به گزارش شیرازه، اندیشکده تبیین نوشت: یکی از حساسیت‌برانگیزترین راهبردهای جمهوری اسلامی، حمایت از گروه‌های فلسطینی و ضدیت با رژیم صهیونیستی حول مسئله‌ی فلسطین است. زمان دیدارهای رهبر انقلاب با سران جنبش‌های مقاومت فلسطین و سخنان مطرح شده، همواره مورد توجه و بازتاب رسانه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی بوده است. با گذشت 4 سال از اتفاقات بیداری اسلامی در منطقه غرب آسیا، توجه و سوالات بیشتری حول حمایت و چگونگی رابطه مطلوب ما با جنبش مقاومت فلسطینی ایجاد شده است. در این یادداشت به دنبال بررسی تحلیل محتوای پیام‌ها و دیدارهای امام خامنه‌ای با جنبش جهاد اسلامی برای رسیدن به پاسخ سوالات مطرح شده در بالا هستیم. در این یادداشت تنها به سخنان رسمی ثبت شده در سایت «KHAMENEI.IR» بسنده خواهیم کرد و از اظهارات نیمه‌رسمی عبور خواهیم نمود.

در این نوشتار ابتدا به مرور جداگانه پیام‌ها و دیدارها، سخنان مطرح شده و زمان آن‌ها خواهیم پرداخت و سپس با بهره‌گیری از تحلیل دیدارها، نگاهی کلان به منظومه‌ی سخنان و اظهارات رهبر انقلاب خواهیم داشت.

1- امام خامنه‌ای و جنبش جهاد اسلامی

1-1- پیام تسلیت در پی شهادت دکتر فتحی شقاقی رهبر جهاد اسلامی فلسطین[1] (8/8/74):

 اولین پیام رسمی و ارتباط میان جنبش جهاد اسلامی در بیانات امام خامنه‌ای، در پی ترور شهید فتحی شقاقی بنیان‌گذار جنش جهاد اسلامی از سوی رژیم صهیونیستی در سال 74 است. در این پیام امام خامنه‌ای به ارادت شهید شقاقی به امام (ره) اشاره می‌نمایند:

«شهید عزیز ما دکتر فتحی‌ شقاقی‌ با الهام‌ گرفتن‌ از انقلاب‌ اسلامی‌ ایران‌ و با دلی‌ سرشار از عشق‌ و ارادت‌ به‌ امام‌ عظیم‌الشأن‌ راحل‌، پرچم‌ مبارزات‌ اسلامی‌ را برافراشتند و به‌رغم‌ کوردلان‌ سست‌ عنصر و وابسته‌ و به‌رغم‌ رژیم‌ غاصب‌ و به‌رغم‌ آمریکا و سرسپردگانش‌ در منطقه‌ی‌ عربی‌، خون‌ در رگ‌های‌ افسرده‌ی‌ جهاد فلسطینی‌ دمیدند و دشمن‌ را که‌ با ساده‌اندیشی‌ و خوش‌خیالی، مجاهدات‌ حق‌طلبانه‌ را پایان‌ یافته‌ می‌پنداشت‌ زیر ضربات‌ خود گرفتند.»

 در این پیام کلیدواژه‌هایی چون «ایمان و اخلاص- مجاهد- ملت مظلوم فلسطین- فجر مبارزات اسلامی- شهادت-تروریسم غاصب- پیروزی نهایی فلسطین- خیانت‌کاران آرمان فلسطین-آمریکا- اعراب شریک جرم صهیونیست‌ها» به چشم می‌خورد. از نکات قابل توجه در پیام، دوران پس از اسلو و آغاز جنبش‌های مقاومت فلسطینی است که به‌خوبی در پیام نمایان است.

