یکی از اظهارنظرهایی که شاید کم‌اهمیت نباشد و در رسانه‌های کشور به آن پرداخته نشد و یا ساده از کنار گذشته شد، پاسخ‌های باراک اوباما رئیس‌جمهور آمریکا به سؤالات مطرح‌شده در کنفرانس مطبوعاتی خود در کاخ سفید بود. بخش کلیدی صحبت‌های اوباما درباره ایران مربوط می‌شود به این نکته که بعد از این‌که با ایران به توافق صددرصدی رسیدیم، درباره تحریم‌ها با کنگره وارد مذاکره می‌شویم.

اوباما در تاریخ 5 نوامبر و طی کنفرانس مطبوعاتی در اتاق شرقی کاخ سفید به سؤالاتی درباره مذاکرات هسته‌ای با ایران، نتیجه احتمالی مذاکرات و محدوده اختیارات خود پاسخ داده است.

اولین سؤال درباره مذاکرات هسته‌ای 5+1 با ایران، این بود که با توجه به نزدیک شدن مهلت نهایی برای رسیدن به توافق با ایران یعنی 24 نوامبر (3 آذر)، دیدگاه کنونی اوباما راجع به مذاکرات و پیش‌بینی او درباره نتیجه مذاکرات چیست و همچنین آیا محدوده اختیارات رئیس‌جمهور در مقابل کنگره آن‌قدر هست که دولت بتواند به طور یک‌جانبه و مستقل از کنگره با ایران توافق هسته‌ای امضا کند یا خیر؟

اوباما که به تازگی خبر نگارش نامه وی خطاب به رهبر معظم انقلاب از طریق رسانه‌های آمریکایی فاش شده است، در پاسخ به این سؤال می‌گوید: "به دلیل وضع تحریم‌های بی‌سابقه علیه ایران، اقتصاد این کشور به معنای واقعی کلمه فلج شد. همین موضوع هم ایران را دور میز مذاکره کشاند و برای نخستین بار آن‌ها به صورت جدی به ما تضمین‌هایی مبنی بر عدم ساخت سلاح هسته‌ای دادند. همچنین به تعهدات موقتی که درپی مذاکرات پیشین مطرح شد، عمل کردند. از‌این‌رو توانسته‌ایم در برنامه هسته‌ای‌شان وقفه ایجاد کنیم و در برخی موارد توانستیم ذخیره مواد غنی‌شده‌شان را نیز کاهش دهیم."

وی پس از این مقدمه‌چینی به موضوع سؤال برمی‌گردد و توضیح می‌دهد: "سرجمع، مذاکرات و بحث‌ها را مفید و سازنده می‌دانم. جامعه بین‌الملل سر این موضوع متحد و یکپارچه عمل کرده است. البته، بین طرف‌های متحد ما شکاف‌های زیادی بوده است. از‌ طرفی باید خاطرنشان کنم که کشورهایی نظیر روسیه که با ما اختلاف‌نظر دارند نیز سر این موضوع با ما هماهنگ عمل کرده و در مسیر چاره‌جویی برای ساقط کردن برنامه تولید سلاح هسته‌ای ایران با ما همکاری کردند. برنامه هسته‌ای ایران می‌توانست نه‌تنها دوستانی نظیر اسرائیل را تهدید کند، بلکه در درازمدت ممکن بود به‌طور بالقوه برای آمریکا خط‌ و نشان بکشد."

رئیس‌جمهور آمریکا در ادامه، همه چیز را به هفته‌های آتی واگذار و تصریح می‌کند: "این‌که آیا می‌توانیم به واقع پیمان و توافقی با ایران امضا کنیم را باید به سه، چهار هفته آینده سپرد. ما چارچوبی پیشنهادی طرح کرده‌ایم که آن‌ها به موجب آن می‌توانند نیازهای صلح‌آمیز هسته‌ای خود را برآورند. درصورتی‌که آن‌چه رهبرشان می‌گوید که ما به دنبال تولید جنگ‌افزار هسته‌ای نیستم، صحت داشته باشد، باید اطمینان داشته باشند که مسیر، باز است و طی یک روند قدم‌به‌قدم می‌توانند از زیر بار تحریم‌ها خارج شوند و به‌عنوان عضوی کامل و به‌تمام‌معنی دوباره در جامعه بین‌الملل حضور یابند."

