بررسی برخی از علل افزایش تعارضات زناشویی و راهکارهای مقابله با آن
خانواده به عنوان کوچکترین و در عین حال مهمترین نهاد اجتماعی که اساس و بنیان تمام موفقیت ها و عدم موفقیت های ما در زندگی و همچنین میزان رشد و بالندگی ما در آن رقم می خورد، نیاز شایانی به توجه و رسیدگی دارد. در نتیجه اگر خلل و مشکلی در آن ایجاد شود همه اعضای آن و مسیر اصلی رشد و تعالی خانواده با مشکل مواجه خواهد شد و مشکلات متعددی را در سایر جنبه های زندگی خانوادگی ایجاد خواهد کرد. لذا شناسایی و مقابله با مشکلات ایجاد شده در فضای خانواده و اختلافات زناشویی یک ضرورت بسیار مهم و اساسی است.
از این رو موضوع بسیار مهم و قابل توجهی که امروزه باید به آن توجه ویژه شود، افزایش میزان اختلافات و نارضایتی‌های زناشویی است. این موضوع امروزه به یکی از نگرانی‌های عمده زوجین و همچنین یکی از دغدغه‌های مهم روانشناسان خانواده و متولیان امر بهداشت روانی مبدل شده و نیازمند آن است که توجه ویژه ای به آن صورت گیرد. به طوری که مسایل مربوط به خانواده و مشکلات زناشویی از نیازهای مهم مشاوره ای در دهه گذشته بوده که با توجه به مشکلات متعددی که در زمینه ی خانواده مشاهده میشود باید بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد. با توجه به مطالب فوق و لزوم ارائه راهکارهایی به منظور شناسایی و کنترل مشکلات خانوادگی و اختلافات زناشویی، در این مقاله سعی داریم برخی از دلایل افزایش تعارضات زناشویی و نارضایتی های خانوادگی که کمتر به آنها توجه شده اما اثرات طولانی مدتی بر کارکرد های زندگی مشترک و کیفیت روابط زوجین دارد و همچنین راهکارهایی به منظور کنترل و کاهش این تنش ها را بررسی کنیم.
در واقع چند دلیل عمده و مرتبط با یکدیگر را می توان نام برد که در کنار یکدیگر میتوانند احتمال بروز اختلافات و تعارضات زناشویی را افزایش بدهند. در زیر برخی از دلایل احتمالی بروز مشکلات و راهکارهای کنترل آن به حضورتان ارائه می گردد.
۱- استرس ها و فشارهای زندگی روزمره:
همانگونه که در گذشته و در مقاله‌ای که تحت عنوان (راهکارهای کنترل اضطراب و استرس در شرایط بحرانی) مطرح شد، امروزه بخش قابل توجهی از اعضای جامعه درگیر اضطراب و استرس ناشی از پیچیدگی ها و سختی های زندگی روزمره هستند. امروزه فعالیت های اقتصادی سرپرستان خانواده ها به تنهایی پاسخ گوی نیاز انها نیست، اعضای خانواده کمتر یکدیگر را می بینند، کمتر پاسخگوی نیاز های عاطفی یکدیگر هستند و توقعات فرزندان با توجه به تغییرات گسترده اجتماعی و همچنین پیشرفت تکنولوژی افزایش چشمکیری داشته و به طور کلی سایر اعضای خانواده زندگی پر تنش و استرس زایی را نسبت به گذشته تجربه میکنند. همانطور که گفته شد یکی از مهمترین واکنش های روانی که در نتیجه عدم کنترل اضطراب و استرس ایجاد می شود، پرخاشگری و عدم کنترل خشم در برخورد با مسائل و مشکلات روزمره است. این مشکل در کانون خانواده و در روابط زوجین به دلیل ارتباط زیاد و بسیار نزدیکی که بین آنها وجود دارد به مراتب بیشتر قابل مشاهده است. به عبارتی، یکی از مهمترین دلایل ایجاد تعارضات زناشویی، وجود شرایط استرس زا و نگران کننده ای است که با توجه به سختی روند زندگی به صورت گسترده در خانواده‌ها و روابط بین زوجین مشاهده می شود و به دلیل حساسیت و گوش به زنگی زیادی
که استرس در آنها ایجاد می‌کند، احتمال آنکه نسبت به مسائل و مشکلات با پرخاشگری و خشونت پاسخ بدهند افزایش می یابد. به عبارتی استرس و فشار عصبی آستانه تحمل افراد را در برابر مشکلات به شدت کاهش می دهد و توان حل مسئله به شکل مناسب و توام با سازگاری و مهر و محبت را در افراد کاهش می دهد. که این امر موجب افزایش اختلافات و در نتیجه خشونت های کلامی، روانی و بعضاً جسمی می گردد.
