آقای بروجردی؛ گزارش شما را منتشر می کنم تا همه ببینند از چه چیزی دفاع می کنید!
رئیس و عضو کمیسیون برجام، در مناظرهای پیشبینی نشده و غیررسمی در راهروهای مجلس، به بحث درباره گزارش اخیر تهیه شده در این کمیسیون پرداختند.
به گزارش شیرازه به نقل از مهر، راهروهای مجلس شورای اسلامی، امروز شاهد مناظره از پیش
تعریف نشده و در عین حال چالشی و نماینده شاخص مجلس درباره گزارش کمیسیون
ویژه بررسی برجام و حواشی آن بود. علیرضا زاکانی، نماینده تهران و رئیس
کمیسیون ویژه بررسی برجام و مسعود پزشکیان نماینده مردم تبریز و عضو این
کمیسیون، در گفتگوی مشترک و مناظرهگونه در برابر خبرنگاران رسانهها، به
بیان نظرات خود درباره روند کار و گزارش تهیه شده در کمیسیون ویژه بررسی
برجام پرداختند.
این گفت و شنود، از این جهت جذابتر بود که دو روز پیش و پس از انتشار گزارش این کمیسیون و قرائت آن در صحن علنی بهارستان، پزشکیان به همراه پنج عضو دیگر این کمیسیون در بیانیهای، گزارش تهیه شده را همراه با سوگیری خواندند؛ بیانیهای که تعجب و انتقاد بسیاری از نمایندگان مجلس را برانگیخت.
زاکانی: شعارهای خوب میدهیم، اما از نظرات ۸۰ هزار استاد دانشگاه غفلت میکنیم
علیرضا زاکانی رئیس کمیسیون ویژه بررسی برجام مجلس شورای اسلامی گفت: ما در کمیسیون برجام اعلام کردیم که روش کار را آقای پزشکیان بنویسد و این ثبت و ضبط شده در اسناد کمیسیون وجود دارد.
وی ادامه داد: ایشان گفتند من تا صبح این روش را ارائه میدهم؛ فردا صبح دو بار به ایشان مراجعه کردم و پرسیدم این روشی که قرار بود به ما ارائه دهید و این حرفهای خوبی را که بلدید بزنید، بنویسید و به ما بدهید اما از این روش خبری نشد. در کمیسیون هم خدمتشان عرض کردم، آقای دکتر قرار بود این روش را شما به ما بدهید.
زاکانی با اشاره به اینکه روشبندی را خودش مکتوب و در کمیسیون ویژه بررسی برجام تصویب کرده است، گفت: آقای پزشکیان اگر میگویند نه، به یاد بیاورد که من ۳ شهریور این را در کمیسیون تصویب کردم و مشخص کردیم که چه گامهایی را باید برداریم تا بتوانیم، حداکثر تا ۸ مهر گزارش خود را به صحن ارائه دهیم و عین همین مسیر را جلو آمدیم.
وی خاطرنشان کرد: اگر ما از اساتید دانشگاه در تدوین گزارش کمیسیون برجام استفاده کردیم در روشمندی ذکر شده است که ما خود برای ارائه چنین گزارش کفایت نمیکنیم، لذا مراجعه میکنیم به اذهان دانشگاهیان.
رئیس کمیسیون ویژه بررسی برجام گفت: چرا ما شعار خوب میدهیم، اما از ۸۰ هزار استاد دانشگاه غفلت میکنیم که حرف برای گفتن دارند.
وی افزود: آقای پزشکیان در روزهای آخر فرمایش ثانوی داشتهاند و آن اینکه ما باید دقت کنیم که از کجا آمدهایم، در کجا هستیم و به کجا خواهیم رفت. این خیلی حرف خوبی است، اما چه نسبتی دارد با این مسیری که میخواهیم برویم!؟.
زاکانی گفت: ما با یک سند مواجهیم که فردا در دادگاه بینالمللی شورای امنیت و دیگر مجامع مبنای کار ماست و با آرزوهای خود که نمیتوانیم زندگی کنیم. دوستان عزیز ما دقت به متن سند نمیکردند. یعنی خودشان بفرمایند که چند بار از روی متن سند استدلال کردهاند؟.
پزشکیان: مزایا و معایب برجام با هم دیده شود
در ادامه، پزشکیان نیز با تصدیق سخن زاکانی درباره اینکه نگارش روش کار را در کمیسیون برجام به وی سپرده است، اظهار داشت: البته هیچ گاه در این باره رایگیری نشد که من مسئول باشم.
وی تصریح کرد: ایشان از من چیزی خواستند ولی فردا دیدم که خود دستورالعمل را تدوین کردهاند. کجا ثبت و ضبط کردهاند که من را مسئول تعیین روش کار کردهاند؟.
این نماینده مجلس گفت: در بررسی برجام، تحریم و پساتحریم موضوعاتی هستند که باید بررسی شوند، من بارها گفتهام که قبول برجام معایب و مزایایی دارد. معایب آن را دوستان ما بزرگ دیدهاند. اما مزایای آن چیست؟.
پزشکیان خاطرنشان کرد: نکته دیگر این است که اگر این وضعیت ادامه پیدا کند، چه هزینهای برای ما خواهد داشت؟ اینها با رایگیری حل نمیشود اینکه تحریمها چه هزینهای برای ما دارد، از نظر عدد و رقمی قابل محاسبه است. نمیشود گفت رای بگیریم ببینیم این کار را بکنیم و یا نکنیم.
نماینده مردم تبریز در مجلس شورای اسلامی گفت: همان استاد دانشگاه بلد است بگوید وقتی ما بازار نفت را از دست دادیم، چقدر ضرر کردهایم؟ یا وقتی به ما تکنولوژی نمیدهند و ما نمیتوانیم ذخایر پارس جنوبی را استخراج کنیم و یا حتی پس از استخراج نمیتوانیم آن را بفروشیم و یا بقیه بازارهایی که از دست دادیم همچون فرش و پسته زائیده روندی است که داریم میرویم.
وی اضافه کرد: هر کدام از اینها یک بار عددی برای مملکت ما دارد. اینکه الان ما ارزان میفروشیم و گران میخریم. اینکه ما خارج از چارچوب بانکها عمل میکنیم و تا دلتان میخواهد در این مملکت رانتخواری داریم.
پزشکیان با اشاره به اینکه قطعنامه شورای امنیت بخشی از معایب تحریمها را برمیدارد و بخشی را بر نمیدارد، گفت: ما باید بررسی کنیم که چه چیزی را از این برجام بدست میآوریم و چه چیزی را از دست میدهیم.