اوباما که تلاش می‌کند همه مسؤولیت مذاکرات و در صورت شکست آن‌ها، تقصیر را به گردن تیم ایرانی بیندازد، خاطرنشان می‌کند: "بااین‌حال، باید دانست که آن‌ها خط مشی خاص خود را دارند و بین ایران و آمریکا یک‌جور "عدم اعتماد ریشه‌دار" به‌وجود آمده است. بخش قابل‌توجهی از نخبگان و خواص سیاسی ایران با سیاست ضدآمریکایی بزرگ می‌شوند و خیلی راحت آمریکا را مقصر بسیاری از مشکلات و مسائل موجود می‌دانند. از‌این‌رو، این‌که آیا مقامات ایران به صلاح کشورشان، منطقه و جهان رفتار می‌کنند یا نه، هنوز محل سؤال است. در چند هفته آینده موضوع روشن‌تر خواهد شد."

از آن‌جا که باراک اوباما به آخرین بخش سؤال قبل که تعیین‌کننده‌ترین بخش سؤال هم بود پاسخی نمی‌دهد، بار دیگر این سؤال مطرح می‌شود که "آیا شما این اختیار را دارید که به منظور رسیدن به یک توافق، یک‌سویه تحریم‌های ضدایرانی را بردارید؟"

پاسخ اوباما باز هم به جای دادن پاسخ صریح "بله" یا "خیر"، ارائه توضیحات جانبی در این‌باره است: "جنس تحریم‌ها با هم فرق می‌کند. از یک‌طرف، تحریم‌های چندجانبه داریم، و از سویی تحریم‌های سازمان ملل. به‌علاوه دولت ما نیز تحریم‌هایی را یک‌جانبه وضع کرده است. از‌این‌رو گمان می‌کنم در هر حوزه، قضیه فرق می‌کند."

اوباما همچنان پاسخی به این سؤال کلیدی نمی‌دهد و اظهارات تکراری گذشته را به زبان می‌آورد: "البته بنده نمی‌خواهم "سرنا را از سر گشادش بزنم" و کار را برعکس انجام دهم. چیزی که دنبالش هستیم این است که به یک توافق برسیم. چنانچه توافقی حاصل شود که من مطمئن شوم ایران دستش به سلاح هسته‌ای نمی‌رسد و جهان و افکار عمومی را نیز راضی کند، آن وقت نوبت به جلب نظر کنگره می‌رسد. در این زمینه گمان می‌کنم استدلال خوبی جهت ارائه به کنگره داشته باشیم. استدلال این است که این راه، بهترین راه برای ممانعت از هسته‌ای شدن ایران است. این راه، بی‌شک از هر گزینه جایگزینی که اقدام نظامی را نیز شامل می‌شود، مؤثرتر خواهد بود."

رئیس‌جمهور آمریکا در آخرین بخش سخنانش درباره ایران هم، موضع دیکته‌شده از سوی رژیم صهیونیستی را بازگو می‌کند: "لازمه این کار، رسیدن به یک توافق "خوب" است. بارها در اظهارنظرهایم گفته‌ام که ترجیح می‌دهم به توافقی نرسیم تا این‌که یک توافق "بد" داشته باشیم. چراکه نمی‌خواهیم تحریم‌ها را برداشته و به ایران مشروعیت دهیم و در عین‌حال ساز و کار درستی جهت اطمینان از عدم سر باز زدن ایران از آن توافق بد و تولید سلاح هسته‌ای در دست نداشته باشیم."

با نزدیک‌تر شدن پایان مهلت دو طرف برای رسیدن به توافق نهایی هسته‌ای، باید دید آیا طی هفته‌های گذشته این روند حاشیه‌سازی و طفره رفتن از موضوع اصلی ادامه پیدا خواهد کرد و یا ایران و 5+1 و به خصوص آمریکا می‌توانند در فضایی سازنده مذاکرات را به پایان برسانند و به توافق برسند که از یک سو حقوق اساسی ملت ایران را به رسمیت بشناسد و از سوی دیگر، کنگره به بهانه‌های مختلف اقدام به وتوی آن نکند.