۲- تمرکز و حساسیت زیاد نسبت به رفتارهای یکدیگر:
زمانی که توجه و تمرکز زوجین نسبت به یکدیگر و همچنین مسئولیت های طرف مقابل در قبال زندگی، فرزند،خانه و ... افزایش می یابد. یا وقتی که زن و شوهر مدت زمان طولانی را در کنار یکدیگر سپری می کنند و حساسیت و نظارت آنها بر فعالیت های یکدیگر زیاد شده و تصور میکنند مدیریت بهتر زندگی نیازمند آن است که تمامی رفتارهای همسر را زیر نظر داشته باشند و در ارتباط با هر موضوعی باید تذکر بدهند، شاهد اختلافات و تعارضات گسترده ای در خانواده هستیم. در واقع حساسیت بیش از حد نسبت همسر و رفتارهای او، منجر می شود همسر احساس کند خواسته ها و نیاز های اولیه او در زندگی یعنی آزادی در انتخاب و مشارکت در تصمیم گیری ها نادیده کرفته شده است که این مساله میتواند زمینه را برای ایجاد اختلاف و تنش در خانواده مهیا سازد. حساسیت نسبت رفتارها و مرجع امور دانستن خود در تصمیم گیری های زندگی مشترک منجر می شود تمرکز بر نتیجه کار، جای خود را به بررسی موشکافانه رفتار همسر و افزایش احتمال اختلاف و ناسازگاری بدهد. به عنوان مثال معمولاً شوهر پس از بازگشت از محل کار به خانه، فعالیت‌های روزانه همسر را در خانه مشاهده می‌کند و به جزئیات توجه خاصی ندارد. به عنوان مثال شوهر غذایی را می بیند که آماده شده است و خانه ای را مشاهده می‌کند که مرتب شده و همه چیز در سر جای خودش قرار دارد بدون آنکه به این مسائل توجه داشته باشد که مثلاً غذا در چه ساعتی تهیه شده است یا چقدر زمان صرف تهیه آن شده و یا اینکه خانه از اول صبح مرتب بوده و یا قبل از برگشتن او از محل کار مرتبط شده است.! پس مهم نتیجه ای است که مطلوب بوده و برای همسر راضی‌کننده است. در نتیجه از همسر به خاطر زحمات ایشان تشکر کرده و از دید او همسرش تمام مسئولیت های زندگی که به عهده ایشان بوده را به خوبی انجام داده است. اما در مقابل زمانی که به جای توجه و تمرکز بر رفتارهای خود و انجام مسئولیت هایی که بر عهده ما است، سعی میکنیم رفتار طرف مقابل را بررسی کنیم و مرتب به دنبال پیدا کردن نقاط ضعف یکدیگر و سرزنش همسر هستیم، در واقع زمینه را برای شروع اختلافات فراهم کرده ایم. در این شرایط مدت زمانی که صرف تهیه غذا می شود، ساعت خواب همسر، زمان مرتب کردن خانه و غیره همه برای همسر اهمیت پیدا می کند و اختلاف نظرهایی که بین زوجین ایجاد می شود زمینه را برای بروز تنش ها افزایش میدهد. با توجه به مطالب مطرح شده و ضرورت اصلاح رفتاری به منظور بهبود روابط زناشویی، توصیه میشود که نسبت به مسئولیت های همسر و وظایفی که به عهده دارد حساسیت و تمرکز بیش از اندازه نداشته باشید و اجازه بدهید هر کس مسئولیت های خود را آنگونه که دوست دارد و مطابق با خواسته خودش هست انجام بدهد. به عبارتی هر کس بر فعالیت‌های خود متمرکز شده و اجازه بدهد که همسر مطابق با خواسته خود آنگونه که دوست دارد عمل کند. توجه به این موارد میتواند در کنار یکدیگر بودن را برای شما زیباتر و عاشقانه تر کرده و نقش مهمی در کنترل اختلافات و درگیری ها ایفا کند.
