ساخته میشد.
عضو شورای اسلامی شهر شیراز اظهار داشت: شرکت آب منطقه ای پاسخی به این طرحها نداده است؛ اما اعلام کرده است که در زمان احداث کانال با این امر مخالف بودهاند ولی کسی به اظهار نظر آنها توجه نکرده است.
تصویب وضعیت کنونی دروازه قرآن در شورای عالی شهرسازی
معاون شهرسازی و معماری شهرداری شیراز دیگر مهمان بخش نخست این میزگرد بود. آرش فرجزاده با بیان اینکه بنا بر گزارش وزارت نیرو میزان بارندگی سال گذشته 107 میلیمتر بوده است، گفت: این میزان در سال جاری به 293 میلیمتر رسیده که از متوسط 50 ساله کشور هم بیشتر است.
فرجزاده عنوان کرد: محدوده دروازه قرآن در حد فاصله محدوده خدماتی و حریم شهر شیراز قرار دارد، طرح اول جامع ما در سال 51 و طرح جامع دوم در سال 68 و طرح جامع سوم در سال 88 به تایید شورای عالی شهرسازی کشور به منزله عالیترین مقام تهیه و تصویب طرحهای جامع و تفصیلی شهرها رسید.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری شیراز گفت: در طرح سال 51 ورودی شیراز در زیر دروازه قرآن قرار داشت؛ اما در طرحهای بعدی ورودی 45 متری کنونی مورد تصویب شورای عالی شهرسازی قرار گرفته است و درحالی امروز برخی دستگاه ها از زیر بار مسئولیت شانه خالی میکنند که همگی این طرح را امضا کرده بودند.
وی با بیان اینکه محدوده حوضه آبریز دروازه قرآن 27 کیلومتر مربع است، اظهار داشت: این مساحت برای یک حوضه آبریز بسیار کوچک تلقی میشود.
فرجزاده اضافه کرد: محیط این مجموعه 32.7 کیلومتر است و هزار متر اختلاف ارتفاع وجود دارد که همین اختلاف شدت و میزان بارش را افزایش میدهد.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری شیراز خاطرنشان کرد: همه این موارد باعث پدید آمدن آثار تخریبی سیل شد؛ افزون بر این در پنجم فروردینماه از ساعت 32 و 11 دقیقه تا 48و 11 دقیقه 7.3 میلیمتر بارندگی رخ داد؛ یعنی 72 میلیمتر بر ساعت.
وی عنوان کرد: این بارندگی با این شدت در بیش از 250 سال گذشته شیراز بیسابقه بوده است.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری شیراز با بیان اینکه شهرداری محدوده خطر را در حریم شهر مشخص کرده است، گفت: هیچکس در این محدوده اجازه دخل و تصرفی و دخالت ندارد.
شدتآب بسیار، قطر لوله کم
فرجزاده اظهار داشت: براساس آنالیز اولیه مشاوران شهرداری میزان دبی این سیل با توجه به آبی که از (روستای) آبزنگی به سمت شیراز جاری شد، بیش از 70 متر مکعب بر ثانیه پیش بینی شده؛ درحالیکه لوله به کار گرفته شده در بهترین شرایط دوره بازگشت 50 ساله، پنج برابر کمتر است.
وی افزود: آب در حوضچههای مختلف به علت سیلابی شدن پشت فنسهای موجود در مسیر قرار گرفته و گل ولایِ جمعشده به علت فشار باعث یک باره باز شدن حصارها شده و اثر تخریب را افزایش داده است.
فرج زاده گفت: تاکنون 139 هکتار از اراضی بالادست شیراز دستخوش تغییرات شده است.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری شیراز با اشاره به دستاندازی جاده خرامه به حریم سیلاب بیان کرد: این جاده به صورت عرضی، مسیر طولی حوضه آبریز را قطع کرده و صرف وجود چند آبراهه این دست اندازی به طبیعت را از بین نمی برد.
وی بیان داشت: اختلاف ارتفاع هزار متری، طول مسیر و تمرکز زمانی بارش همگی باعث افزایش قدرت تخریبی سیلاب شد.
فرج زاده گفت: از دهه 60 تا به حال سعی کردهاند سیلاب را با ایجاد خندق و کشاندن به رودخانه خشک مهار کنند؛ درحالیکه راه حل اساسی ایجاد بندهای تاخیری در حوضه آبریز است.
نبود دستگاه سنجش دبی آب در حوضه دروازه قرآن
در ادامه این نشست، عضو هیات علمی بخش مهندسی منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه شیراز درباره علل وقوع سیل فروردینماه در شیراز گفت: اگر شدت بارش بیشتر از شدت نفوذپذیری خاک باشد، سیل ایجاد میشود؛ اما اگر شدت بارش کمتر از نفوذ پذیری خاک باشد، باعث پر شدن سفرههای زیرزمینی خواهد شد.
علیمراد حسنلی با بیان اینکه در شیراز هیچ دستگاه سنجشی مستقر در حوضه دروازه قرآن وجود ندارد، گفت: ناچار برای سنجش میزان بارش به آمار شرکت آب منطقهای در خیابان ارم متوسل شدیم.
وی ادامه داد: روز 5 فروردینماه بارندگی از ساعت 7 و 30 دقیقه صبح آغاز شد؛ اما در ساعت 10و 35 دقیقه تشدید میشود و ده دقیقه بعد به اوج میرسد که منجر به بروز سیل شد.
عضو هیات علمی دانشگاه شیراز خاطرنشان کرد: تجربه و اطلاعات نشان میدهد که در بالادست بارندگی شدید تر بوده است.
