با توجه به تعطیلی طولانی‌مدت مدارس و دانشگاه‌ها و لزوم ارائه ی یک برنامه تحصیلی کارآمد که نیاز اکثر دانش آموزان و والدین در شرایط فعلی است، راهکارهای تهیه یک برنامه ریزی تحصیلی مناسب در قالب یک فایل آموزشی خدمت شما دوستان ارائه می‌گردد.

امروزه متدها و روش های متعدد برنامه ریزی توسط مشاوران و روان شناسان به منظور تسهیل فرآیند تحصیلی و افزایش کیفی روند مطالعه دانش آموزان ارائه می شود. اما با توجه بحران به وجود آمده و تغییر روند زندگی و تحصیلی دانش آموزان و همچنین افزایش زمان حضور دانش آموزان در منزل، لزوم تهیه یک برنامه تحصیلی کارآمد و مفید بیش از هر زمان دیگری احساس می شود.

اولین مسئله در تهیه یک برنامه ریزی تحصیلی موثر و کارآمد این است که یک برنامه تحصیلی خاص و همچنین یک قالب برنامه ریزی از قبل تهیه شده نمی تواند در هر شرایط و موقعیتی پاسخگوی نیازهای تحصیلی ما باشد. لذا ضروری است متناسب با تغییر در برنامه ها و شرایط زندگی، متقابلاً تغییراتی نیز در برنامه ریزی تحصیلی ایجاد شود.

لزوم تغییر در برنامه ریزی تحصیلی در شرایط فعلی که روند آموزشی در کشور به دلیل شیوع ویروس کرونا نسبت به گذشته تغییر کرده است و دانش‌آموزان مجبورند زمان بیشتری را در منزل سپری کنند بیشتر احساس می شود، شاید شما والدین گرامی متوجه این مشکل شده اید که در روزهای گذشته علی رغم تعطیلی مدارس و زمان بیشتری که برای مطالعه در اختیار فرزندانتان است و انتظار می‌رود توجه بیشتری نسبت به مسائل آموزشی صورت گیرد میزان مطالعه در ایشان نسبت به گذشته کاهش یافته و انگیزه کافی برای انجام تکالیف درسی در آنها مشاهده نمی‌شود. یکی از مهمترین دلایل این اتفاق نبود برنامه ریزی کارآمد و یا اصرار به ادامه برنامه ریزی های از قبل طراحی شده است. لذا به عنوان اولین راه حل می توانید به کمک دانش آموز و با توجه به روش‌های مطرح شده در این فایل آموزشی، برنامه ریزی تحصیلی جدیدی را متناسب با موقعیت فعلی ایجاد کنید.

دو دلیل عمده ناتوانی در پیشبرد برنامه ریزی تحصیلی و شکست در اجرای ثابت و طولانی مدت آن:

۱- تداخل برنامه های درسی با سایر فعالیت های روزمره:

در برنامه‌ریزی تحصیلی باید علاوه بر توجه به فعالیت های درسی به سایر نیازها و مشغله های زندگی روزمره نیز توجه شود. در غیر این صورت بین سایر برنامه‌ها تداخل ایجاد می شود و این بی نظمی و تداخل به مرور زمان انگیزه ما را برای پیشبرد موثر برنامه های تحصیلی از بین میبرد.

۲- استفاده از قالب های برنامه ریزی ثابت و از پیش طراحی شده:

متاسفانه بسیاری از دانش‌آموزان و همچنین والدین آنها از یک الگوی ثابت و پیش تعریف شده در برنامه ریزی تبعیت می‌کند که عمدتاً با شرایط زندگی و الگوهای رفتاری آنان هماهنگ نیست به همین دلیل در این فایل آموزشی تصمیم گرفته شد بجای استفاده از الگوهای قدیمی برنامه ریزی شیوه انجام یک برنامه کارآمد به شما دانش آموزان و والدین گرامی آموزش داده شود. در واقع با یادگیری شیوه برنامه ریزی تحصیلی هر شخص متناسب با موقعیت و شرایط زندگی و الگوهای رفتاری و شخصیتی خاص خود می تواند برنامه متناسب با شرایط خود ایجاد کند با این متد از نیاز به مشاور تحصیلی برای انجام برنامه‌ریزی تحصیلی نیز بی نیاز خواهید شد.

