سنگ كليه و راه‌هاي درمان آن
سنگ‌هاي كليه علائم و جنبه‌هاي باليني مشابهي دارند ولي نوع بيماري و درمان آنها متفاوت است. سنگ كليه چه علائمي دارد؟ چرا ايجاد مي‌شود؟ چگونه درمان مي‌شود؟ و... همه سؤال‌هايي هستند كه پاسخ آنها را از دكتر حبيب آريامنش متخصص و جراح كليه و مجاري ادرار جويا شديم.
چه علائمي نشان‌دهنده وجود سنگ در كليه است؟
مهم‌ترين شاخصه سنگ كليه «درد» است. دردهايي طاقت‌فرسا كه تحملشان بسيار سخت بوده و مي‌توان گفت كه از نظر شدت با دردهاي زايمان برابري مي‌كنند. علامت بعدي مي‌تواند وجود خون در ادرار باشد. به ندرت هم گاهي ممكن است سنگ‌هاي كليه بدون هيچ دردي خودش را به‌صورت نارسايي كليوي نشان دهد. اما شاخص‌ترين و مهم‌ترين نشانه سنگ‌هاي كليه درد است اما مي‌تواند به شكل خون در ادرار، به شكل دردهاي مزمن شكمي و نارسايي كليه ظاهر شود.
درد دقيقاً كدام نواحي را در بر مي‌گيرد؟
درد در پهلوها و دقيقاً در زاويه‌اي است كه دنده‌ها با فقرات كمري ايجاد كرده‌اند.
ممكن است پزشكان دردهاي ناشي از سنگ‌هاي كليه را با دردهاي ناشي از بيماري‌هاي ستون فقرات اشتباه گرفته و در نتيجه تشخيص غلطي بدهند؟
دردهاي كليوي داراي مشخصاتي است كه پزشك را به خوبي راهنمايي مي‌كند و حتي در بسياري از موارد شرح‌حال و حالت‌ها و نوع درد بيمار طوري است كه بر يافته‌هاي سونوگرافي و راديولوژي ارجحيت دارند. خيلي از موارد است كه علائم درد بيانگر وجود سنگ در كليه است اما در سونوگرافي و حتي سي‌تي‌اسكن هم سنگي يافت نمي‌شود اما پزشك با توجه به علائم بيمار به وجود سنگ اشراف پيدا مي‌كند و مي‌تواند تشخيص صحيح را بدهد.
علائم؟
دردي كه مي‌گيرد و ول مي‌كند و همانطور كه گفتم در ناحيه پهلوها و زاويه‌اي كه دنده‌ها با فقرات كمري ايجاد مي‌كنند رخ مي‌دهد و در آقايان به بيضه و كيسه بيضه‌ها هم مي‌تواند انتشار پيدا كند. وقتي سنگ‌ها به تدريج در كليه پايين مي‌آيند درد به كشاله ران و كيسه بيضه انتشار پيدا مي‌كند و در نهايت وقتي كه به نزديكي مثانه مي‌آيد علائمي چون سوزش ادرار، احساس عدم تخليه ادرار و تكرر ادرار حاصل مي‌شود. اين درد معمولاً با نفس و جابه‌جا شدن تغييري پيدا نمي‌كند و معمولا بيمار نا‌آرام است و بيقراري مي‌كند. برخلاف دردهاي شكمي كه با آرام‌تر شدن درد بيمار كمي راحت‌تر مي‌شود در دردهاي كليوي بيمار به شدت به خود مي‌پيچد و آرام و قرار ندارد.
تفاوت دردهاي كليوي با دردهاي استخواني و عضلاني در اين است كه با تغيير وضعيت و سرما و گرما هيچ تغييري در آن حاصل نمي‌شود ولي در دردهاي عضلاني با تغيير وضعيت و تغييرات دمايي شدت درد هم تغيير پيدا مي‌كند. دردهاي كليوي ممكن است تهوع و استفراغ داشته باشند ولي دردهاي عضلاني خير.