حسنلی با اشاره به اطلاعات به دست آمده براساس ایستگاه هواشناسی دانشگاه برکلی امریکا گفت: این اطلاعات نشان میدهد در چهار مقطع از حوضه آبریز دروازه قرآن با طول و عرض جغرافیایی مختلف شدت مختلف بارش از 30 تا 33 میلیمتر ثبت شده است؛ براین اساس بارش این حوضه، 31 درصد بیشتر از بارش ارم بوده است که به رقم 94 میلیمتر در ساعت میرسد.
این استاد دانشگاه اظهار داشت: یکی از دلایل سیل شدت بارش است، دیگری دستکاریهای شدید در حوضه، ساخت و ساز، جادهسازی، ایجاد پادگان و میدان تیر و نیز وجود کارخانهها در مسیل.
وی افزود: در برخی نقاط حوضه بالادست خاکریزهایی ایجاد شده است که با وجود کوچکی آنها در برخی جاها شسته شده و همراه سیل پایین آمده، در برخی نقاط هم برای کاهش هزینه ساخت پل برای کمربندی، دو مسیر عبوری آب به یک مسیر بدل شده که به تجمیع سیلاب منجر شده است.
حسنلی ادامه داد: افزون بر این موارد، وجود مواد زائد، نخاله ساختمانی و زباله در سطح حوضه به گونهای بوده است که حتی اگر حوضچهای هم در بالادست وجود داشت، با این شدت دستکاری در طبیعت، سریع پر میشد.
وی گفت: در گذشته سیل شیراز از دره مجاور دروازه قرآن عبور میکرد؛ اما پس از زیباسازی و توسعه جاده حجم کافی عبور سیلاب در نظر گرفته نشده است؛ بنابراین وقتی تغییرات وسیع انجام میدهیم نمیتوانیم انتظار داشته باشیم سیل تخریب نداشته باشد.
خشکسالی و سیل دو روی یک سکه است
عضو هیات علمی بخش مهندسی منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه شیراز با بیان اینکه خشکسالی و سیل دو روی یک سکه است، ادامه داد: طبیعت اقلیم ما خشک است و بارندگی شدید منجر به سیل میشود؛ از همین رو ایجاد زیرساختها و درنظر گرفتن تمهیدات لازم ضروری است.
حسنلی در ادامه با اشاره به اینکه پدیده تغییرات اقلیمی محاسبات گذشته را در زمینه بارش به هم زده است، گفت: به همین دلیل دیگر نمیتوان از دادههای قبلی استفاده کرد ما باید تغییرات اقلیمی را در نظر بگیریم و ارزیابی بلندمدت کنیم تا بتوانیم پیش بینی درست داشته باشیم.
وی همچنین بر ضرورت تجهیز دستگاه سنجش و اندازه گیری پارامترهای هواشناسی تاکید کرد و گفت: در کشور ما هنوز دستگاههای پیشرفته وجود ندارد و این مایه تاسف است چراکه این دستگاهها برای کنترل و مدیریت بحران الزامی است.
استراتژی مقابله با سیل تغییر کرده است
بخش دوم این نشست با سخنرانی استاد دانشکده عمران دانشگاه شیراز آغاز شد.
ناصر طالببیدختی با بیان اینکه سیل پدیدهای فراگیر در کشور است، گفت: سیل به ویژه حوضههای کوچک با شیب تند تلفات جانی به همراه داشته است.
وی عنوان کرد: روند افزایشی تعداد وقوع سیلاب و خسارات جانی و مالی ناشی از آن طی سالها افزایش یافته است.
عضو هیات علمی دانشگاه شیراز با اشاره به اینکه در سالهای اخیر مقابله با سیل در سطح جهانی تغییر کرده است، گفت: تغییر مدیریت استراتژیک از مدیریت بحران به محیط زیست و از مهار سیلاب به مدیریت سیلاب و نیز افزایش تابآوری اراضی کشاورزی در برابر سیل، امروزه در دستور کار کشورهای جهان قرار گرفته است.
طالب بیدختی تاکید کرد: مقابله با سیل باید در سطح ملی، استانی و محلی انجام شود تا بتوان همزیستی با سیلاب و مدیریت به هم پیوسته و جامع سیلاب را تدوین کرد.
وی با بیان اینکه جلب مشارکتهای مردمی در مراحل مختلف و در همه زمینه ها از جمله آموزش بسیار اهمیت دارد، خاطرنشان کرد: مردم باید در زمینههای مختلف مربوط به آب دانش و آگاهی داشته باشند؛ همانطور که در ژاپن به صورت مستند درباره زلزله از مهدکودک تا دانشگاه کلاسهای بازآموزی وجود دارد.
این استاد دانشگاه اظهار داشت: همانطور که در سالهای اخیر توجه به سازگاری با کمآبی مطرح بوده است، سازگاری با سیل هم باید برجسته شود و هدف باید این باشد که تحت هیچ شرایطی خسارت جانی نداشته باشیم.
این متخصص مهندسی عمران و محیطزیست خاطرنشان کرد: نظامنامه وزارت نیرو درباره سیلاب که در آن مسئولیت همه سازمان ها مشخص شده باید بازنگری شود.
وی افزود: این بازنگری باید بر اساس این دیدگاه صورت گیرد که همه آموزش مدیریت سیلاب ببیند و تابآوری شهر را در نظر بگیرند؛ درحالی که نظامنامه فعلی دستورالعملی کلی است و نیاز است دوباره برای هر استان، محل یا منطقهای تعریف شود.
طالببیدختی نیز علت بروز سیل دروازه قرآن و شهرک سعدی را شدت بارش، شیب تند، اقدامات سازهای و غیرسازهای کارشناسی نشده و فقدان دستورالعمل جامع و مانع دانست.