وی خاطرنشان کرد: من همان روز اول و روزی که جمعبندی میکردند گفتم طبق چه فرمتی میخواهید برجام را جمعبندی کنید؟ سر عدد و رقم که با هم دعوا نمیکنیم؛ وقتی روش را کنار گذاشتیم یعنی هر کدام از دید خود به موضوع نگاه میکنیم که در نتیجه اختلاف به وجود میآید اما اگر براساس یک روش و یک ابزار علمی جلو برویم، نمیتوانیم اختلاف پیدا کنیم.
عضو کمیسیون ویژه بررسی برجام مجلس شورای اسلامی گفت: وقتی ما هر کدام یک جور دادهها را وزن میکنیم، بالاخره یکی درست است و یکی غلط؛ آن چیزی که جمعبندی شده است روش نیست، بلکه یک نوع سوال است که میخواهند جواب آن را بدهند.
زاکانی: گزارش کمیسیون ویژه، حاصل جمعبندی نظرات گوناگون بود
در ادامه، زاکانی اظهار داشت: آقای پزشکیان سخنان خوبی میگوید و میخواهد همه مشکلات جهان را در کمیسیونی حل کند که یک ماه است، تشکیل شده و قرار است روشمندی خود را داشته باشد و جلساتش را برگزار کند، ۵۵ ساعت نظرات مخالف و موافق را استماع کند و قریب ۵۰-۶۰ ساعت بنشیند و بحث کند و برای اساتید دانشگاه وقت بگذارد و نظراتشان را بشنود.
وی تصریح کرد: سخنان خوب آقای پزشکیان مربوط به کمیسیون ویژه برجام نیست چرا که کمیسیون که از نامش هم پیداست، مواجه با یک سند است اما دوستان اصرار داشتند که با متن برجام کاری نداشته باشیم.
رئیس کمیسیون ویژه بررسی برجام گفت: این دوستان میگفتند بیایید با روندها صحبت کنیم و بگویم تحریمها چه اثری داشته است؟ چرا به وجود آمده است؟ مثلا در حوزه اقتصاد آقای تاجگردون گفت ما در مورد این متن صحبت نکنیم. گزارش آقای تاجگردون را هم من شنبه منتشر خواهم کرد و به آقای بروجردی هم عرض کردم گزارش بخش شما و گزارش کمیته سیاسی را هم به مطبوعات خواهم داد چون شما آمدهاید، یک کار غلطی کردهاید، چرا که شما دارید از چیزی دفاع میکنید و من آن را منتشر میکنم تا همه ببینند که شما از چه چیزی دفاع میکنید؟.
وی تصریح کرد: ۱۶۵ موضوعی که در بیانیه اعضای معترض کمیسیون ویژه به گزارش قید شده است، بعضی اصلا مورد مطالعه آنها قرار نگرفته است و بعضی خندهدار است. چرا که اصلا نسبتی با برجام نداشته و راجع به توانمندیهای نظام جمهوری اسلامی است؛ در حالی که ما کمیسیون ویژه بررسی برجام هستیم و راجع به عالم که نمیخواهیم صحبت کنیم.
زاکانی ادام داد: سخنان آقای پزشکیان برای عالم خوب است، در صورتی که ما فرصتی چند ساله داشته باشیم که بنشینیم و تحقیق کنیم ولی ما یک گروه حقیقتیاب هستیم که مسیرش براساس روششناسی دقیقی تعریف شده است.
وی با رد نامنسجم بودن ترکیب کمیسیون برجام اظهار داشت: ما روش را در کمیسیون تصویب کردیم و روز اول درخواست کردیم که هر کس راجع به برجام تحقیقاتی دارد، ما آن را دریافت کنیم. از کمیسیون امنیت ملی درخواست ارائه گزارش کردیم، اما آقای حقیقتپور گفت ما در کمیسیون امنیت ملی پس از چند ماه بحث بر روی توافق هستهای یک برگ سند راجع به آن نداریم. این وضع مجلس ماست!.
زاکانی با اشاره به درخواست کمیسیون ویژه بررسی برجام از حدود ۸ مرجع که روی این موضوع کار کرده بودند، گفت: ما این مراجع را در هیات رئیسه کمیسیون تصویب کردیم و نیز تصویب کردیم که تیم مذاکره کننده به کمیسیون آمده و صحبتهایش را بشنویم. صحبتهای دولت را بشنویم؛ همچنین مصوب کردیم، سخنان همه تیمهای مذاکره کننده از ابتدا تاکنون را بشنویم.
رئیس کمیسیون ویژه بررسی برجام اظهار داشت: درخواست کردیم اولین دیدار ما با آقای لاریجانی باشد که ایشان به سفر رفتند و بعد برای شنبه دو هفته پیش نوبت گذاشتیم که آقای ابوترابی گفتند، من نیستم که بالاخره هفته قبل این جلسه برگزار شد؛ یعنی اولین دعوت ما از آقای لاریجانی بود. زیرا صحبتهای آقای روحانی به عنوان مسئول اسبق مذاکرات را آقای ظریف میتوانست داشته باشد و ما از آقای لاریجانی به بعد را می خواستیم.
وی گفت: از آنجا که آقای جلیلی ۱۲ ساعت به شورای عالی امنیت ملی گزارش داده بود، استماع آن برای ما مهم بود و از آن گذشته، وی ۶ سال نیز مسئول مذاکرات بوده است.
زاکانی از اختصاص ۱۴ ساعت به تیم مذاکره کننده قبلی و ۲۴ ساعت به تیم مذاکره کننده فعلی برای حضور در کمیسیون برجام خبر داد و خاطرنشان کرد: در نتیجه تیم فعلی ۱۰ الی ۱۲ ساعت بیشتر صحبت کرد.
وی با اشاره به استخراج ۶۵ سوال از مجموع سخنان دو تیم مذاکره کننده قبلی و فعلی گفت: ما این سوالات را برای دولت فرستادیم و از آنجا که احتمال میدادیم ممکن است تیم در جلسه دقیق سخن نگوید – مثلا آقای عراقچی میگفت ما اصلا برنامه بلندمدت نداریم اما بعدا آقای صالحی که آمد معلوم شد این حرف، حرف نادرستی است - لذا خواستیم به سخنان شفاهی بسنده نکنیم و این سوالات را برای دولت فرستادیم.