2-1- پاسخ به پیام تبریک دکتر رمضان ‌ پس از آزادی لبنان[2] (19/3/79):

در سال 79 پس از پیروزی حزب‌الله لبنان در آزادسازی لبنان از اشغال رژیم صهیونیستی رمضان عبدالله دبیر کل جهاد اسلامی با ارسال پیامی این اتفاق را به جمهوری اسلامی تبریک گفت. امام خامنه‌ای در پاسخ به تبریک رمضان عبدالله پیامی ارسال نمودند. در بخشی از پیام آمده است:

«این پیروزی از آنِ همه‌ی کسانی است که قدرت اراده و ایمان مردم را قدر می‌دانند و هیچ سلطه‌ی استکباری و ظالم را شکست ناپذیر به‌حساب نمی‌آورند. این پیروزیِ مدعای شما فلسطینیان مبارز است که با دست خالی و به نیروی جوانان شجاع و مظلوم خود، عرصه را بر حاکمیت غاصبانه‌ی صهیونیست‌ها در فلسطین تنگ کرده‌اید. این پیروزیِ حق است»

در این پیام که امام خامنه‌ای در خطاب به جنبش جهاد اسلامی نگاشته‌اند، کلیدواژه‌هایی چون «مجاهدت جوانان مخلص-قدرت اراده و ایمان-استکبار- جوانان شجاع و مظلوم- ایستادگی و استقامت ملت ایران- نصرت الهی- تسلیم سلطه غاضب در مقابل حقیقت- پیروزی حق- نصرت الهی- تحقق وعده قطعی خدا» تکرار شده است.

در این پیام تأکید بر اهمیت ایمان و عزم راسخ و کمک گرفتن از نصرت الهی برای نترسیدن از دشمن و تن ندادن به وسوسه سازش و تسلیم نیز پررنگ است.

3-1- نخستین دیدار میان رمضان عبدالله و امام خامنه‌ای[3] (18/11/88):

نخستین دیدار رسمی میان رهبر جمهوری اسلامی و دبیر کل جهاد اسلامی در بهمن سال 88 یک سال پس از وقوع جنگ 22روزه و چند ماه پس از فتنه 88 در ایران رخ داد. در این دیدار رمضان عبدالله با تمجید از جمهوری اسلامی و تحسین هوشیاری ملت ایران بیان نمود: «امروز جمهوری اسلامی ایران در بهترین و قوی‌ترین موقعیت قرار دارد و همه به مواضع به‌حق ایران افتخار می‌کنند و قطعاً حق نیز پیروز خواهد بود» این جملات نشان‌دهنده تأثیرگذاری فضای فتنه بر جنبش‌های فلسطینی است. مطرح شدن شعارهایی چون «نه غزه، نه لبنان» در روز قدس سال 88، از مهم‌ترین اتفاقات مورد توجه برای رسانه‌ها و گروه‌های فلسطینی در ایام فتنه بود. سخنان رمضان عبدالله نشان می‌دهد او سعی دارد درک خود را از این فضا به‌طور علنی بیان نماید. در این دیدار امام خامنه‌ای سخنان مهمی داشتند:

«اراده‌ی الهی به پایان دادن ظلم در منطقه و به خاک مالیدن بینی مستکبران تعلق گرفته است. ما بر اساس عقیده‌ی خود از فلسطین دفاع می‌کنیم و پای آن ایستاده‌ایم و اعتقاد قلبی داریم که خداوند متعال از اهل ایمان دفاع می‌کند.»

کلیدواژه‌های این دیدار عبارت‌اند از: «تمجید از جهاد اسلامی- تضعیف باطل و قدرت گرفتن حق- ایمان- اراده و عزم- وحشی‌گری و ظلم رژیم صهیونیستی- کمک کشورهای عربی به رژیم صهیونیستی-خوشبین به آینده فلسطین- لزوم دفاع از فلسطین- افول رژیم صهیونیستی- پیروزی حق بر باطل- پیروزی مستضعفین بر مستکبرین»

در این دیدار به‌روشنی تأکید بر امکان پیروزی بر دشمن بسیار قدرتمندتر و قوی‌تر در حوزه مادی و نظامی با داشتن دو عنصر ایمان و اراده به‌خوبی مشخص است. این دیدار در زمانی انجام شده است که جنبش جهاد اسلامی به‌واسطه جنگ 22روزه و گسترش گردان‌های نظامی سرایاالقدس (شاخه نظامی جهاد اسلامی) در غزه بیش از گذشته مورد توجه رژیم صهیونیستی و رسانه‌ها قرار گرفت.