در ادامه این نشست دیگر استاد بخش مهندسی عمران و محیطزیست دانشگاه شیراز به ارائه سخنرانی پرداخت.
بروز سیل براساس عملکرد ما طبیعی است
محمد کاظم ناظم السادات عضو هیات علمی دانشگاه شیراز که دارای دکترای اقیانوسشناسی از دانشگاه نیوساوت ولز استرالیاست، نیز در این میزگرد تخصصی گفت: سیلی که اتفاق افتاد براساس رفتارهای ما درباره محیطزیست کاملاً طبیعی است.
وی اظهار داشت: مدیریت بحران دانشی است که باید بر عهده تئورسین اجتماعی-علمی باشد.
عضو هیات علمی دانشگاه شیراز با بیان اینکه عدم توجه به اصول مانع حصول نتیجه میشود، ابراز داشت: احتمال بروز آتش سوزی و حمله ملخ ناشی از عملکرد پیشین ماست.
ناظمالسادات تاکید کرد: اگر سیستم ماهوارهای ما درست بود، بلافاصله با تشخیص ابرها ستاد بحران تشکیل میشد و هشدارهای لازم را میدادند.
وی خاطرنشان کرد: امروز برای مدیریت بحران نمی توان تنها از روی زمین اقدام کرد و مطالعات ماهواره ای از اهمیت بسیاری برخوردار است.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه زمین لحظهبهلحظه پایش میشود، عنوان داشت: حدود 40 تا 50 ماهواره وضعیت ما را در زمان سیل ضبط و ثبت کرده اند و میزان ابر و مشخصات فیزیکی آن را مشخص کردهاند؛ درحالیکه ما از این اطلاعات بیبهره بودهایم.
سالهاست که تاکید میکنیم سیستم ماهوارهای باید راه اندازی شود
ناظمالسادات افزود: سالهاست که تاکید میکنیم سیستم ماهوارهای باید راه اندازی شود؛ اما ثمری ندارد. زمانی دستیابی به این تجهیزات آسان و ارزان بود؛ ولی هر روز که تحریم بیشتر می شود مشکلات هم افزایش مییابد و تهیه تجهیزات بسیار دشوار تر.
این استاد مطالعات اقیانوسی در عین حال عنوان کرد: با وجود دشواری دستیابی به اطلاعات ماهوارهای امکان دسترسی به آن وجود دارد و هنوز اطلاعات ارزشمند بسیاری به وسیله ماهواره های مختلف می توان به دست آورد.
وی با اشاره به اقدامات صورتگرفته برای تهیه ماهواره ابراز کرد: طی سالهای گذشته نامه های بسیاری به مقامات مختلف نوشته شده؛ اما هیچ تأثیری نداشته است.
ناظمالسادات گفت: امروز نگران آتشسوزی هستیم که اگر اتفاق بیفتد، بسیار بدتر از سیل خسارت به بار میآورد. مسئولان باید بدانند فردا دیر است و نمیتوان در زمان بحران دست به کار شد.
بروز سیلاب از پیامدهای توسعه است
در ادامه این میزگرد، رضا افشینشریفان دکترای مهندسی آب و استاد دانشگاه آزاد اسلامی شیراز به سخنرانی پرداخت.
وی با ارائه نمودارها و آمار عنوان کرد: سیل از سال 2007 تا 2017 در کشور رخ داده است و امروز تنها توجهها را به خودجلب کرده و موضوع جدیدی نیست.
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: بروز سیلاب از پیامدهای توسعه است؛ همانگونه که آمار نشان میدهد از سال 1997 تا 2018 با گسترش تکنولوژی، افزایش توسعه عامل خسارت شده است؛ چراکه امروز میتوانیم در نقاطی که پیش از این در دسترس نبودهاند دخل و تصرف کنیم.
وی بر ضرورت توجه به حوضه های آبریز کوچک تاکید کرد و گفت: آیین نامه ها درزمینه حوضه های کوچک مسکوت هستند و به این مقوله به صورت جدی نپرداختهاند.
افشینشریفان عنوان کرد: در سالهای اخیر خسارات ناشی از سیلاب 250 درصد افزایش داشته است؛ همچنین 70 درصد از اعتبارات سالانه ستاد حوادث غیرمترقبه به سیلاب اختصاص یافته است.
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی بیان داشت: از سال 1331 تا 1380 سیر صعودی خسارت سیل به خوبی در آمار ایران نشان داده می شود؛ این در حالی است که این موضوع تاکنون جدی گرفته نشده است.
وی با بیان اینکه کل حوضه های آبریز شهر شیراز حوضه های کوهستانی است، ادامه داد: تمام حوضه های آبگیر شیراز به لیست بر اساس مساحت مطالعه شدهاند و نتایج آنها مشخص و در دردسترس است.
افشینشریفان عنوان کرد: مساحت حوضه آبریز دروازه قرآن 29 کیلومتر مربع بوده است که یک و نیم کیلومتر مربع از آن در محدوده شهری و 27.5 کیلومتر مربع آن در بیرون شهر قرار دارد؛ همچنین راههای اصلی این حوضه مسیر دروازه قرآن است.
وی افزود: لولهای که در دروازه قرآن برای عبور آب در نظر گرفته شده است، ظرفیت کافی برای هدایت آب ندارد؛ هرچند اگر لولهگذاری هم نمیشد دست اندازی در طبیعت منطقه باعث میشد که حتی مسیر طبیعی هم ظرفیت هدایت آن را نداشته باشد؛ یعنی در هر صورت دچار سیل میشدیم.