زاکانی از درخواست کمیسیون برجام برای دریافت اسنادی از وزارت امور خارجه سخن گفت و اظهار داشت: وزارت امور خارجه یک برگ سند به ما نداد و یک سوال ما را هم جواب نداد؛ در حالی که سازمان انرژی اتمی پاسخ سوالات ما را داد و ما از این سازمان هم تشکر کردیم. حتی وقتی میخواستیم گزارش بنویسیم گفتند ننویسید، به ما اسناد ندادند و ما خیلی منصفانه نوشتیم تا این لحظه به ما سندی ارائه نکردند.
رئیس کمیسیون برجام در مجلس شورای اسلامی، به قرار دادن همین سوالات بر روی رسانهها اشاره کرد و گفت: این کار به این دلیل بود که هر کس میخواهد به آن مراجعه کرده و اساتید راجع به آن نظر دهند.
وی استماع نظر اساتید دانشگاهی درباره سوالات را مورد اشاره قرار داد و افزود: این گزارش گزارشی نیست که بنده آن را نوشته باشم. ما نظرات اساتید را چاپ کرده و روی میز آقای دکتر پزشکیان و دیگر آقایان گذاشتیم.
زاکانی با اشاره به استماع نظرات همه اعضای کمیسیون گفت: ما تحقیق کردیم و با کنار هم گذاشتن نظرات مختلف جمعبندی کردیم.
نماینده مردم تهران، با اشاره به اینکه هر کمیتهای یک دانشجوی دکترا داشت، اظهار داشت: این دانشجویان دکترا با محوریت من جلسات را پیادهسازی کردند که در طول تاریخ مجلس بینظیر است و تبدیل به متن کردیم و روز چهارشنبه آن را تبدیل به پیشنویس کردیم؛ البته آقای دکتر لاریجانی اصرار میکردند که زودتر گزارش را ارائه دهیم.
زاکانی گفت: من سوالات را برای همه خواندم و از آن رونوشتی به همه اعضا دادم و در کمیسیون گذاشتم که هر عضوی آمد آن را دریافت کند و اعلام کردم که شنبه صبح جلسه است و از ابتدا تا انتها را میخوانیم، هر کسی هر نظری داشته باشد بیان کند.
وی با رد علمی نبودن گزارش کمیسیون ویژه برجام تصریح کرد: من متنی از کتاب جلوی آقای پزشکیان گذاشتم و گفتم حرفی که آقای ظریف میزند طبق این سند سازمان انرژی آمریکا غلط است؛ همچنین بانک مرکزی آمار میدهد که این حرف غلط است. دوستان پرسیدند چرا این متن را آوردهاید؟ من گفتم راجع به بند به بندش رایگیری میکنیم که دوستان ناراحت شدند و رفتند بیرون و اصرار آقای منصوری و دیگران این بود که متن اولیه خودشان ملاک قرار گیرد که من انشاءالله شنبه آن را منتشر میکنم.
رئیس کمیسیون ویژه بررسی برجام افزود: ما تا ۱۱ شب نشستیم و ۱۲ نماینده بودیم که آخر شب ۱۰ نفر شدند که با آن رسمیت پیدا میکردیم، برای کلیت آن بحث کردیم و اصلاح انجام دادیم؛ در نهایت برای بند به بند آن نیز رایگیری کردیم و هیات رئیسه کمیسیون طبق رای اعضا مجوز گرفت که آنها را همداستان کند و ادبیات آن را یکسان کردیم و تا ۲ شب تایپ آن طول کشید و به هیات رئیسه مجلس ارائه کردیم.
رئیس کمیسیون برجام مجلس شورای اسلامی، روش تدوین گزارش کمیسیون را برخوردار از عقل جمعی خواند.
پزشکیان: هیچ روش علمی در گزارش کمیسیون برجام به کار گرفته نشده
در ادامه این مناظره، پزشکیان با تاکید بر اینکه سخنان زاکانی را رد نمیکند، گفت: در روش علمی رایگیری نمیشود؛ راجع به اینکه اینجا دو صندلی وجود دارد و یا ۱۰ صندلی رایگیری نمیکنند بلکه میشمارند و نتیجه را اعلام میکنند.
وی ادامه داد: ما در داخل برجام و تحریم بانکی و صنعتی و تکنولوژی صحبت میکنیم اینکه ما میگوییم ببینید این تحریمها چقدر هزینه دارد، خارج از برجام است؟ اینکه ما بررسی وضعیت موجود کنیم، ابزاری دارد؛ برای اینکه من فقط با نگاه خودم نبینم ابزاری وجود دارد.
عضو کمیسیون ویژه بررسی برجام در مجلس گفت: باید عدد مربوط به وضعیت موجود را نوشت؛ راجع به چنین چیزی رای نمیگیرند. کار علمی، کار نظری نیست که راجع به آن رای بگیرند. بلکه پس از اینکه دادهها را گرفتند، وزن هر کدام را تعیین میکنند بعد تصمیمگیری میکنند، ولی خود داده را رایگیری نمیکنند.
پزشکیان تصریح کرد: ما میگفتیم ببینید پذیرش برجام چه معایبی دارد و ادامه وضع موجود چه مشکلاتی را ایجاد خواهد کرد؟ هیچ جای گزارش آن چیزی را که باید به این روش بررسی کنند، نیامده است.
وی از ضرورت وجود جدولی که باید همه چیز طبق روش پر شود سخن گفت و بیان داشت: من اگر بخواهم موضوعی را خودم مطالعه کنم مشخص است آن چیزی را که به نظرم خوب باشد، میبینم و آن چیزی که خوشم نمیآید، نگاه نمیکنم. اما آن جدول نگاه و جناح من را کنار میگذارد.
نماینده مردم تبریز با تاکید بر اینکه هیچ روش علمی در گزارش کمیسیون برجام به کار گرفته نشده است، افزود: به عنوان مثال برای باز کردن موتور ابزاری وجود دارد و باید با جعبه ابزار مراحل آن را طی کنیم و اگر بدون روش پیش برویم، وقت بیشتری از ما میگیرد و اگر راه را غلط برویم، نتیجه غلط و ناقص میگیریم. چرا که اگر میخواهیم حقیقت را پیدا کنیم باید داده ها را درست ببینیم.
وی گفت: داده را با رای گیری نمیبینند؛ اگر میخواهیم برجام را نپذیریم اشکال ندارد، اما بگوییم این روندی که در تجارت، تحریمها و اقتصاد در پیش روی ماست چه بلایی بر سر ما میآورد.