4-1- دیدار امام خامنه‌ای و گروه‌های فلسطینی در افتتاح همایش «همبستگی ملی و اسلامی برای آینده‌ی فلسطین[4]» (8/12/88):

این دیدار با حضور گروه‌های مختلف فلسطینی حماس، جهاد اسلامی، جبهه خلق برای آزادی فلسطین و جبهه مردمی فلسطین در اولین روز از هفته وحدت اسلامی و در حاشیه افتتاح همایش «همبستگی ملی و اسلامی برای آینده‌ی فلسطین» برگزار شد. در این دیدار رمضان عبدالله در سخنان خود با قدردانی از حمایت‌های رهبر انقلاب اسلامی و همچنین مسئولان و مردم ایران از مردم فلسطین، تأکید کرد: «مقاومت حق مردم فلسطین است و ما به‌عنوان رهبران گروه‌های فلسطینی که ادامه‌دهنده‌ی راه بزرگانی همچون عزالدین قسّام، احمد یاسین و فتحی شقاقی هستیم، مسیری به غیر از مقاومت را بر نخواهیم‌ گزید.»

در این دیدار امام خامنه‌ای نکات حائز اهمیتی را ذکر نمودند. بخشی از این سخنان عبارت است از:

«فلسطین قطعاً و یقیناً در سایه‌ی ادامه‌ی استقامتِ به‌یاد‌ماندنی ملت فلسطین، وحدت گروه‌های مبارز جهادی حول محور مقاومت و ایمان و توکل به پروردگار، آزاد خواهد شد و حامیان رژیم صهیونیستی نصیبی جز روسیاهی و بدنامی تاریخی نخواهند برد. تحمل ‌مصائب و فشارهای بی‌پایان‌ در غزه و سراسر فلسطین، جز با هدایت و یاری پروردگار امکان‌پذیر نیست و ملت فلسطین‌ انصافاً شایسته‌ی لقب مقاوم‌ترین ملت تاریخ است. اقتدار روزافزون جبهه‌ی مقاومت در مقابل جبهه‌ی استکبار و کفر را واقعیتی مشهود و انکارناپذیر است. یقیناً آزادی فلسطین‌ دشوارتر از پیروزی ملت ایران بر رژیم ستمشاهی نخواهد بود. بلاشک اقدامات ۷۰-۶۰ ساله‌ی اخیر دولت‌های امریکا در حمایت از صهیونیست‌ها، مایه‌ی بدنامی این کشور در تاریخ خواهد بود. مسأله‌ فلسطین‌ برای ما و مردم ما‌ یک تاکتیک و حتی استراتژی سیاسی نیست، بلکه مسأله‌ دل و ایمان است»

در این سخنرانی مفصل رهبر انقلاب، کلیدواژه‌ها عبارت‌اند از: «آزادی فلسطین- امید و اراده پولادین- استقامت- ایمان و توکل- استکبار و کفر-نصرت الهی- حسن ظن به وعده الهی- اما خمینی و انقلاب اسلامی-آمریکا- فلسطین، مقاوم‌ترین ملت تاریخ- حمایت آمریکا از رژیم صهیونیستی- تشکیل خاورمیانه اسلامی- سازش و نفی مقاومت- لزوم دفاع از فلسطین»

در این دیدار امام خامنه‌ای با ذکر مثال از جمهوری اسلامی و اراده امام و ملت ایران و راه مقاومت به‌جای صلح و سازش، آزادی قدس شریف را امکان‌پذیر می‌دانند. در این دیدار رهبر انقلاب با نگاه کلان به مسئله فلسطین این موضوع را نه یک نزاع بلکه یک چالش جدی برای تمدن غرب، نبرد حق و باطل و مقدمه‌ای برای تشکیل خاورمیانه جدید یعنی «خاورمیانه اسلامی» را معطوف به مسئله فلسطین تبیین نمودند.

