بررسی سیر تاریخی حیات جنبش دانشجویی در گفتگو با تاریخدان دانشگاه شیراز؛
از محاق تدریجی در دوره سازندگی تا راهبرد رهبر معظم انقلاب در پویایی و مطالبه‌گری جنبش دانشجویی
دانشیار تاریخ دانشگاه شیراز گفت: در دوره سازندگی، متاسفانه فضای فعالیت‌های آزاد سیاسی در دانشگاه‌ها محدود شد و به طور مشخص فعالیت جدی و نقادانه در تشکل‌ها پرهزینه بود و جنبش دانشجویی به‌تدریج به محاق رفت.
به گزارش سرویس سیاسی شیرازه، شکرالله خاکرند، تاریخدان و عضو هیات علمی دانشگاه شیراز در گفتگوی تفصیلی با این رسانه با اشاره به واقعه ۱۶آذر گفت: با کودتای ۲۸مرداد ۱۳۳۲ آمریکایی‌ها به کمک محمدرضا شاه که از ایران فرار کرده بود، آمدند و دولت ملی مصدق را سرنگون کردند و پس از آن فضای خفقان ایجاد شد.
وی با بیان اینکه تقریبا تنها گروه پویا و فعال جوان‌های دانشجو بودند، افزود: چهارماه بعد از کودتای ۲۸مرداد قرار بود نیکسون معاون وقت رئیس جمهور آمریکا به ایران سفری داشته باشد که دانشجویان در اعتراض به سفر این مقام آمریکایی که در امور داخلی ایران دخالت داشته و عملا به نفع شاه مستبد کودتا کرده بودند، اعتراض می‌کنند و این اعتراضات باعث حضور نیروهای امنیتی و گارد به محوطه دانشگاه شد و تعدادی از دانشجویان را مورد ضرب و شتم قرار دادند.
دانشیار تاریخ دانشگاه شیراز بیان داشت: با حضور نیروهای ارتش و گارد در دانشکده فنی دانشگاه تهران شاهد تیراندازی به سوی دانشجویان هستیم که سه نفر از دانشجویان کشته شدند و در سالگرد آن روز هر سال دانشجویان اعتصاب و تظاهرات می‌کردند، خون این سه جوان شهید دانشجو شعله‌ای فروزان و همیشگی اعتراض برعلیه حکومت پهلوی بود و دانشجویان هر سال با بزرگداشت این روز بر علیه رژیم وابسته و دیکتاتوری پهلوی اعتراض می کردند. بعد از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی، این روز به نام روز دانشجو نامیده شد.
نقش دانشجویان و حرکت‌های دانشجویی در انقلاب
خاکرند به مسئله نقش دانشجویان و حرکت‌های دانشجویی در انقلاب اشاره و اظهار داشت: دانشجویان مسلمان در پیروزی انقلاب و پس از پیروزی در تشکیل نهادهای انقلابی مثل سپاه، جهادسازندگی، و حفاظت و مدیریت نظام و نهادهای انقلابی نقش ویژه‌ای داشتند.
وی اضافه کرد: پس از هجوم نظام بعثی به نمایندگی از قدرت‌های متجاوز جهانی، اولین مدافعان کشور و نیز بسیاری از فرماندهان اصلی دفاع مقدس کسانی بودند که عمدتا در دوره دانشجویی به عنوان دانشجویان فعال و مبارز تلقی می‌شدند و اکثر به اتفاق مدیران غیرروحانی در کشور هم عمدتا از فعالین دانشجویی پیش و بعد از انقلاب بودند.
به گفته این عضو هیات علمی دانشگاه شیراز؛ دانشگاه همراه با حوزه در مسیر مبارزات مردم ایران علیه استبداد داخلی و استعمار خارجی به خصوص بعد از ۱۵خرداد ۴۲ که حضرت امام(ره)، رهبری عملی مبارزات ضد حکومت را به عهده گرفتند. هم در مبارزات انقلابی برای پیروزی انقلاب علیه رژیم شاه و هم در مدیریت انقلاب و جبهه و هم به عنوان جهادگران در جهاد سازندگی حرکت کردند.