زاکانی: وقتی گزارش کمیته سیاسی خوانده میشد، همه میخندیدند
در ادامه، علیرضا زاکانی سخنان پزشکیان درباره ضرورت روششناسی را برای حوزههای علوم اجتماعی بسیار خوب خواند و گفت: اما این مسئله با کار کمیسیون بسیار متفاوت است؛ چراکه ما در مجلس با رای و رایگیری مواجهیم.
وی با اشاره به اینکه عمق و ارزش این رایگیری با فهم درست تعیین میشود، افزود: ما تلاش میکنیم در این یک ماه در کمیسیون برجام عمق پیدا کنیم.
رئیس کمیسیون ویژه بررسی برجام گفت: شما وقتی سخن از دادهها میگویید، مواجه با مسئولینی هستید که در کمیسیون حاضر شده و یک حرف میزنند. مثلا اعلام میکنند میزان پولی که ما در خارج از کشور داریم از ۱۲۰ و خردهای میلیارد شروع میشود تا میرسد به ۷ الی ۸ میلیارد دلار که هیچ قابل مقایسه با هم نیست.
زاکانی خاطرنشان کرد: دادههایی که از هر جا از دولت یک جور عنوان میشود و از هر جای دولت یک صدا بلند میشود، باید معلوم شود که کدام دستگاه باید اینها را تجزیه و تحلیل کند.
وی گفت: ما با سندی مواجه هستیم که تعهدآور است و لذا باید معایب و مزایای آن را کنار هم قرار دهیم و الگوی ما نیز در مجلس الگوی رایگیری است که البته باید همراه شود با یک مقدمه عمیق، نه مقدمه سطحی، آنهم با بهرهگیری از ظرفیت دانشگاهها و استماع نظرات مختلف.
نماینده مردم تهران در مجلس درباره این مسئله که گزارش کمیتهها به کمیسیون نیامده است، اظهار داشت: گزارش کمیتهها در گزارش نهایی کمیسیون برجام اعمال شده است. همه این گزارشها بلااستثنا در گزارش نهایی اثرگذار بود و من راجع به دو گزارش امنیتی و سیاسی، توضیح خواهم داد.
زاکانی گفت: وقتی گزارش سیاسی در هیات رئیسه خوانده شد، همه میخندیدند؛ چراکه نه سر داشت نه ته و نه ادبیات مناسب. زشت است که من این را بگویم اما چون شما از آن حمایت میکنید من میگویم که بدانید از چه چیزی حمایت میکنید.
وی ادامه داد: این صرفا به آن معنی نیست که فرمت نداشته است؛ بلکه عاری از محتوا نیز بود. ما این گزارش را به دانشجویان حاضر در جلسه دادیم و گفتیم آن را به چند پاراگراف تبدیل کنند؛ آوردند داخل هیات رئیسه خواندند و تصویب کردند و داخل گزارش آمد.
زاکانی درباره گزارش کمیته امنیتی نیز گفت: در این گزارش پیشنهاد آمده بود آن را جلوی آقای حقیقتپور گذاشتم و گفتم ادبیات آن را تبدیل کن که در قالب پیشنهادات در انتهای گزارش ذکر شد.
پزشکیان: مجلس به برجام رای خواهد داد
در ادامه پزشکیان با اشاره به اینکه کلیت برجام در رئوس نظام حل شده است، گفت: ما هم در این کمیسیون کارهایی میکردیم. من تصور میکنم مجلس به این رای خواهد داد و نمیتوان در این وضعیت آن را رد کرد.
وی افزود: ما اگر میخواهیم حقیقت را پیدا کنیم، باید ابزاری داشته باشیم که هر کسی از طریق آن جواب بگیرند. همین که آقای زاکانی میگوید اطلاعات متفاوت به ما دادند معلوم است که سیستم مشکل دارد. نمیشود ما واقعیت را ندانیم و بعد مملکت را اداره کنیم. اگر این کار را میکنیم پس جایی گیر داریم. همه صحبت ما این است که مانند آنها عمل نکنیم.
عضو کمیسیون برجام مجلس شورای اسلامی گفت: با رایگیری، عدد و هزینه را نمیگویند. ممکن است بگویند ما این هزینه را داریم رای میگیریم که اجرا بشود یا نشود، ولی میدانند چقدر هزینه دارد. ما میتوانیم بگوییم اینقدر هزینه دارد اما با این همه هزینهها تصمیم میگیریم که ادامه دهیم و برای این رای میگیریم، اما وقتی داده نداریم، یعنی هر کس با نگاه خود رای میدهد. یکی چپ، یکی راست.
در پاسخ به پزشکیان، زاکانی اظهار داشت: مجلس ساز و کارهای خود را دارد؛ به عنوان مثال ما در کمیسیون تلفیق راجع به عدد و رقم صحبت میکنیم و در آخر رای میگیریم.
پزشکیان پاسخ داد: بله، ولی این رایگیری برای این است که بگوییم این پول را به این سازمان بدهیم یا ندهیم، اما درباره اینکه این مبلغ دو تومان است و یا ۱۰ تومان نیست رای نمیگیریم.
زاکانی در توضیح گفت: صحبتهای شما روی زمین نیست، بلکه عالی و بالاست.
رئیس کمیسیون برجام در پایان اظهار داشت: ما در مجلس مسئولیت داریم و در قبال این مسئولیت خودمان برای امروز و آینده کشور باید فکر کنیم و روش را نیز هیات رئیسه مجلس طراحی کرده است. روش اخیر هیات رئیسه، غیرمنطقی بود و حتی به عنوان یک کمیسیون فرعی هم طرح اقدام متناسب دولت برای اجرای برجام را به کمیسیون ویژه بررسی برجام ارائه ندادند.
زاکانی خاطرنشان کرد: من صبح به آقای فرهنگی (عضو هیات رئیسه) گفتم من که انتظار نداشتم این طرح به کمیسیون تخصصی ارجاع شود، به خاطر نوع نگاه سیاسی که شماها دارید چون نمیخواهید تخصصی بررسی شود، اما لااقل به عنوان یک کمیسیون فرعی به ما میدادید.
وی افزود: برادری گویا گفته است که غفلت شده است؛ چه غفلتی صورت گرفته است. مثل همان غفلتی است که راجع به چیزهای دیگر اتفاق میافتد.