5-1- نخستین دیدار پس از بیداری اسلامی و ناآرامی‌های سوریه[5] (11/11/90):

این دیدار در آستانه دهه فجر و به دلیل قرار گرفتن در برهه ناآرامی‌های سوریه و خروج حماس از دمشق بسیار مورد توجه قرار گرفت. هم‌چنین تحت تاثیر وقایع منطقه، بیشتر صحبت‌های امام خامنه‌ای و رمضان عبدالله حول تحولات منطقه‌ای و ماهیت ناآرامی‌های سوریه صورت گرفت. در این دیدار رمضان عبدالله اتفاقات سوریه را تلاش سوریه برای گرفتن سوریه از جبهه مقاومت نامید.

امام خامنه‌ای در این دیدار با اشاره به اتفاقات بیداری اسلامی در منطقه و اشاره به لزوم انجام فریضه جهاد به‌عنوان لازمه نصرت الهی گفتند:

«اگر امت اسلامی در کشورهای مختلف، متعهد به مجاهدت، ایستادگی و حسن ظن به پروردگار باشند، قطعاً وعده نصرت الهی محقق خواهد شد، همان‌گونه که در یک سال گذشته شاهد آن بودیم. جمهوری اسلامی ایران در طول 32 سال گذشته همواره از مراحل سخت و دشوار عبور کرده است و به لطف خداوند از این پس نیز با قدرت به مسیر خود ادامه خواهد داد.»

این سخنان بار دیگر تاکید امام خامنه‌ای بر تحلیل و تصمیم‌گیری در قبال اتفاقات منطقه و ایستادگی و مقاومت بر پایه دیدن وعده نصرت الهی و امکان موفقیت پیروزی بر قدرت‌های مادی است. هم‌چنین امام خامنه‌ای در تداوم و تائید صحبت‌های رمضان عبدالله فرمودند:

«هدف اصلی طراحی امریکا در سوریه، ضربه زدن به خط مقاومت در منطقه است زیرا سوریه از مقاومت فلسطین و مقاومت اسلامی لبنان حمایت می‌کند. اگر دولت سوریه، به آمریکایی‌ها قول دهد که حمایت خود را از مقاومت اسلامی فلسطین و لبنان قطع خواهد کرد، همه مسائل تمام خواهد شد و تنها جرم سوریه حمایت از مقاومت است.»

با بررسی این دیدار و توجه به بیانات، کلیدواژه‌هایی که بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد عبارت‌اند از: «ضعف روزافزون غرب- قدرت جهان اسلام- مجاهدت و ایستادگی-آمریکا -حسن ظن به پروردگار-نصرت الهی- ایستادگی جمهوری اسلامی- دیدکلان داشتن به وقایع سوریه و پیشرفت علمی ایران»

این دیدار نشان می‌دهد که امام خامنه‌ای همانند دیدارهای پیشین سعی دارند ضمن دینی و مذهبی نشان دادن مسئله فلسطین، لزوم توکل و دیدن کمک‌های الهی را در رأس مبارزه و مقاومت متذکر شوند. تأکید بر درک کلان مسائل سوریه و دیدن نقش آمریکا و دشمنان مقاومت در این پازل، از دیگر نکات برجسته این دیدار بود.

6-1- نخستین دیدار امام خامنه‌ای و رمضان عبدالله پس از جنگ 51 روزه[6] (24/7/93):

این دیدار به فاصله چند ماه پس از پایان جنگ 51 روزه انجام شد و می‌توان آن را مهم‌ترین دیدار میان رمضان عبدالله و امام خامنه‌ای دانست. رمضان عبدالله در این دیدار با تشکر از حمایت‌های جمهوری اسلامی، پیروزی در جنگ غزه را بدون کمک‌های موثر و راهبردی ایران غیرممکن دانست و اظهارات رهبری در زمان جنگ 51روزه و اشاره بر لزوم تسلیح کرانه باختری را موجب تقویت روحیه و توان مجاهدان دانست. تداوم تیرگی روابط حماس و جمهوری اسلامی و عدم دیدار رسمی میان مسئولین حماس و رهبری از سال 90 به اهمیت این دیدار افزود.