خاکرند ادامه داد: البته بخش‌هایی از جنبش دانشجویان که از مذهب فاصله گرفته بودند یا دچار التقاط شده بود مثل مارکسیست‌ها و مجاهدین خلق که بعدا به عنوان منافقین شناخته شدن هم فعال بودند، ولی بعد از انقلاب عمدتاً در مسیر جدایی و حتی تقابل با انقلاب قرار گرفتند و بخشی از آن‌ها در قالب جریان‌های معارض و مخالف نظام حرکت می‌کردند.
این استاد تاریخ دانشگاه شیراز با اشاره به فضای پویا، فعال و پرانرژی دانشگاه‌ها افزود: مسئله مهم اینکه دانشگاه‌ها فضای بسیار پویا، فعال و پرانرژی داشت و به علت وجود گروه‌های متفاوت و متعارض، دانشگاهیان انگیزه بالایی برای رشد سطح مطالعاتی خود داشتند.
وی تصریح کرد: از این رو دانشجویان مسلمان لازم بود با گروه‌های مارکسیسم و منافق بحث و گفتگو و مناظره داشته باشند، از سوی دیگر عناصر جوان برای حضور در تشکل های سیاسی و هم در سطح مدیریت‌های اجرایی با انگیزه بالایی که داشتند، در مقطع اول انقلاب مورد توجه خاصی بود.
خاکرند بیان کرد: متاسفانه با گذشت زمان همان نسل جوان‌های اول انقلاب که به تدریج به سنین میانسالی رسیده بودند، انگار از اینکه کار را به دست نسل بعدی یعنی جوان‌ترها که حکم فرزندانشان را داشتند، بسپارند، هراس داشتند .
وی گفت: بدین‌روی به تدریج شاهد آفات زیادی بودیم که این آفت‌ها هم در گروه‌ها و احزاب سیاسی و تشکل‌ها بود و هم در مدیریت کشور بود، آن پویایی و آن حساسیت ناشی از عدالتخواهی و عدالت‌طلبی و صراحت بیان در نسل مدیران بعدی که سن‌شان پیرشده بود، متاسفانه بتدریج کم رنگ شد و دیگر وجود نداشت، از سوی دیگر کار را به نسل جوان نسپردند به همین دلیل نسل جوان دانشجو احساس کرد که فضایی ندارد و به‌طور طبیعی انگیزه خود را از دست دادند.
جنبش دانشجویی در دوره سازندگی به‌تدریج به محاق رفت
دانشیار تاریخ دانشگاه شیراز ادامه داد: در دوره سازندگی، بعد از جنگ در دوران ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی، متاسفانه فضای فعالیت‌های آزاد سیاسی در دانشگاه‌ها محدود شد و به طور مشخص فعالیت جدی و نقادانه در تشکل‌ها پرهزینه بود و بخشی از نیروهای مذهبی و مسلمان دانشجوی مدافع نظام و انقلاب هم متاسفانه به یک اشتباه تاریخی افتادند و فکرکردند لازمه حفظ و حمایت از نظام حمایت از مسوولین نظام است، مسوولینی که بعضا اشتباهات و خطاهای جدی در سطوح مدیریتی داشتند و جایی برای اعتراض نیست و جنبش دانشجویی به‌تدریج به محاق رفت و بسیاری از دانشجویان بی‌انگیزه و خنثی شدند، فعالین تشکل‌های دانشجویی در دانشگاه‌ها هم عمدتاً ابزار گروه‌های سیاسی بیرون دانشگاه شدند، چه آنهایی که به اصطلاح تظاهر می‌کردند با نظام و انقلاب هستند و چه آنهایی که جزو تشکل‌های دانشجویی منتقد بودند، یعنی دانشجویی که در اوایل انقلاب به مدیریت فضای سیاسی کشور مبادرت می‌کرد، در سطح پیاده نظام گروه‌های سیاسی تنزل کرد.
عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز به حمایت رهبر معظم انقلاب از فعالیت‌های سیاسی تشکل‌های دانشجویی اشاره و تصریح کرد: تنها کسی که همچنان مواظب و حامی فعالیت‌های آزاد دانشجویی در طول سال‌های بعد از انقلاب بوده رهبری معظم انقلاب هستند که در مناسبت‌های مختلف از دانشجوها می‌خواستند روحیه مطالبه‌گری، حالت پویایی و پرسشگری از مسئولین را همچنان حفظ کنند؛ به نظر می‌رسد که راهبردهای ایشان در گام دوم انقلاب برگشتی به تجربه‌های مثبت اول انقلاب با عنوان یک دانشگاه پویا، فعال، پرسشگر در یک فضای آزاد را می‌طلبند تا به دانشجویان با انگیزه در گام دوم میدان داده شود.
خاکرند گام دوم انقلاب را گام جوان‌سازی در فضای مدیریت کشور دانست و اظهار داشت: دانشجویان در گام دوم تجربه‌های خوبی را در دوره دانشجویی همراه با فعالیت‌های تشکلی و فعالیت‌های دانشجویی داشته باشند و آن را به عنوان یک مدرسه آموزشی ببینند تا بتوانند برای تصدی امور مدیریتی کشور آماده شوند و برای ارتقای کشور در گام دوم نقش موثری داشته باشند.
وی به احزاب و گروه‌های خارج از دانشگاه اشاره داشت و گفت: متاسفانه اکثر تشکل‌های حزبی و سیاسی از هر طیف و خطی دچار آفت جدی توقف ایستایی و رکود در نسل اول است و برای اینکه این فضای سرد سیاسی در دانشگاه و خارج از دانشگاه به گرمی تبدیل شود باید فضا و میدان به جوان‌ها داده شود.
دانشیار تاریخ دانشگاه شیراز به ویژگی جوان اشاره و اظهار داشت: جوان حق‌طلب و عدالت‌خواه است و طبیعتاً آن چیزی که خلاف حق، خلاف عدالت، خلاف استقلال و مصلحت کشور است را اصولا قبول ندارد.
خاکرند تصریح کرد: این اشکال و انحراف چه به صورت رویکرد سازش با آمریکا در بیرون از مرزها باشد و چه کنار آمدن و تسامح در موضوع تبعیض و فساد و اختلاس و یا عادی شدن و عمیق شدن فاصله فقر و اشرافیت در جامعه، یا کنار آمدن با فرهنگ آقازادگی و تحجر و غرب زدگی و نظایر آن است.
این تاریخدان دانشگاه شیراز گفت: به نظر من یکی از اصلی ترین عوامل گسترش این همه ضعف و سستی و انحراف در سیستم سیاسی و مدیریت کشور ناشی از رسوب و توقف سیستم در همان نسل اول انقلاب است؛ نسلی که در مقاطعی خدمات فراوانی به کشور و نظام و انقلاب و مردم کرد، اکنون به سن بالا رسیده و طبیعتا، بخش‌هایی از روحیات منفی در وجودشان شکل گرفته که در سیاست خارجی نوعی ترس و محافظه کاری و در مسائل داخلی نوعی میل به رفاه و اشرافیت و خویشاوندسالاری بر رفتارشان حاکم شده که متاسفانه در استان فارس هم این مسئله دیده می‌شود.
وی بیان داشت: لازمه برگشت نشاط و کارآمدی به جامعه و نظام و انقلاب، تزریق خون تازه به مدیریت جامعه انقلاب است؛ به این معنی که دو موضوع با هم ترکیب شود، تجربه نسل اول انقلاب که به سن میانسالی و پیری رسیده با حق‌طلبی و عدالتخواهی و انرژی و انگیزه و پتانسیل بالای جوانی.
خاکرند خاطرنشان کرد: اگر برای جوان‌ها فضا در مدیریت کشور فراهم شود و که اگر نسل جوان احساس کند بعد از دوره دانشجویی، فضا در سطوح مدیریتی به میزانی که تجربه خوب اندوخته باشد باز است، قطعا در دوران دانشجویی سعی می‌کند دانش و تجربه بیشتری در قالب فعالیت‌های دانشجویی کسب کند و به طور طبیعی فعالیت‌های دانشجویی پویاتر از قبل خواهد شد.
انتهای پیام/ر/ م
نظرات بینندگان