این میزگرد تخصصی به همت انجمن فرهنگ و سیاست دانشگاه شیراز از تشکل های دانشجویی این دانشگاه برگزار شد.
سیل پنجم فروردین ماه دروازه قرآن شیراز جان 21 نفر را گرفت، افزون بر یکصد نفر را مصدوم کرد و موجب انباشته شدن 300 خودرو بر روی یکدیگر و خسارات مالی بسیار شد.
پروفسور عزتالله رئیسی عنوان کرد: دوره بازگشت سیل صد ساله است؛ اما هرچه این دوره طولانیتر شود بر مدت زمان و شدتش افزوده میشود.
وی با بیان اینکه طراحی های شهری عمدتاً براساس سیلاب صد ساله است، افزود: در بروز سیلاب، کاهش محل عبور سیل به عنوان مهمترین عامل به شمار میرود و احداث سازههای شهری از قبیل پل و بند، جاده، راه آهن و ساختمان مقطع عبور را کم میکند.
عضو هیات علمی دانشگاه شیراز بیان داشت: با احداث شهر ضریب نفوذ بارندگی در زمین کاهش می یابد؛ افزون بر این از بین بردن جنگل ها و مراتع و نیز ایجاد شیار در جهت شیب احتمال بروز سیل را افزایش میدهد و بر شدت سیلاب میافزاید.
وی با تاکید بر اینکه آبخیزداری به معنای برگرداندن جنگل و مرتع به حالت اولیه است و نه طراحی جدید، گفت: منابع طبیعی باید به حالت ابتدایی برگردد.
رئیسی اظهار داشت: ساخت جاده و از بین بردن پلها باعث ارتفاع گرفتن سیلاب میشود، غیر از اینها باعث تغییر مسیر سیلاب نیز میشود؛ بنابراین سرعت سیل افزایش مییابد؛ درنتیجه بارش مشابه در دو دوره زمانی قبل و بعد از ساخت و ساز سرعت متفاوتی روی زمین خواهد داشت.
نبود دستگاههای اتوماتیک بحرانساز است
این استاد دانشگاه شیراز با بیان اینکه در رودخانههایی که دارای ایستگاه هیدرومتری (آبسنجی) هستند، میتوان دبی سیل را پیدا کرد و آمار داد، گفت: عدم اندازهگیری لحظهای و نبود دستگاههای اتوماتیک در بسیاری رودها باعث شده دوره آماری ما کم باشد یا اصلا دوره آماری نداشته باشیم.
پدر علم هیدروژئولوژی ایران عنوان کرد: در نقاطی مانند شهرک سعدی و دروازه قرآن که هیچ دستگاهی وجود ندارد، باید از روشهای مختلف برای اندازه گیری دبی آب استفاده کرد.
وی ادامه داد: نمودار شدت - مدت - فراوانی بارش تاکنون طراحی نشده است؛ درحالیکه وزارت نیرو دادههایی را ارائه میکرده است و دانشگاهها، مراکز پژوهشی، مهندسین مشاور و دیگران نیز در زمینه سیل مطالعاتی داشتهاند.
رئیسی خاطرنشان کرد: یک سازمان مسئول باید این نمودار را تهیه کند و در اختیار قرار دهد و تنها نباید به مهندسین مشاور اکتفا کرد این در حالی است که اکثر طرحهای ما وابسته به کارشناس است.
وی تاکید کرد: ما معیار طراحی نداریم و این نمودار را تهیه نکردهایم. تهیه این منحنی چیزی نیست که دانشگاه بتواند بهتنهایی آن را به انجام برساند، بلکه بر عهده یک مملکت است و باید در قالب تحقیقات ملی ارائه شود.
استاد دانشگاه شیراز ادامه داد: برای جلوگیری از تکرار وقایع سیل سال جاری ضروری است ایجاد این منحنی را مطالبه کنیم.
رئیسی ابراز داشت: افزون بر این نقشه پهنه بندی سیلاب برای دوره بازگشت نیز توسط هیچ سازمان مسئولی ارائه نشده است و وزارت نیرو صریحا اعلام کرده که این پهنه بندی صورت نگرفته است؛ درحالیکه هزاران پژوهش در این زمینه انجام شده و ما افراد توانمندی برای تهیه این نقشه داریم.
پدر علم هیدروژئولوژی ایران گفت: این امور باید توسط سازمان متصدی سیل صورت گیرد و نباید از نهاد ریاست جمهوری توقع داشت که یک تنه آن را بر عهده گیرد.
وی با بیان اینکه پیش بینی ما درباره سیلاب خوب نیست، اظهار داشت: نمیتوان گفت گناهی بر گردن ماست. ارزیابی، هشدار سیلاب و مدیریت سیلاب را باید بررسی کنیم.
رئیسی ابراز داشت: مدیریت سیلاب به ما میگوید هشدار باید پیش از وقوع سیلاب داده شود و بسیج همگانی از قبل باید صورت گیرد. هلال احمر با تعداد محدود پس از وقوع بحران نمیتواند کاری از پیش ببرد، بلکه به برنامهریزیهای دقیق از پیش مشخصشده نیاز دارد.
کل سیستم شهر را در مدیریت بحران باید یکپارچه دید
عضو هیات علمی دانشگاه شیراز اظهار داشت: در مدیریت بحران تفکیک وظایف نباید به گونهای باشد که 20 سازمان متولی سیلاب باشند؛ در حالی که هماهنگی مورد انتظار را ندارند.
وی افزود: مگر میشود امور داخل شهر را به شهرداری داد و حوزه خارج از شهر را جدا کرد؟ کل سیستم را باید به صورت یکپارچه دید.