در چه مواردي براي دفع سنگ‌هاي كليوي از عمل جراحي استفاده مي‌شود؟
مهم‌ترين چيزي كه تعيين‌كننده احتمال دفع يك سنگ است اندازه آن سنگ مي‌باشد. مثلاً ما براي سنگ‌هاي زير ۶ميلي‌متر جز در مواردي كه درد غيرقابل كنترل و ناراحت‌كننده‌اي براي مريض نداشته باشند مداخله خاصي انجام نمي‌دهيم و «انتظار درماني» را در پيش مي‌گيريم. بنابراين اكثر سنگ‌هاي زير ۶ميلي‌متر خودبه‌خود دفع مي‌شوند ولي هر چه سنگ بزرگ‌تر باشد احتمال دفع آن پايين‌تر مي‌آيد. پس در مورد سنگ‌هاي زير ۶ميلي‌متر با نگاهي خوش‌بينانه انتظار بر اين است كه بيمار سنگ را پس از چند ساعت تا دو يا سه هفته دفع كند. اما زماني كه بيمار داراي شغلي حساس است كه نمي‌تواند به هيچ وجه درد را تحمل كند يا سنگ موجب عفونت شود يا دردهايي كه آرام و قرار بيمار را كاملاً از بين برده و زندگي او را دگرگون كرده باشند ما بدون توجه به اندازه سنگ دخالت مي‌كنيم كه شايع‌ترين روش استفاده
از سنگ‌شكن‌هاي «برون اندامي» است كه مي‌توانند با موفقيت ۸۰ درصد سنگ را خرد كرده و در نتيجه به دفع سنگ كمك كنند. بايد توجه داشت اينطور نيست كه سنگ‌شكن‌هاي برون اندامي سنگ را خودبه‌خود خارج كنند بلكه با خرد كردن سنگ باعث دفع راحت‌تر آن مي‌شوند.
تفاوت سنگ‌شكن درون اندامي و برون اندامي چيست؟
در روش برون اندامي با استفاده از امواج صوتي يا الكترومغناطيسي سنگ‌ها خرد مي‌شوند ولي در روش درون اندامي وسيله‌اي وارد بدن مي‌شود يعني از طريق يك لوله پلاستيكي به كليه مي‌رسيم، سنگ را مي‌بينيم و خرد مي‌كنيم. البته اين روش نياز به شكاف خيلي بزرگي ندارد يك برش به اندازه‌اي كه يك خودكار از آن رد بشود. در بعضي از مواقع هم از طريق مجرا وارد كليه مي‌شويم و به سنگ مي‌رسيم و آن را خرد مي‌كنيم.
در چه مواقعي از سنگ‌شكن درون اندامي استفاده مي شود؟
ما معمولاً در سنگ‌هاي بالاي ۲۰ميلي‌متر از سنگ‌شكن برون اندامي استفاده نمي‌كنيم چون دفع خرده سنگ‌ها نياز به زمان طولاني‌تري دارند و باعث ناراحتي طولاني‌تر بيمار و ترك طولاني‌تر محل كار مي‌شوند. بنابراين سنگ‌هاي بزرگ و متعدد كليه را از طريق جراحيpcnl يا همان روش درون اندامي از بين مي‌بريم يا در سنگ‌هايي كه انتظار مي‌رود بنا به دلايل خاصي مثل تنگي مجرا به راحتي دفع نشوند از اين روش استفاده مي‌كنيم. ولي براي سنگ‌هايي كه وارد حالب شده باشند (به خصوص قسمت تحتاني حالب) استفاده از روش tul يا همان از طريق مجرا ارجحيت دارد. اما براي سنگ‌هاي زير ۲سانتي‌متر از روش برون اندامي استفاده مي‌كنيم كه ميزان موفقيت آن به اندازه روش درون اندامي نيست تا حدي كه استفاده از سنگ‌شكن برون اندامي در سنگ‌هاي حالب تحتاني خيلي متعارف نبوده و براي سنگ‌هاي حالب تحتاني فقط از روش درون اندامي استفاده مي‌كنيم. براي سنگ‌هاي حالب فوقاني روش برون اندامي ارجحيت دارد.