امام خامنه‌ای در این دیدار سخنانی متفاوت‌تر از دیدارهای پیشین مطرح نمودند که مورد توجه رسانه‌ها نیز قرار گرفت:

«تحقق وعده‌ی الهی در این صحنه نشان می‌دهد که این وعده‌ها در صحنه‌ای وسیع‌تر نیز محقق خواهد شد و اراده‌ی الهی بر این تعلق گرفته است که مسئله‌ی فلسطین را به دست شما به نتیجه برساند.»

هم‌چنین امام خامنه‌ای در خصوص جنگ 51روزه فرمودند:

«این پیروزی بزرگ را مصداق وعده‌ی نصرت الهی و بشارت‌دهنده‌ی تحقق پیروزی‌های بزرگ‌تر است. جمهوری اسلامی و مردم ایران به پیروزی و ایستادگی شما افتخار کردند و امیدواریم سلسله‌ی پیروزی‌های مقاومت تا پیروزی نهایی ادامه یابد.»

در این دیدار رهبر انقلاب مقاومت غزه را یک مسئله‌ی حیرت‌آور و فراتر از محاسبات و تحلیل‌های عادی دانستند. تأکید چندباره رهبری در این دیدار بر همراهی و اراده مردم غزه و لزوم همراه نمودن مردم کرانه از دیگر نکات حائز اهمیت این دیدار بود.

بررسی این دیدار نشان می‌دهد کلیدواژه‌هایی چون «نصرت الهی- تحقق وعده الهی- حمایت مردم ایران- مقاومت تا پیروزی نهایی- لطف و کمک الهی- چشم‌انداز روشن فلسطین و آزادی فلسطین» پررنگ‌تر به چشم می‌خورد.

7-1- دیدار امام خامنه‌ای و دبیر کل جهاد اسلامی پس از انتفاضه سوم[7] (12/2/95):

این دیدار پس از تروریستی اعلام شدن حزب‌الله از سوی شورای همکاری خلیج‌فارس و هجمه رسانه‌ای علیه بشار اسد با اتهام کشتار مردم حلب انجام شد. رمضان عبدالله در ابتدای دیدار با اشاره به سرکوب شدید رژیم صهیونیستی در کرانه باختری، شعله‌های انتفاضه سوم را ناشی از همت و اراده‌ی نسل جدید جوانان فلسطینی دانست. دبیر کل جنبش جهاد اسلامی با اشاره به تروریستی نامیدن حزب‌الله، با حمایت کامل خود از مقاومت لبنان گفت: «آمریکایی‌ها و کشورهای دنباله‌روِ آن‌ها در طراحی خود به دنبال ارائه‌ی چهره‌ای غیرواقعی از جمهوری اسلامی ایران و به فراموشی سپرده شدن رژیم صهیونیستی و همچنین به‌دنبال تجزیه‌ی منطقه از طریق القای جنگ شیعه و سنی هستند و بر همین اساس، فشارها بر حزب‌الله لبنان، افزایش پیدا کرده است اما جهاد اسلامی فلسطین، ضمن شناخت صحیح از تحولات، بر حمایت از حزب‌الله و مقاومت در مقابل آمریکا و رژیم صهیونیستی تأکید کرده است.»

در این دیدار باری دیگر رهبر انقلاب با اشاره به لزوم حمایت از فلسطین در آرمان‌های انقلاب گفتند:

«از قبل از پیروزی انقلاب اسلامی و در دوران مبارزه، موضوع حمایت از فلسطین و لزوم مقابله با رژیم صهیونیستی در مواضع امام خمینی (ره) به کرّات بیان می‌شد و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی نیز حمایت از مردم فلسطین، جزء اولین کارهای ما بود، بنابراین دفاع از آرمان فلسطین، به‌طور طبیعی در ذات جمهوری اسلامی ایران قرار دارد.»

امام خامنه‌ای با تکرار و تبیین چیستی وقایع منطقه و سوریه مانند دیدار قبل خود با رمضان عبدالله، تاکید کردند:

«مهم‌ترین مسئله در شرایط کنونی منطقه، شناخت صحیح دو جبهه‌ی اصلیِ این درگیری گسترده و شناخت موقعیت درست خود است؛ زیرا اگر حدّ فاصل میان دو جبهه به‌درستی شناخته نشود، ممکن است ناخواسته در مقابل جبهه‌ی اسلام قرار بگیریم.»