این استاد دانشگاه راهکار جلوگیری از سیل احتمالی آینده را استفاده از اطلس پهنهبندی سیل توسط ستاد فناوری سیلاب، شبیه سازی سیل با نرمافزارهای رایانهای، بررسی سرعت و ارتفاع با مدل بارندگی و تهیه طرح پیشگیری از سیلاب با استفاده از مدل بارندگی روان آب دانست.
سیلاب دشمن انسان نیست
رئیسی همچنین تاکید کرد: سیلاب دشمن انسان نیست، بستن راه صد ساله عبور سیل و خراب کردن خانه آن، دشمن انسان است. خانه سیل را خراب نکنیم، زیرا طبیعت خاموش و آرام انتقام میگیرد. سیلاب مربوط به امروز و دیروز نیست، حاصل 50 سال برنامه ریزی غلط ماست.
حقیقت یابی در سیل شیراز
در ادامه این نشست، رئیس کمیته حقیقتیاب شورای اسلامی شهر شیراز ضمن تشریح فعالیتهای شورای شهر از بدو وقوع سیلاب عنوان کرد: کمیته حقیقتیاب طی چندین جلسه با حضور متخصصان و مشاوران گزارشی در مرحله اول تهیه کرد که در سه بخش سازمانها و دستگاههایی که مسئولیت دارند، مطالعات کانال و علل و عوامل بروز حادثه تدوین شده است.
سید عبدالرزاق موسوی افزود: گروهی هشت نفره از کانون کارشناسان رسمی دادگستری ظرف سه هفته نیز بررسی را انجام میدهند و نتیجه رابه شورا ارائه میدهند .
وی با بیان اینکه در کارگروه پیشگیری از سیل ستاد مدیریت بحران سه مرحله آمادگی، مقابله و بازسازی تعریف شده است، گفت: ستاد بحران استان فارس بر مبنای این مراحل در 31 شهریور 97 طی دستورالعملی وظایف دانشگاههای مختلف را در حوزه سیل مشخص میکند.
عضو شورای اسلامی شهر شیراز ادامه داد: در 16 اسفندماه مجدداً وظایفی بر عهده دستگاهای مختلف گذاشته شد و جلسه مدیریت بحران شهرستان با توجه به تعطیلات نوروز، پایش وضعیت جوی را در تعطیلات بر عهده سازمان هواشناسی گذاشت؛ همچنین به روسای کارگروههای تخصصی با مشخص کردن دو رده جانشینی آماده باش کامل داده شد.
موسوی گفت:پیشبینی های ضروری و حیاتی از جمله لایروبی مستمر، شناسایی نقاط آسیبپذیر پر خطر، شناسایی و پایش نقاط درخطر و حادثه خیز با توجه به تجربیات گذشته نیز در دستور کار قرار گرفت.
پرسش های بی پاسخ
وی اظهار داشت: ذکر این نکات از این رو مهم است که اعلام شده هماهنگی بین مسئولان دیده نشده و مسئولان غافلگیر شدهاند؛ درحالی که برای رسیدگی به این امر دستگاههایی مشخص شدهاند؛ اما وظیفه هر دستگاه مشخص نشده است که این موضوع نکته مهمی است که شورا پیگیری خواهد کرد.
رئیس کمیته حقیقت یاب سیل شورای اسلامی شهر شیراز گفت: از زمانی که سیل جاری شد تا به دروازه قرآن رسید فاصله زمانی 26 تا 40 دقیقه مطرح شده است، اینکه چه کسانی مسئول بودند و چه دستگاهی متولی هشدار به مردم و جلوگیری از حضور مردم در نواحی خطرخیز بوده است، مشخص نشده است.
وی با اشاره به اینکه در مسیل سیل، 130هکتار ساخت و ساز صورت گرفته است، اظهار داشت: کمیسیون ماده 100 شهرداری بیش از هشت رای درباره ساخت و سازهای غیر قانونی در محدوده دروازه قرآن شیراز داده است.
موسوی بیان کرد: بر اساس مستندات و مطالعاتی که درباره کانال عبور آب در دروازه قرآن ارائه شده است، بیش از 30 سال پیش طرحی ارائه شده که براساس آن کانالی برای عبور آب ایجاد شود؛ اما بر سر قطر کانال اختلاف نظر است و گفته میشود آنچه تعیین شده با آنچه انجام شده متفاوت است.
وی افزود: همچنین در نزدیکی پل علی ابن حمزه نیز کانال زانو خورده و مسیر آب مستقیم نیست؛ جز اینها یک بند تاخیری با گنجایش 50 هزار متر مکعب آب باید پیشبینی میشد که نشده است.
موسوی با بیان اینکه براساس مطالعاتی دیگر باید لوله ای به قطر 60 سانتیمتر افزوده میشد، خاطرنشان کرد: همزمان با افزودن لوله یادشده باید بندی تاخیری نیز ساخته میشد.
عضو شورای اسلامی شهر شیراز اظهار داشت: شرکت آب منطقه ای پاسخی به این طرحها نداده است؛ اما اعلام کرده است که در زمان احداث کانال با این امر مخالف بودهاند ولی کسی به اظهار نظر آنها توجه نکرده است.
تصویب وضعیت کنونی دروازه قرآن در شورای عالی شهرسازی
معاون شهرسازی و معماری شهرداری شیراز دیگر مهمان بخش نخست این میزگرد بود. آرش فرجزاده با بیان اینکه بنا بر گزارش وزارت نیرو میزان بارندگی سال گذشته 107 میلیمتر بوده است، گفت: این میزان در سال جاری به 293 میلیمتر رسیده که از متوسط 50 ساله کشور هم بیشتر است.