رئیس کمیسیون ویژه بررسی برجام گفت: من در مقام ریاست کمیسیون برجام سعی میکردم میانه را نگه دارم و اظهارنظر نمیکردم و الا، من خودم هم حرف داشتم ولی باید جلسه برگزار میکردم.
زاکانی اضافه کرد: دوستان با این گزارشی که مورد قبول صاحبنظران است، این گونه سطحی برخورد نکنند.
این گفت و شنود، از این جهت جذابتر بود که دو روز پیش و پس از انتشار گزارش این کمیسیون و قرائت آن در صحن علنی بهارستان، پزشکیان به همراه پنج عضو دیگر این کمیسیون در بیانیهای، گزارش تهیه شده را همراه با سوگیری خواندند؛ بیانیهای که تعجب و انتقاد بسیاری از نمایندگان مجلس را برانگیخت.
زاکانی: شعارهای خوب میدهیم، اما از نظرات ۸۰ هزار استاد دانشگاه غفلت میکنیم
علیرضا زاکانی رئیس کمیسیون ویژه بررسی برجام مجلس شورای اسلامی گفت: ما در کمیسیون برجام اعلام کردیم که روش کار را آقای پزشکیان بنویسد و این ثبت و ضبط شده در اسناد کمیسیون وجود دارد.
وی ادامه داد: ایشان گفتند من تا صبح این روش را ارائه میدهم؛ فردا صبح دو بار به ایشان مراجعه کردم و پرسیدم این روشی که قرار بود به ما ارائه دهید و این حرفهای خوبی را که بلدید بزنید، بنویسید و به ما بدهید اما از این روش خبری نشد. در کمیسیون هم خدمتشان عرض کردم، آقای دکتر قرار بود این روش را شما به ما بدهید.
زاکانی با اشاره به اینکه روشبندی را خودش مکتوب و در کمیسیون ویژه بررسی برجام تصویب کرده است، گفت: آقای پزشکیان اگر میگویند نه، به یاد بیاورد که من ۳ شهریور این را در کمیسیون تصویب کردم و مشخص کردیم که چه گامهایی را باید برداریم تا بتوانیم، حداکثر تا ۸ مهر گزارش خود را به صحن ارائه دهیم و عین همین مسیر را جلو آمدیم.
وی خاطرنشان کرد: اگر ما از اساتید دانشگاه در تدوین گزارش کمیسیون برجام استفاده کردیم در روشمندی ذکر شده است که ما خود برای ارائه چنین گزارش کفایت نمیکنیم، لذا مراجعه میکنیم به اذهان دانشگاهیان.
رئیس کمیسیون ویژه بررسی برجام گفت: چرا ما شعار خوب میدهیم، اما از ۸۰ هزار استاد دانشگاه غفلت میکنیم که حرف برای گفتن دارند.
وی افزود: آقای پزشکیان در روزهای آخر فرمایش ثانوی داشتهاند و آن اینکه ما باید دقت کنیم که از کجا آمدهایم، در کجا هستیم و به کجا خواهیم رفت. این خیلی حرف خوبی است، اما چه نسبتی دارد با این مسیری که میخواهیم برویم!؟.
زاکانی گفت: ما با یک سند مواجهیم که فردا در دادگاه بینالمللی شورای امنیت و دیگر مجامع مبنای کار ماست و با آرزوهای خود که نمیتوانیم زندگی کنیم. دوستان عزیز ما دقت به متن سند نمیکردند. یعنی خودشان بفرمایند که چند بار از روی متن سند استدلال کردهاند؟.
پزشکیان: مزایا و معایب برجام با هم دیده شود
در ادامه، پزشکیان نیز با تصدیق سخن زاکانی درباره اینکه نگارش روش کار را در کمیسیون برجام به وی سپرده است، اظهار داشت: البته هیچ گاه در این باره رایگیری نشد که من مسئول باشم.
وی تصریح کرد: ایشان از من چیزی خواستند ولی فردا دیدم که خود دستورالعمل را تدوین کردهاند. کجا ثبت و ضبط کردهاند که من را مسئول تعیین روش کار کردهاند؟.
این نماینده مجلس گفت: در بررسی برجام، تحریم و پساتحریم موضوعاتی هستند که باید بررسی شوند، من بارها گفتهام که قبول برجام معایب و مزایایی دارد. معایب آن را دوستان ما بزرگ دیدهاند. اما مزایای آن چیست؟.
پزشکیان خاطرنشان کرد: نکته دیگر این است که اگر این وضعیت ادامه پیدا کند، چه هزینهای برای ما خواهد داشت؟ اینها با رایگیری حل نمیشود اینکه تحریمها چه هزینهای برای ما دارد، از نظر عدد و رقمی قابل محاسبه است. نمیشود گفت رای بگیریم ببینیم این کار را بکنیم و یا نکنیم.
نماینده مردم تبریز در مجلس شورای اسلامی گفت: همان استاد دانشگاه بلد است بگوید وقتی ما بازار نفت را از دست دادیم، چقدر ضرر کردهایم؟ یا وقتی به ما تکنولوژی نمیدهند و ما نمیتوانیم ذخایر پارس جنوبی را استخراج کنیم و یا حتی پس از استخراج نمیتوانیم آن را بفروشیم و یا بقیه بازارهایی که از دست دادیم همچون فرش و پسته زائیده روندی است که داریم میرویم.
وی اضافه کرد: هر کدام از اینها یک بار عددی برای مملکت ما دارد. اینکه الان ما ارزان میفروشیم و گران میخریم. اینکه ما خارج از چارچوب بانکها عمل میکنیم و تا دلتان میخواهد در این مملکت رانتخواری داریم.
پزشکیان با اشاره به اینکه قطعنامه شورای امنیت بخشی از معایب تحریمها را برمیدارد و بخشی را بر نمیدارد، گفت: ما باید بررسی کنیم که چه چیزی را از این برجام بدست میآوریم و چه چیزی را از دست میدهیم.
وی خاطرنشان کرد: من همان روز اول و روزی که جمعبندی میکردند گفتم طبق چه فرمتی میخواهید برجام را جمعبندی کنید؟ سر عدد و رقم که با هم دعوا نمیکنیم؛ وقتی روش را کنار گذاشتیم یعنی هر کدام از دید خود به موضوع نگاه میکنیم که در نتیجه اختلاف به وجود میآید اما اگر براساس یک روش و یک ابزار علمی جلو برویم، نمیتوانیم اختلاف پیدا کنیم.