چهار فاکتور مهم و اساسی در موفقیت و پیشبرد برنامه های تحصیلی:

یک برنامه ریزی تحصیلی مدون و پایدار مستلزم در نظر گرفتن ۴ آیتم مهم و اساسی است که توجه به همه موارد نقش مهمی در ایجاد یک برنامه ریزی تحصیلی کاربردی و مفید دارد این موارد عبارتند از:

۱- خواب کافی

۲- تغذیه مناسب

۳- اوقات فراغت و تفریح

۴- مطالعه مفید

بیشتر والدین توجه ویژه‌ای به درس خواندن و زمان مطالعه فرزندان خود دارند اما معمولاً موارد دیگر نادیده گرفته می شود. این در حالی است که توجه بیش از اندازه به برنامه‌های درسی بدون در نظر گرفتن تفریح و سرگرمی و همچنین خواب و تغذیه مناسب، به مرور زمان یک احساس خستگی، بی رمقی، عدم علاقه به مطالعه و کاهش انگیزه نسبت به درس و آموزش در دانش آموز ایجاد می‌کند لذا ضروری است در کنار برنامه های درسی به برنامه های تفریحی و اوقات فراغت در شرایط فعلی که بچه ها زمان بیشتری را در خانه می‌گذرانند توجه شود. که می‌تواند رغبت بیشتری برای مطالعه کردن و پرداختن به فعالیت های درسی را در دانش آموزان ایجاد کند و همچنین انگیزه کافی برای مطالعه را همچنان در دانش آموز زنده نگه دارد.

مراحل انجام برنامه ریزی هفتگی:

۱- تعداد ساعت هایی که در طول یک روز می توانید مطالعه کنید را مشخص کنید.

این ساعت ها به طور متوسط برای دانش آموزان دوره ابتدایی می تواند بین ۳ تا ۴ ساعت، دوره راهنمایی بین ۴ تا ۵ ساعت و دانش آموزان دوره متوسطه بین ۶ تا ۷ ساعت در نظر گرفته شود.

نگران این مسئله نباشید که فعالیت های درسی شما مانع از پرداختن به سایر فعالیت های روزمره شما گردد در صورت انجام یک برنامه ریزی درسی منسجم می توانید سایر فعالیت های روزانه از جمله تفریح و سرگرمی، خواب و سایر فعالیت های ورزشی را مدیریت کنید. حتی اگر تصمیم بگیرید بیشترین زمان را برای مطالعه در طول یک روز درنظر بگیرید که معادل ۷ ساعت می باشد، همچنان ۱۷ ساعت زمان در طول یک روز برای انجام سایر فعالیت ها زمان باقی است که اگر ۹ ساعت آن را برای خواب و استراحت کنار بگذاریم یک زمان ۸ ساعته برای انجام فعالیت‌های تفریحی و ورزشی زمان باقی است.

۲- سپس ساعت در نظر گرفته شده برای مطالعه در یک روز را ضرب در تعداد روزهای هفته میکنیم (با در نظر گرفتن این مسئله که جمعه ها را کاملاً برای استراحت کنار می گذاریم و هیچگونه برنامه درسی برای این روز در نظر نمی‌گیرم یا زمان بسیار کمی را برای آن اختصاص می دهیم).

بنابراین تعداد روزهای در نظر گرفته شده برای مطالعه در طول یک هفته معادل ۶ روز است که اگر شما یک دانش آموز پایه متوسطه باشید و همچنین با توجه به نیاز و توانایی خود ۷ ساعت را برای مطالعه در یک روز تعیین کرده باشید، با در نظر گرفتن ۶ روز برای مطالعه، ۴۲ ساعت در هفته برای پرداختن به فعالیت های درسی زمان در اختیار دارید. و یا به عنوان مثال اگر شما دانش آموز پایه ابتدایی باشید و تصمیم گرفته اید ۳ ساعت برای مطالعه در هر روز در نظر بگیرید، با احتساب ۶ روز هفته برای مطالعه باید ۱۸ ساعت در طول یک هفته برای مطالعه وقت کنار بگذارید.

۳- اکنون تمام دروس پایه تحصیلی خود را بر روی یک کاغذ یادداشت کنید و برای هر درس متناسب با اهمیت و درجه سختی آن ساعت خاصی را برای مطالعه در طول یک هفته تعیین نمایید. به عنوان مثال اگر شما دانش‌آموز پایه متوسط باشید و دروس مورد نظر شما عبارت باشند از فیزیک، شیمی، ادبیات، ریاضی و... و زمان مطالعه هفتگی خود را نیز ۴۲ ساعت در هفته در نظر گرفته باشید، متناسب با اهمیت هر یک از دروس و درجه سختی آن این گونه ساعت ها را بین دروس مختلف تقسیم کنید.