فرجزاده عنوان کرد: محدوده دروازه قرآن در حد فاصله محدوده خدماتی و حریم شهر شیراز قرار دارد، طرح اول جامع ما در سال 51 و طرح جامع دوم در سال 68 و طرح جامع سوم در سال 88 به تایید شورای عالی شهرسازی کشور به منزله عالیترین مقام تهیه و تصویب طرحهای جامع و تفصیلی شهرها رسید.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری شیراز گفت: در طرح سال 51 ورودی شیراز در زیر دروازه قرآن قرار داشت؛ اما در طرحهای بعدی ورودی 45 متری کنونی مورد تصویب شورای عالی شهرسازی قرار گرفته است و درحالی امروز برخی دستگاه ها از زیر بار مسئولیت شانه خالی میکنند که همگی این طرح را امضا کرده بودند.
وی با بیان اینکه محدوده حوضه آبریز دروازه قرآن 27 کیلومتر مربع است، اظهار داشت: این مساحت برای یک حوضه آبریز بسیار کوچک تلقی میشود.
فرجزاده اضافه کرد: محیط این مجموعه 32.7 کیلومتر است و هزار متر اختلاف ارتفاع وجود دارد که همین اختلاف شدت و میزان بارش را افزایش میدهد.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری شیراز خاطرنشان کرد: همه این موارد باعث پدید آمدن آثار تخریبی سیل شد؛ افزون بر این در پنجم فروردینماه از ساعت 32 و 11 دقیقه تا 48و 11 دقیقه 7.3 میلیمتر بارندگی رخ داد؛ یعنی 72 میلیمتر بر ساعت.
وی عنوان کرد: این بارندگی با این شدت در بیش از 250 سال گذشته شیراز بیسابقه بوده است.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری شیراز با بیان اینکه شهرداری محدوده خطر را در حریم شهر مشخص کرده است، گفت: هیچکس در این محدوده اجازه دخل و تصرفی و دخالت ندارد.
شدتآب بسیار، قطر لوله کم
فرجزاده اظهار داشت: براساس آنالیز اولیه مشاوران شهرداری میزان دبی این سیل با توجه به آبی که از (روستای) آبزنگی به سمت شیراز جاری شد، بیش از 70 متر مکعب بر ثانیه پیش بینی شده؛ درحالیکه لوله به کار گرفته شده در بهترین شرایط دوره بازگشت 50 ساله، پنج برابر کمتر است.
وی افزود: آب در حوضچههای مختلف به علت سیلابی شدن پشت فنسهای موجود در مسیر قرار گرفته و گل ولایِ جمعشده به علت فشار باعث یک باره باز شدن حصارها شده و اثر تخریب را افزایش داده است.
فرج زاده گفت: تاکنون 139 هکتار از اراضی بالادست شیراز دستخوش تغییرات شده است.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری شیراز با اشاره به دستاندازی جاده خرامه به حریم سیلاب بیان کرد: این جاده به صورت عرضی، مسیر طولی حوضه آبریز را قطع کرده و صرف وجود چند آبراهه این دست اندازی به طبیعت را از بین نمی برد.
وی بیان داشت: اختلاف ارتفاع هزار متری، طول مسیر و تمرکز زمانی بارش همگی باعث افزایش قدرت تخریبی سیلاب شد.
فرج زاده گفت: از دهه 60 تا به حال سعی کردهاند سیلاب را با ایجاد خندق و کشاندن به رودخانه خشک مهار کنند؛ درحالیکه راه حل اساسی ایجاد بندهای تاخیری در حوضه آبریز است.
نبود دستگاه سنجش دبی آب در حوضه دروازه قرآن
در ادامه این نشست، عضو هیات علمی بخش مهندسی منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه شیراز درباره علل وقوع سیل فروردینماه در شیراز گفت: اگر شدت بارش بیشتر از شدت نفوذپذیری خاک باشد، سیل ایجاد میشود؛ اما اگر شدت بارش کمتر از نفوذ پذیری خاک باشد، باعث پر شدن سفرههای زیرزمینی خواهد شد.
علیمراد حسنلی با بیان اینکه در شیراز هیچ دستگاه سنجشی مستقر در حوضه دروازه قرآن وجود ندارد، گفت: ناچار برای سنجش میزان بارش به آمار شرکت آب منطقهای در خیابان ارم متوسل شدیم.
وی ادامه داد: روز 5 فروردینماه بارندگی از ساعت 7 و 30 دقیقه صبح آغاز شد؛ اما در ساعت 10و 35 دقیقه تشدید میشود و ده دقیقه بعد به اوج میرسد که منجر به بروز سیل شد.
عضو هیات علمی دانشگاه شیراز خاطرنشان کرد: تجربه و اطلاعات نشان میدهد که در بالادست بارندگی شدید تر بوده است.
حسنلی با اشاره به اطلاعات به دست آمده براساس ایستگاه هواشناسی دانشگاه برکلی امریکا گفت: این اطلاعات نشان میدهد در چهار مقطع از حوضه آبریز دروازه قرآن با طول و عرض جغرافیایی مختلف شدت مختلف بارش از 30 تا 33 میلیمتر ثبت شده است؛ براین اساس بارش این حوضه، 31 درصد بیشتر از بارش ارم بوده است که به رقم 94 میلیمتر در ساعت میرسد.
این استاد دانشگاه اظهار داشت: یکی از دلایل سیل شدت بارش است، دیگری دستکاریهای شدید در حوضه، ساخت و ساز، جادهسازی، ایجاد پادگان و میدان تیر و نیز وجود کارخانهها در مسیل.