عضو کمیسیون ویژه بررسی برجام مجلس شورای اسلامی گفت: وقتی ما هر کدام یک جور دادهها را وزن میکنیم، بالاخره یکی درست است و یکی غلط؛ آن چیزی که جمعبندی شده است روش نیست، بلکه یک نوع سوال است که میخواهند جواب آن را بدهند.
زاکانی: گزارش کمیسیون ویژه، حاصل جمعبندی نظرات گوناگون بود
در ادامه، زاکانی اظهار داشت: آقای پزشکیان سخنان خوبی میگوید و میخواهد همه مشکلات جهان را در کمیسیونی حل کند که یک ماه است، تشکیل شده و قرار است روشمندی خود را داشته باشد و جلساتش را برگزار کند، ۵۵ ساعت نظرات مخالف و موافق را استماع کند و قریب ۵۰-۶۰ ساعت بنشیند و بحث کند و برای اساتید دانشگاه وقت بگذارد و نظراتشان را بشنود.
وی تصریح کرد: سخنان خوب آقای پزشکیان مربوط به کمیسیون ویژه برجام نیست چرا که کمیسیون که از نامش هم پیداست، مواجه با یک سند است اما دوستان اصرار داشتند که با متن برجام کاری نداشته باشیم.
رئیس کمیسیون ویژه بررسی برجام گفت: این دوستان میگفتند بیایید با روندها صحبت کنیم و بگویم تحریمها چه اثری داشته است؟ چرا به وجود آمده است؟ مثلا در حوزه اقتصاد آقای تاجگردون گفت ما در مورد این متن صحبت نکنیم. گزارش آقای تاجگردون را هم من شنبه منتشر خواهم کرد و به آقای بروجردی هم عرض کردم گزارش بخش شما و گزارش کمیته سیاسی را هم به مطبوعات خواهم داد چون شما آمدهاید، یک کار غلطی کردهاید، چرا که شما دارید از چیزی دفاع میکنید و من آن را منتشر میکنم تا همه ببینند که شما از چه چیزی دفاع میکنید؟.
وی تصریح کرد: ۱۶۵ موضوعی که در بیانیه اعضای معترض کمیسیون ویژه به گزارش قید شده است، بعضی اصلا مورد مطالعه آنها قرار نگرفته است و بعضی خندهدار است. چرا که اصلا نسبتی با برجام نداشته و راجع به توانمندیهای نظام جمهوری اسلامی است؛ در حالی که ما کمیسیون ویژه بررسی برجام هستیم و راجع به عالم که نمیخواهیم صحبت کنیم.
زاکانی ادام داد: سخنان آقای پزشکیان برای عالم خوب است، در صورتی که ما فرصتی چند ساله داشته باشیم که بنشینیم و تحقیق کنیم ولی ما یک گروه حقیقتیاب هستیم که مسیرش براساس روششناسی دقیقی تعریف شده است.
وی با رد نامنسجم بودن ترکیب کمیسیون برجام اظهار داشت: ما روش را در کمیسیون تصویب کردیم و روز اول درخواست کردیم که هر کس راجع به برجام تحقیقاتی دارد، ما آن را دریافت کنیم. از کمیسیون امنیت ملی درخواست ارائه گزارش کردیم، اما آقای حقیقتپور گفت ما در کمیسیون امنیت ملی پس از چند ماه بحث بر روی توافق هستهای یک برگ سند راجع به آن نداریم. این وضع مجلس ماست!.
زاکانی با اشاره به درخواست کمیسیون ویژه بررسی برجام از حدود ۸ مرجع که روی این موضوع کار کرده بودند، گفت: ما این مراجع را در هیات رئیسه کمیسیون تصویب کردیم و نیز تصویب کردیم که تیم مذاکره کننده به کمیسیون آمده و صحبتهایش را بشنویم. صحبتهای دولت را بشنویم؛ همچنین مصوب کردیم، سخنان همه تیمهای مذاکره کننده از ابتدا تاکنون را بشنویم.
رئیس کمیسیون ویژه بررسی برجام اظهار داشت: درخواست کردیم اولین دیدار ما با آقای لاریجانی باشد که ایشان به سفر رفتند و بعد برای شنبه دو هفته پیش نوبت گذاشتیم که آقای ابوترابی گفتند، من نیستم که بالاخره هفته قبل این جلسه برگزار شد؛ یعنی اولین دعوت ما از آقای لاریجانی بود. زیرا صحبتهای آقای روحانی به عنوان مسئول اسبق مذاکرات را آقای ظریف میتوانست داشته باشد و ما از آقای لاریجانی به بعد را می خواستیم.
وی گفت: از آنجا که آقای جلیلی ۱۲ ساعت به شورای عالی امنیت ملی گزارش داده بود، استماع آن برای ما مهم بود و از آن گذشته، وی ۶ سال نیز مسئول مذاکرات بوده است.
زاکانی از اختصاص ۱۴ ساعت به تیم مذاکره کننده قبلی و ۲۴ ساعت به تیم مذاکره کننده فعلی برای حضور در کمیسیون برجام خبر داد و خاطرنشان کرد: در نتیجه تیم فعلی ۱۰ الی ۱۲ ساعت بیشتر صحبت کرد.
وی با اشاره به استخراج ۶۵ سوال از مجموع سخنان دو تیم مذاکره کننده قبلی و فعلی گفت: ما این سوالات را برای دولت فرستادیم و از آنجا که احتمال میدادیم ممکن است تیم در جلسه دقیق سخن نگوید – مثلا آقای عراقچی میگفت ما اصلا برنامه بلندمدت نداریم اما بعدا آقای صالحی که آمد معلوم شد این حرف، حرف نادرستی است - لذا خواستیم به سخنان شفاهی بسنده نکنیم و این سوالات را برای دولت فرستادیم.
زاکانی از درخواست کمیسیون برجام برای دریافت اسنادی از وزارت امور خارجه سخن گفت و اظهار داشت: وزارت امور خارجه یک برگ سند به ما نداد و یک سوال ما را هم جواب نداد؛ در حالی که سازمان انرژی اتمی پاسخ سوالات ما را داد و ما از این سازمان هم تشکر کردیم. حتی وقتی میخواستیم گزارش بنویسیم گفتند ننویسید، به ما اسناد ندادند و ما خیلی منصفانه نوشتیم تا این لحظه به ما سندی ارائه نکردند.
رئیس کمیسیون برجام در مجلس شورای اسلامی، به قرار دادن همین سوالات بر روی رسانهها اشاره کرد و گفت: این کار به این دلیل بود که هر کس میخواهد به آن مراجعه کرده و اساتید راجع به آن نظر دهند.