شناخت دقیق و درک مسائل سوریه و منطقه با نگاه کلان به مسائل و حفظ حد فاصل میان دو جبهه از اشاراتی است که می‌توان انتقاد غیرمستقیم به برخی جریان‌های مقاومت فلسطین چون حماس و عملکرد آنان در سوریه دانست.

کلیدواژه‌های این دیدار عبارت‌اند از: «جبهه غرب علیه اسلام- جمهوری اسلامی و وظیفه دفاع از فلسطین- امام خمینی و فلسطین- انقلاب اسلامی و مقاومت-آمریکا-جنگ شیعه و سنی- مسئله سوریه- قرار نگرفتن در جبهه دشمن- وعده الهی- پیشرفت جمهوری اسلامی- پیروزی نهایی- تحقق سنت الهی- تحقق وعده الهی و کمک الهی»

2- جمع‌بندی

با تحلیل محتوای دیدارها و پیام‌های رهبر انقلاب با رمضان عبدالله دبیر کل جنبش جهاد اسلامی نتایج زیر را می‌توان استخراج نمود:

1-2- پیروزی نهایی حق بر باطل، وعده تخلف‌ناپذیر الهی: در تمام دیدارها به‌صراحت، به پیروزی نهایی حق بر باطل علی‌رغم برتری ظاهری باطل و رژیم صهیونیستی، طبق وعده صادق الهی اشاره شده است. لذا نباید از تلاش و مقاومت خسته شد زیرا وعده الهی تحقق‌پذیر است.

2-2- جمهوری اسلامی و ملت ایران نمونه عینی تحقق نصرت الهی: یکی دیگر از کلیدواژه‌هایی که در تمامی دیدارها شاهد آن هستیم، مورد استناد قرار گرفتن پیشرفت، ایستادگی سی‌ساله نظام و مردم ایران در مقابل قدرت‌های بزرگ و مخالفت با دشمنان است. این پیروزی و پیشرفت نشان‌دهنده تحقق وعده نصرت الهی در قبال تحقق انقلاب اسلامی، اراده، ایمان و همت است. رهبر انقلاب با تعمیم انقلاب اسلامی، ضمن آنکه آزادی قدس را با کمک نصرت الهی امکان‌پذیر می‌دانند، مردم فلسطین را دارای اراده پولادین، ایمان و مقاوم‌ترین ملت تاریخ معرفی می‌نمایند که نصرت الهی یاریگر آنان خواهد بود.

3-2- چشم‌انداز روشن فلسطین و تمجید از جنبش جهاد اسلامی: یکی دیگر از موضوعات مورد اشاره در اکثریت دیدارها، دادن امید و چشم‌انداز روشن مسئله فلسطین و آزاد شدن قدس شریف توسط همین گروه‌های مقاومت از جمله جهاد اسلامی است که جمله «اراده‌ی الهی بر این تعلق گرفته است که مسئله‌ی فلسطین را به دست شما به نتیجه برساند» از مشهورترین آن‌هاست.

4-2- نگاه کلان به مسائل منطقه‌ای و ضدیت با آمریکا و دولت‌های سازشگر:در دو دیدار اخیر امام خامنه‌ای و هیئت جهاد اسلامی دیدن پازل کلان منطقه‌ای، بازی نکردن در پازل جنگ شیعی- سنی، شناخت ماهیت و نقش آمریکا در سوریه و لزوم خطوط بندی با دشمن به‌منظور قرار نگرفتن در جبهه او از اصلی‌ترین محورهای سخنان بوده است. در دیدارهای پیش از این توجه به نقش آمریکا به‌عنوان حامی اصلی و شریک نخست در جنایات رژیم صهیونیستی و خیانت اعراب سازش‌کار و برخی جنبش‌های فلسطینی نفی‌کننده مقاومت، بارها تکرار شده است.