وی افزود: در برخی نقاط حوضه بالادست خاکریزهایی ایجاد شده است که با وجود کوچکی آنها در برخی جاها شسته شده و همراه سیل پایین آمده، در برخی نقاط هم برای کاهش هزینه ساخت پل برای کمربندی، دو مسیر عبوری آب به یک مسیر بدل شده که به تجمیع سیلاب منجر شده است.
حسنلی ادامه داد: افزون بر این موارد، وجود مواد زائد، نخاله ساختمانی و زباله در سطح حوضه به گونهای بوده است که حتی اگر حوضچهای هم در بالادست وجود داشت، با این شدت دستکاری در طبیعت، سریع پر میشد.
وی گفت: در گذشته سیل شیراز از دره مجاور دروازه قرآن عبور میکرد؛ اما پس از زیباسازی و توسعه جاده حجم کافی عبور سیلاب در نظر گرفته نشده است؛ بنابراین وقتی تغییرات وسیع انجام میدهیم نمیتوانیم انتظار داشته باشیم سیل تخریب نداشته باشد.
خشکسالی و سیل دو روی یک سکه است
عضو هیات علمی بخش مهندسی منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه شیراز با بیان اینکه خشکسالی و سیل دو روی یک سکه است، ادامه داد: طبیعت اقلیم ما خشک است و بارندگی شدید منجر به سیل میشود؛ از همین رو ایجاد زیرساختها و درنظر گرفتن تمهیدات لازم ضروری است.
حسنلی در ادامه با اشاره به اینکه پدیده تغییرات اقلیمی محاسبات گذشته را در زمینه بارش به هم زده است، گفت: به همین دلیل دیگر نمیتوان از دادههای قبلی استفاده کرد ما باید تغییرات اقلیمی را در نظر بگیریم و ارزیابی بلندمدت کنیم تا بتوانیم پیش بینی درست داشته باشیم.
وی همچنین بر ضرورت تجهیز دستگاه سنجش و اندازه گیری پارامترهای هواشناسی تاکید کرد و گفت: در کشور ما هنوز دستگاههای پیشرفته وجود ندارد و این مایه تاسف است چراکه این دستگاهها برای کنترل و مدیریت بحران الزامی است.
استراتژی مقابله با سیل تغییر کرده است
بخش دوم این نشست با سخنرانی استاد دانشکده عمران دانشگاه شیراز آغاز شد.
ناصر طالببیدختی با بیان اینکه سیل پدیدهای فراگیر در کشور است، گفت: سیل به ویژه حوضههای کوچک با شیب تند تلفات جانی به همراه داشته است.
وی عنوان کرد: روند افزایشی تعداد وقوع سیلاب و خسارات جانی و مالی ناشی از آن طی سالها افزایش یافته است.
عضو هیات علمی دانشگاه شیراز با اشاره به اینکه در سالهای اخیر مقابله با سیل در سطح جهانی تغییر کرده است، گفت: تغییر مدیریت استراتژیک از مدیریت بحران به محیط زیست و از مهار سیلاب به مدیریت سیلاب و نیز افزایش تابآوری اراضی کشاورزی در برابر سیل، امروزه در دستور کار کشورهای جهان قرار گرفته است.
طالب بیدختی تاکید کرد: مقابله با سیل باید در سطح ملی، استانی و محلی انجام شود تا بتوان همزیستی با سیلاب و مدیریت به هم پیوسته و جامع سیلاب را تدوین کرد.
وی با بیان اینکه جلب مشارکتهای مردمی در مراحل مختلف و در همه زمینه ها از جمله آموزش بسیار اهمیت دارد، خاطرنشان کرد: مردم باید در زمینههای مختلف مربوط به آب دانش و آگاهی داشته باشند؛ همانطور که در ژاپن به صورت مستند درباره زلزله از مهدکودک تا دانشگاه کلاسهای بازآموزی وجود دارد.
این استاد دانشگاه اظهار داشت: همانطور که در سالهای اخیر توجه به سازگاری با کمآبی مطرح بوده است، سازگاری با سیل هم باید برجسته شود و هدف باید این باشد که تحت هیچ شرایطی خسارت جانی نداشته باشیم.
این متخصص مهندسی عمران و محیطزیست خاطرنشان کرد: نظامنامه وزارت نیرو درباره سیلاب که در آن مسئولیت همه سازمان ها مشخص شده باید بازنگری شود.
وی افزود: این بازنگری باید بر اساس این دیدگاه صورت گیرد که همه آموزش مدیریت سیلاب ببیند و تابآوری شهر را در نظر بگیرند؛ درحالی که نظامنامه فعلی دستورالعملی کلی است و نیاز است دوباره برای هر استان، محل یا منطقهای تعریف شود.
طالببیدختی نیز علت بروز سیل دروازه قرآن و شهرک سعدی را شدت بارش، شیب تند، اقدامات سازهای و غیرسازهای کارشناسی نشده و فقدان دستورالعمل جامع و مانع دانست.
در ادامه این نشست دیگر استاد بخش مهندسی عمران و محیطزیست دانشگاه شیراز به ارائه سخنرانی پرداخت.
بروز سیل براساس عملکرد ما طبیعی است
محمد کاظم ناظم السادات عضو هیات علمی دانشگاه شیراز که دارای دکترای اقیانوسشناسی از دانشگاه نیوساوت ولز استرالیاست، نیز در این میزگرد تخصصی گفت: سیلی که اتفاق افتاد براساس رفتارهای ما درباره محیطزیست کاملاً طبیعی است.
وی اظهار داشت: مدیریت بحران دانشی است که باید بر عهده تئورسین اجتماعی-علمی باشد.