وی استماع نظر اساتید دانشگاهی درباره سوالات را مورد اشاره قرار داد و افزود: این گزارش گزارشی نیست که بنده آن را نوشته باشم. ما نظرات اساتید را چاپ کرده و روی میز آقای دکتر پزشکیان و دیگر آقایان گذاشتیم.
زاکانی با اشاره به استماع نظرات همه اعضای کمیسیون گفت: ما تحقیق کردیم و با کنار هم گذاشتن نظرات مختلف جمعبندی کردیم.
نماینده مردم تهران، با اشاره به اینکه هر کمیتهای یک دانشجوی دکترا داشت، اظهار داشت: این دانشجویان دکترا با محوریت من جلسات را پیادهسازی کردند که در طول تاریخ مجلس بینظیر است و تبدیل به متن کردیم و روز چهارشنبه آن را تبدیل به پیشنویس کردیم؛ البته آقای دکتر لاریجانی اصرار میکردند که زودتر گزارش را ارائه دهیم.
زاکانی گفت: من سوالات را برای همه خواندم و از آن رونوشتی به همه اعضا دادم و در کمیسیون گذاشتم که هر عضوی آمد آن را دریافت کند و اعلام کردم که شنبه صبح جلسه است و از ابتدا تا انتها را میخوانیم، هر کسی هر نظری داشته باشد بیان کند.
وی با رد علمی نبودن گزارش کمیسیون ویژه برجام تصریح کرد: من متنی از کتاب جلوی آقای پزشکیان گذاشتم و گفتم حرفی که آقای ظریف میزند طبق این سند سازمان انرژی آمریکا غلط است؛ همچنین بانک مرکزی آمار میدهد که این حرف غلط است. دوستان پرسیدند چرا این متن را آوردهاید؟ من گفتم راجع به بند به بندش رایگیری میکنیم که دوستان ناراحت شدند و رفتند بیرون و اصرار آقای منصوری و دیگران این بود که متن اولیه خودشان ملاک قرار گیرد که من انشاءالله شنبه آن را منتشر میکنم.
رئیس کمیسیون ویژه بررسی برجام افزود: ما تا ۱۱ شب نشستیم و ۱۲ نماینده بودیم که آخر شب ۱۰ نفر شدند که با آن رسمیت پیدا میکردیم، برای کلیت آن بحث کردیم و اصلاح انجام دادیم؛ در نهایت برای بند به بند آن نیز رایگیری کردیم و هیات رئیسه کمیسیون طبق رای اعضا مجوز گرفت که آنها را همداستان کند و ادبیات آن را یکسان کردیم و تا ۲ شب تایپ آن طول کشید و به هیات رئیسه مجلس ارائه کردیم.
رئیس کمیسیون برجام مجلس شورای اسلامی، روش تدوین گزارش کمیسیون را برخوردار از عقل جمعی خواند.
پزشکیان: هیچ روش علمی در گزارش کمیسیون برجام به کار گرفته نشده
در ادامه این مناظره، پزشکیان با تاکید بر اینکه سخنان زاکانی را رد نمیکند، گفت: در روش علمی رایگیری نمیشود؛ راجع به اینکه اینجا دو صندلی وجود دارد و یا ۱۰ صندلی رایگیری نمیکنند بلکه میشمارند و نتیجه را اعلام میکنند.
وی ادامه داد: ما در داخل برجام و تحریم بانکی و صنعتی و تکنولوژی صحبت میکنیم اینکه ما میگوییم ببینید این تحریمها چقدر هزینه دارد، خارج از برجام است؟ اینکه ما بررسی وضعیت موجود کنیم، ابزاری دارد؛ برای اینکه من فقط با نگاه خودم نبینم ابزاری وجود دارد.
عضو کمیسیون ویژه بررسی برجام در مجلس گفت: باید عدد مربوط به وضعیت موجود را نوشت؛ راجع به چنین چیزی رای نمیگیرند. کار علمی، کار نظری نیست که راجع به آن رای بگیرند. بلکه پس از اینکه دادهها را گرفتند، وزن هر کدام را تعیین میکنند بعد تصمیمگیری میکنند، ولی خود داده را رایگیری نمیکنند.
پزشکیان تصریح کرد: ما میگفتیم ببینید پذیرش برجام چه معایبی دارد و ادامه وضع موجود چه مشکلاتی را ایجاد خواهد کرد؟ هیچ جای گزارش آن چیزی را که باید به این روش بررسی کنند، نیامده است.
وی از ضرورت وجود جدولی که باید همه چیز طبق روش پر شود سخن گفت و بیان داشت: من اگر بخواهم موضوعی را خودم مطالعه کنم مشخص است آن چیزی را که به نظرم خوب باشد، میبینم و آن چیزی که خوشم نمیآید، نگاه نمیکنم. اما آن جدول نگاه و جناح من را کنار میگذارد.
نماینده مردم تبریز با تاکید بر اینکه هیچ روش علمی در گزارش کمیسیون برجام به کار گرفته نشده است، افزود: به عنوان مثال برای باز کردن موتور ابزاری وجود دارد و باید با جعبه ابزار مراحل آن را طی کنیم و اگر بدون روش پیش برویم، وقت بیشتری از ما میگیرد و اگر راه را غلط برویم، نتیجه غلط و ناقص میگیریم. چرا که اگر میخواهیم حقیقت را پیدا کنیم باید داده ها را درست ببینیم.
وی گفت: داده را با رای گیری نمیبینند؛ اگر میخواهیم برجام را نپذیریم اشکال ندارد، اما بگوییم این روندی که در تجارت، تحریمها و اقتصاد در پیش روی ماست چه بلایی بر سر ما میآورد.
زاکانی: وقتی گزارش کمیته سیاسی خوانده میشد، همه میخندیدند
در ادامه، علیرضا زاکانی سخنان پزشکیان درباره ضرورت روششناسی را برای حوزههای علوم اجتماعی بسیار خوب خواند و گفت: اما این مسئله با کار کمیسیون بسیار متفاوت است؛ چراکه ما در مجلس با رای و رایگیری مواجهیم.
وی با اشاره به اینکه عمق و ارزش این رایگیری با فهم درست تعیین میشود، افزود: ما تلاش میکنیم در این یک ماه در کمیسیون برجام عمق پیدا کنیم.