۳- افزایش توقعات و انتظارات نسبت به یکدیگر:
4- مشکلات اقتصادی:
همانطور که گفتیم عوامل متعددی می تواند تنش و درگیری را در خانواده و بین زوجین ایجاد کرده و یا افزایش بدهد. یکی از مهمترین عوامل با توجه به بحران های اقتصادی اخیر و آسیب های فضای کسب و کار، مشکلات اقتصادی و ناتوانی در برآورده کردن نیاز خانواده است. مسائل اقتصادی در بیشتر مواقع به عنوان عاملی در سنجش میزان رضایت زندگی در نظر گرفته میشود و اهمیت آن در میزان رضایتمندی از زندگی همیشه مورد توجه بوده است. متاسفانه با وجود بیماری کرونا و ضرورت ماندن سرپرستان خانواده در منزل، مشکلات اقتصادی بیش از پیش خود را در فضای خانواده نشان می دهد و می تواند با توجه به سایر مشکلات موجود از جمله فشار روانی و اضطراب حاکم بر فضای خانه، نقش پررنگ تری را در افزایش اختلافات زناشویی ایفا کند. حل این مشکل تا حدودی مربوط به سیاست‌های حاکم بر جامعه و حمایت های دولت از کسب و کارهایی است که در این شرایط آسیب بیشتری را متحمل شده اند و از طرفی همراهی سایر اعضای خانواده به خصوص همسر در مدیریت مخارج زندگی و همچنین تلاش سرپرستان خانواده جهت بهبود وضعیت معیشتی خانواده است.
5-ناتوانی در حل مساله:
اما از مهمترین دلایل بروز اختلافات بین زن و شوهر در زندگی مشترک، عدم آگاهی و ناتوانی در حل مسئله است. به عبارتی اختلافات زناشویی و عواملی که میتوانند تعارضات بین زوجین را ایجاد و یا تشدید کنند ناشی از ضعف و عدم آگاهی نسبت به راهکارهای مناسب حل مسئله در زندگی مشترک است. زمانی که از راهکارهای حل مسئله و شیوه های برخورد با مشکلات آگاهی کافی وجود داشته باشد، می توان هر نوع اختلاف و مشکل در خانواده را مدیریت کرد و بهترین راهکار برای مقابله و رفع آن را در نظر گرفت. به عبارتی بخش عمده‌ای از مشکلات زوجین در زندگی مشترک به دلیل ناتوانی در شناخت صحیح مشکل و حل مسئله به صورت کارآمد و موثر است. حل صحیح مسئله و آگاهی از آن کمک می کند تا در صورت بروز هر گونه مشکل با همسر و اختلاف نظر بر سر مسائل مهم زندگی، بهترین و موثرترین راه را انتخاب کنیم به طوری که بتوانیم مشکل را با کمترین نگرانی، تنش و درگیری حل و فصل نماییم. البته باید این نکته را نیز مد نظر داشت که اگر اختلافات بین زوجین بسیار عمیق بوده و همچنین به مدت طولانی یا از اوایل تشکیل زندگی مشترک وجود داشته باشد، حتماً نیاز است که به یک زوج درمانگر مراجعه شود تا با شناخت صحیح مشکل و آموزش راهکارهای مناسب حل مسئله مانع از پیشرفت و گسترش اختلافات و تنش ها در زندگی مشترک شویم.
در واقع حل مسئله اعتماد به نفس بیشتری را در ما ایجاد می کند و کمک می کند به توانایی های خود در برخورد با مشکلات بیشتر باور داشته باشیم. حل مسئله کمک می‌کند افراد اضطراب کمتری را تجربه کنند و به دنبال آموختن مهارت های جدید برای رفع مشکلات خود در زندگی مشترک باشند.
راهکارهای حل مساله:
در اینجا چند نمونه از راهکارهای حل مسئله که توجه به آنها میتواند نقش مهمی در کاهش اختلافات زناشویی ایفا کند به حضورتان معرفی می گردد.