عضو هیات علمی دانشگاه شیراز با بیان اینکه عدم توجه به اصول مانع حصول نتیجه میشود، ابراز داشت: احتمال بروز آتش سوزی و حمله ملخ ناشی از عملکرد پیشین ماست.
ناظمالسادات تاکید کرد: اگر سیستم ماهوارهای ما درست بود، بلافاصله با تشخیص ابرها ستاد بحران تشکیل میشد و هشدارهای لازم را میدادند.
وی خاطرنشان کرد: امروز برای مدیریت بحران نمی توان تنها از روی زمین اقدام کرد و مطالعات ماهواره ای از اهمیت بسیاری برخوردار است.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه زمین لحظهبهلحظه پایش میشود، عنوان داشت: حدود 40 تا 50 ماهواره وضعیت ما را در زمان سیل ضبط و ثبت کرده اند و میزان ابر و مشخصات فیزیکی آن را مشخص کردهاند؛ درحالیکه ما از این اطلاعات بیبهره بودهایم.
سالهاست که تاکید میکنیم سیستم ماهوارهای باید راه اندازی شود
ناظمالسادات افزود: سالهاست که تاکید میکنیم سیستم ماهوارهای باید راه اندازی شود؛ اما ثمری ندارد. زمانی دستیابی به این تجهیزات آسان و ارزان بود؛ ولی هر روز که تحریم بیشتر می شود مشکلات هم افزایش مییابد و تهیه تجهیزات بسیار دشوار تر.
این استاد مطالعات اقیانوسی در عین حال عنوان کرد: با وجود دشواری دستیابی به اطلاعات ماهوارهای امکان دسترسی به آن وجود دارد و هنوز اطلاعات ارزشمند بسیاری به وسیله ماهواره های مختلف می توان به دست آورد.
وی با اشاره به اقدامات صورتگرفته برای تهیه ماهواره ابراز کرد: طی سالهای گذشته نامه های بسیاری به مقامات مختلف نوشته شده؛ اما هیچ تأثیری نداشته است.
ناظمالسادات گفت: امروز نگران آتشسوزی هستیم که اگر اتفاق بیفتد، بسیار بدتر از سیل خسارت به بار میآورد. مسئولان باید بدانند فردا دیر است و نمیتوان در زمان بحران دست به کار شد.
بروز سیلاب از پیامدهای توسعه است
در ادامه این میزگرد، رضا افشینشریفان دکترای مهندسی آب و استاد دانشگاه آزاد اسلامی شیراز به سخنرانی پرداخت.
وی با ارائه نمودارها و آمار عنوان کرد: سیل از سال 2007 تا 2017 در کشور رخ داده است و امروز تنها توجهها را به خودجلب کرده و موضوع جدیدی نیست.
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: بروز سیلاب از پیامدهای توسعه است؛ همانگونه که آمار نشان میدهد از سال 1997 تا 2018 با گسترش تکنولوژی، افزایش توسعه عامل خسارت شده است؛ چراکه امروز میتوانیم در نقاطی که پیش از این در دسترس نبودهاند دخل و تصرف کنیم.
وی بر ضرورت توجه به حوضه های آبریز کوچک تاکید کرد و گفت: آیین نامه ها درزمینه حوضه های کوچک مسکوت هستند و به این مقوله به صورت جدی نپرداختهاند.
افشینشریفان عنوان کرد: در سالهای اخیر خسارات ناشی از سیلاب 250 درصد افزایش داشته است؛ همچنین 70 درصد از اعتبارات سالانه ستاد حوادث غیرمترقبه به سیلاب اختصاص یافته است.
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی بیان داشت: از سال 1331 تا 1380 سیر صعودی خسارت سیل به خوبی در آمار ایران نشان داده می شود؛ این در حالی است که این موضوع تاکنون جدی گرفته نشده است.
وی با بیان اینکه کل حوضه های آبریز شهر شیراز حوضه های کوهستانی است، ادامه داد: تمام حوضه های آبگیر شیراز به لیست بر اساس مساحت مطالعه شدهاند و نتایج آنها مشخص و در دردسترس است.
افشینشریفان عنوان کرد: مساحت حوضه آبریز دروازه قرآن 29 کیلومتر مربع بوده است که یک و نیم کیلومتر مربع از آن در محدوده شهری و 27.5 کیلومتر مربع آن در بیرون شهر قرار دارد؛ همچنین راههای اصلی این حوضه مسیر دروازه قرآن است.
وی افزود: لولهای که در دروازه قرآن برای عبور آب در نظر گرفته شده است، ظرفیت کافی برای هدایت آب ندارد؛ هرچند اگر لولهگذاری هم نمیشد دست اندازی در طبیعت منطقه باعث میشد که حتی مسیر طبیعی هم ظرفیت هدایت آن را نداشته باشد؛ یعنی در هر صورت دچار سیل میشدیم.
این میزگرد تخصصی به همت انجمن فرهنگ و سیاست دانشگاه شیراز از تشکل های دانشجویی این دانشگاه برگزار شد.
سیل پنجم فروردین ماه دروازه قرآن شیراز جان 21 نفر را گرفت، افزون بر یکصد نفر را مصدوم کرد و موجب انباشته شدن 300 خودرو بر روی یکدیگر و خسارات مالی بسیار شد.
سیل ششم فروردین ماه شیراز نیز باعث خسارت هایی به منازل
شهروندان در برخی مناطق این شهر شد که در این میان، وضعیت محله سعدی وخیم
تر از سایر نقاط بود.
ایرنا
انتهای پیام/
نظرات بینندگان