فیزیک ۶ ساعت، شیمی ۴ ساعت، ادبیات ۳ ساعت، ریاضی ۵ ساعت و برای مابقی دوروس نیز اینگونه زمان مشخصی را تعیین کنید. به عبارتی ۴۲ ساعت زمان در نظر گرفته شده را بین تمام دروس تقسیم می‌کنیم. باز هم تاکید می‌شود این برنامه ریزی به صورت هفتگی طراحی می شود و زمان های تعیین شده نیز برای مطالعه آن درس در طول یک هفته است.

۴- سپس جدولی شبیه به جدول زیر تهیه کنید و دروس مورد نظر را با سلیقه خودتان در جدول هفتگی از شنبه تا پنجشنبه قرار بدهید.

بنابراین با احتساب ۷ساعت مطالعه در طول هر روز به مدت ۶ روز، ۴۲ ساعت زمان در نظر گرفته شده را بین دروس مختلف تقسیم می کنیم و با میل خودمان دروس را در روزهای مختلف قرار میدهیم به طوری که برای هر روز ۷ ساعت درسی در نظر گرفته شود.

نکته قابل توجه آن است که زمان مناسب برای مطالعه هر درس به طور مستمر برای دانش آموزان پایه ابتدایی و راهنمایی یک ساعت و دانش‌آموزان پایه متوسطه یک و نیم ساعت می باشد و تعیین زمان بیشتر برای مطالعه مداوم موجب خستگی و کاهش بازدهی می گردد.

چند نکته مهم که در برنامه ریزی تحصیلی باید به آن توجه شود:

۱- ساعت های مطالعه در هر روز را به دو بخش صبح و عصر تقسیم کنید تا بتوانید با انرژی مضاعف و خستگی کمتری به مطالعه بپردازید. به عنوان مثال اگر ۶ ساعت برای مطالعه در روز در نظر گرفته اید، می توانید زمان مطالعه را به ۳ ساعت صبح و ۳ ساعت عصر تنظیم نمایید.

۲- حتماً قبل از شروع برنامه درسی، به خوبی استراحت کرده باشید تا آمادگی و تمرکز کافی برای مطالعه داشته باشید.

۳- حتماً در فاصله بین مطالعه هر درس ۲۰ تا ۳۰ دقیقه استراحت کنید تا برای شروع درس بعد انرژی کافی داشته باشید. استراحت می تواند شامل صحبت کردن با یک دوست یا گوش کردن به یک موسیقی آرامش بخش و یا هر فعالیتی که حال شما را بهتر کرده و خستگی شما را کاهش بدهد باشد.

۴- خوردن میوه و مواد غذایی دارای قند طبیعی مثل خرما، کشمش، عسل و... در بین فعالیت های درسی می تواند بسیار مفید باشد.

۵- به هیچ عنوان در برنامه ریزی درسی زمان خاصی را برای مطالعه دروس خاص تعیین نکنید( مثلاً ۸ تا ۱۰ صبح ریاضی). این کار موجب می شود اگر به هر دلیلی نتوانستید در ساعت مقرر درس مورد نظر را مطالعه کنید احساس شکست در برنامه ریزی کرده و از انگیزه شما برای ادامه برنامه ریزی کاسته شود.

۶- ترتیب خواندن دروسی که برای یک روز در نظر گرفته‌اید اهمیت چندانی ندارد. بلکه با توجه به علاقه خود برای مطالعه هر درس می‌توانید ترتیب کتب مختلف برای مطالعه را مشخص کنید. اما توصیه می شود برنامه مطالعه خود را طوری تنظیم کنید که پس از مطالعه کتابی که نیاز به تمرکز بالایی داشته و انرژی زیادی را از شما می‌گیرد یک درس راحت‌تر برای مطالعه قرار داده شود.

در صورتی که در انجام برنامه ریزی فوق موفق نبودید و یا نیاز به کمک بیشتری داشتید میتوانید هر روز از ساعت 3 تا 4 عصر با شماره زیر تماس حاصل فرمایید.

عباس پیراسته

کارشناس ارشد روان شناسی