آيا دلايل بروز سنگ‌هاي كليه مشخص شده‌اند؟
فاكتورهاي متعددي در بروز سنگ كليه نقش دارند كه مي‌توان به عامل ژنتيك و وراثت، شرايط جغرافيايي و آب و هوايي، جنسيت و نوع آب مصرفي اشاره كرد. چون استفاده از آب سنگين باعث بروز سنگ كليه مي‌شود.
سنگ كليه در آقايان شايع‌تر است يا بانوان؟
در گذشته‌هاي خيلي دور در آقايان خيلي شايع‌تر از خانم‌ها بود ولي با تغيير روش زندگي از سبك شرقي به سبك غربي ميزان شيوع سنگ كليه در خانم‌ها هم افزايش داشته‌است. دو مقوله مربوط به سنگ كليه در طول اين سال‌ها تغيير پيدا كرده‌است كه يكي همين افزايش سنگ در خانم‌هاست كه به تغيير سبك زندگي ربط پيدا مي‌كند. عامل ديگر كه تأثيرگذار است و باعث بروز سنگ كليه مي‌شود نوع «شغل» است. چون افرادي كه شغل‌هاي پشت ميزنشين دارند در مقايسه با افرادي كه كارگر هستند و فعاليت بدني بيشتري دارند بيشتر به سنگ كليه مبتلا مي‌شوند. يكي ديگر از عوامل تأثيرگذار تغذيه است. ۸۰-۷۰ درصد سنگ‌هاي كليه داراي كلسيم يا تركيبي از «اگزالات» و «فسفات» هستند.
بنابراين مصرف بيش از حد كلسيم و اگزالات (كه جزء املاح معدني است و به فراواني در سبزيجات و ميوه‌جات و مركبات يافت مي‌شود) مي‌تواند منجر به بروز سنگ كليه شود. البته اگر فرد به اختلال متابوليكي مبتلا نباشد اين تغذيه نيست كه در سنگ‌سازي مهم‌ترين عامل باشد، بلكه ساير فاكتورهايي كه گفته شد بيشتر احتمال بروز سنگ را بالا مي‌برند. پس استفاده زياد از كلسيم و اگزالات دال بر اين نيست كه فرد به سنگ كليه مبتلا شود. افرادي هم كه به دليل نقص آنزيمي، اسيداوريك زيادي توليد مي‌كنند يا بنا به دلايلي سطح ph ادرار آنها تغيير مي‌كند مستعد سنگ‌سازي هستند و همچنين در افرادي هم كه پركاري غده پاراتيروئيدي دارند احتمال تشكيل سنگ وجود دارد.
و در پايان.....
پيشنهاد ما به افرادي كه اختلالات ژنتيك و متابوليك ندارند مصرف مايعات، فعاليت بدني و تحرك كافي است. در ميان مايعات هم آب بهترين نوشيدني است و چون نوشيدني‌هايي مثل نوشابه ضررهاي خود را دارند بهتر است از «آب» و «آبميوه‌هاي طبيعي» استفاده شود ولي در گروه‌هايي كه ما در بررسي‌هاي به عمل آمده به تشخيص خاصي برسيم، هدفمان رفع عامل زمينه‌ساز است. مثلاً براي افرادي كه به طور ژنتيكي اسيداوريك بالاتري دفع مي‌كنند درمان كاهش توليد اسيداوريك در بدن و كاهش مصرف فرآورده‌هايي است كه داراي اسيداوريك هستند. به كساني كه به دليل اختلالات ژنتيكي سنگ‌هاي «سيستئيني» ايجاد مي‌كنند داروهايي تجويز مي‌كنيم كه دفع سيستئين را كم كنند يا در جاهايي كه علت بروز سنگ عفونت ادراري باشد ما به طور قطع مي‌آييم و عفونت ادراري را درمان مي‌كنيم. در افرادي كه به پركاري غده پاراتيروئيد مبتلا هستند درمان مخصوص آنها را انجام مي‌دهيم يا در افرادي كه افزايش دفع كلسيم دارند از عواملي كه منجر به كاهش دفع كلسيم از ادرار شوند استفاده مي‌كنيم.
انتهای پیام/