۱-با یکدیگر صحبت کنید:
در زمان بروز تنش، درگیری و اختلاف در زندگی مشترک، یک جلسه واقعی برای صحبت کردن در نظر بگیرید. تلفن همراه خود را خاموش کنید، بچه ها را به اتاق بفرستید و همه عوامل ایجاد مزاحمت را حذف کنید. قوانینی برای صحبت کردن در نظر بگیرید مثلاً هیچکس نباید صحبت دیگری را قطع کند یا از عباراتی چون (تو همیشه...) یا (تو هیچ وقت...) استفاده کنید. طوری وانمود کنید که کاملاً به حرف همسرتان گوش می کنید. خمیازه نکشید یا مدام به ساعتتان نگاه نکنید!! اکنون در رابطه با مشکلات و اختلافات ایجاد شده در زندگی مشترک تان صحبت کنید. یک جلسه سازمان مند برای صحبت کردن و حل اختلافات میتواند بسیار موثر باشد و نقش مهمی در کاهش اختلافات زناشویی ایفا کند. به طور کلی صحبت کردن یکی از مهمترین و بهترین راهکارهای کشف اختلافات و مشکلات و همچنین یافتن راه حل هایی برای رفع آن مشکلات است. همچنین نیاز است این نکته را در نظر داشته باشید که برای صحبت کردن زمان هایی را در نظر بگیرید که هر دو نفر آرام هستید و تا حد امکان از مشاجره بپرهیزید
۲- بیشتر برای یکدیگر وقت بگذارید:
برنامه ریزی داشته باشید و زمان بیشتری را برای همسر و خانواده خود در نظر بگیرید. همه ی زمان های خالی خود را صرف فیلم دیدن و یا پرسه زدن در فضای مجازی نکنید. می‌توانید برای فیلم دیدن از همسرتان نیز دعوت کنید و وقت بیشتری را با یکدیگر بگذرانید. علاقه مندی های خود و همسرتان را بدانید و زمان هایی که در کنار یکدیگر هستید آن رفتارها را بروز بدهید. همانند روزهای اول آشنایی با یکدیگر قرار بگذارید و تاریخ و ساعت مشخصی را برای با هم بودنتان در نظر بگیرید. افزایش توجه نسبت به همسر و خانواده و ارتباط نزدیک اعضای خانواده بخصوص زن و شوهر با یکدیگر، تا حد زیادی از اختلافات و درگیری ها ی خانوادگی می کاهد.
۳- شفاف سازی اقتصادی:
در رابطه با وضعیت اقتصادی خود و مشکلات مالی ایجاد شده شفاف و با صداقت صحبت کنید. اگر وضعیت مالی شما دچار مشکل شده است حتماً با همسر خود در میان بگذارید تا بتوانید مدیریت بیشتری بر آن داشته باشید و یا تغییراتی را در سبک زندگی خود ایجاد کنید.
۴- در مشکلات و اختلافات به دنبال مقصر نباشید:
اگر بحث و دعوایی بین شما اتفاق افتاده است به جای آنکه به دنبال مقصر بگردید و یکدیگر را به خاطر انجام آن رفتار سرزنش کنید، با یکدیگر صحبت کنید و مسئولیت رفتار خود را بپذیرید تا بتوانید راحت تر مشکلات را شناسایی کرده و حل و فصل نماید. بسیار مهم است اگر یک نفر مسبب بروز مشکل خاصی بوده است و یا دیگری را آزرده است آن مشکل را بپذیرد و با یک جمله ساده (معذرت می خواهم) بحث را تمام کند.
۵- مسئولیت های خانه را بین یکدیگر تقسیم کنید:
در ارتباط با سایر فعالیت ها و مسئولیت های زندگی از جمله خرید، نگهداری فرزندان، کارهای داخل منزل و غیره تقسیم کار کنید و قوانینی را برای آن در نظر بگیرید تا در انجام مسئولیت ها و وظایفی که هر یک به عهده دارید با مشکل مواجه نشوید. هر کس مسئولیتی را به عهده بگیرد و در انجام آن کوشا باشد تا هیچ یک از اعضای خانواده مجبور نباشد تمام وظایف سنگین را بر عهده بگیرد. البته منظور از ایجاد قوانین این نیست که به یکدیگر در کارها کمک نکنید منظور مشارکت و همکاری در پیش برد هرچه بهتر اهداف زندگی مشترک است.
۶- به همسرتان احترام بگذارید و قدردان یکدیگر باشید:
تشکر، قدردانی و احترام به یکدیگر و ایجاد فضای دوستانه و عاشقانه در خانواده، نقش مهمی در بهبود روابط و جلوگیری از بروز بسیاری از اختلافات و تعارضات در زندگی مشترک دارد. محبت و ابراز علاقه و همچنین تعریف کردن و قدردانی از یکدیگر روابط زناشویی را استحکام می‌بخشد و نقش مهمی در کاهش اختلافات ایفا می‌کند.