رئیس کمیسیون ویژه بررسی برجام گفت: شما وقتی سخن از دادهها میگویید، مواجه با مسئولینی هستید که در کمیسیون حاضر شده و یک حرف میزنند. مثلا اعلام میکنند میزان پولی که ما در خارج از کشور داریم از ۱۲۰ و خردهای میلیارد شروع میشود تا میرسد به ۷ الی ۸ میلیارد دلار که هیچ قابل مقایسه با هم نیست.
زاکانی خاطرنشان کرد: دادههایی که از هر جا از دولت یک جور عنوان میشود و از هر جای دولت یک صدا بلند میشود، باید معلوم شود که کدام دستگاه باید اینها را تجزیه و تحلیل کند.
وی گفت: ما با سندی مواجه هستیم که تعهدآور است و لذا باید معایب و مزایای آن را کنار هم قرار دهیم و الگوی ما نیز در مجلس الگوی رایگیری است که البته باید همراه شود با یک مقدمه عمیق، نه مقدمه سطحی، آنهم با بهرهگیری از ظرفیت دانشگاهها و استماع نظرات مختلف.
نماینده مردم تهران در مجلس درباره این مسئله که گزارش کمیتهها به کمیسیون نیامده است، اظهار داشت: گزارش کمیتهها در گزارش نهایی کمیسیون برجام اعمال شده است. همه این گزارشها بلااستثنا در گزارش نهایی اثرگذار بود و من راجع به دو گزارش امنیتی و سیاسی، توضیح خواهم داد.
زاکانی گفت: وقتی گزارش سیاسی در هیات رئیسه خوانده شد، همه میخندیدند؛ چراکه نه سر داشت نه ته و نه ادبیات مناسب. زشت است که من این را بگویم اما چون شما از آن حمایت میکنید من میگویم که بدانید از چه چیزی حمایت میکنید.
وی ادامه داد: این صرفا به آن معنی نیست که فرمت نداشته است؛ بلکه عاری از محتوا نیز بود. ما این گزارش را به دانشجویان حاضر در جلسه دادیم و گفتیم آن را به چند پاراگراف تبدیل کنند؛ آوردند داخل هیات رئیسه خواندند و تصویب کردند و داخل گزارش آمد.
زاکانی درباره گزارش کمیته امنیتی نیز گفت: در این گزارش پیشنهاد آمده بود آن را جلوی آقای حقیقتپور گذاشتم و گفتم ادبیات آن را تبدیل کن که در قالب پیشنهادات در انتهای گزارش ذکر شد.
پزشکیان: مجلس به برجام رای خواهد داد
در ادامه پزشکیان با اشاره به اینکه کلیت برجام در رئوس نظام حل شده است، گفت: ما هم در این کمیسیون کارهایی میکردیم. من تصور میکنم مجلس به این رای خواهد داد و نمیتوان در این وضعیت آن را رد کرد.
وی افزود: ما اگر میخواهیم حقیقت را پیدا کنیم، باید ابزاری داشته باشیم که هر کسی از طریق آن جواب بگیرند. همین که آقای زاکانی میگوید اطلاعات متفاوت به ما دادند معلوم است که سیستم مشکل دارد. نمیشود ما واقعیت را ندانیم و بعد مملکت را اداره کنیم. اگر این کار را میکنیم پس جایی گیر داریم. همه صحبت ما این است که مانند آنها عمل نکنیم.
عضو کمیسیون برجام مجلس شورای اسلامی گفت: با رایگیری، عدد و هزینه را نمیگویند. ممکن است بگویند ما این هزینه را داریم رای میگیریم که اجرا بشود یا نشود، ولی میدانند چقدر هزینه دارد. ما میتوانیم بگوییم اینقدر هزینه دارد اما با این همه هزینهها تصمیم میگیریم که ادامه دهیم و برای این رای میگیریم، اما وقتی داده نداریم، یعنی هر کس با نگاه خود رای میدهد. یکی چپ، یکی راست.
در پاسخ به پزشکیان، زاکانی اظهار داشت: مجلس ساز و کارهای خود را دارد؛ به عنوان مثال ما در کمیسیون تلفیق راجع به عدد و رقم صحبت میکنیم و در آخر رای میگیریم.
پزشکیان پاسخ داد: بله، ولی این رایگیری برای این است که بگوییم این پول را به این سازمان بدهیم یا ندهیم، اما درباره اینکه این مبلغ دو تومان است و یا ۱۰ تومان نیست رای نمیگیریم.
زاکانی در توضیح گفت: صحبتهای شما روی زمین نیست، بلکه عالی و بالاست.
رئیس کمیسیون برجام در پایان اظهار داشت: ما در مجلس مسئولیت داریم و در قبال این مسئولیت خودمان برای امروز و آینده کشور باید فکر کنیم و روش را نیز هیات رئیسه مجلس طراحی کرده است. روش اخیر هیات رئیسه، غیرمنطقی بود و حتی به عنوان یک کمیسیون فرعی هم طرح اقدام متناسب دولت برای اجرای برجام را به کمیسیون ویژه بررسی برجام ارائه ندادند.
زاکانی خاطرنشان کرد: من صبح به آقای فرهنگی (عضو هیات رئیسه) گفتم من که انتظار نداشتم این طرح به کمیسیون تخصصی ارجاع شود، به خاطر نوع نگاه سیاسی که شماها دارید چون نمیخواهید تخصصی بررسی شود، اما لااقل به عنوان یک کمیسیون فرعی به ما میدادید.
وی افزود: برادری گویا گفته است که غفلت شده است؛ چه غفلتی صورت گرفته است. مثل همان غفلتی است که راجع به چیزهای دیگر اتفاق میافتد.
رئیس کمیسیون ویژه بررسی برجام گفت: من در مقام ریاست کمیسیون برجام سعی میکردم میانه را نگه دارم و اظهارنظر نمیکردم و الا، من خودم هم حرف داشتم ولی باید جلسه برگزار میکردم.
زاکانی اضافه کرد: دوستان با این گزارشی که مورد قبول صاحبنظران است، این گونه سطحی برخورد نکنند.
نظرات بینندگان
نظرات بینندگان
آقای پزشکیان مطمئن هستی که آنها(غربیها) به وعده های خود عمل می کنند و مسئله به خوبی و خوشی تمام می شود . تا حالا که استکبار و نوچه های آن با کشور ما دشمنی کرده اند بخاطر اسلام ما ، استقلال ما و... آنها دنبال این هستند که اینها را از ما بگیرند خودت میفهمی ولی شماها خودتان را به خواب زده اید
پاسخ