در بیانیه آخر تحلیلی این گروه مطالعاتی آمده است: در آستانۀ آغاز آخرین سال فعالیت چهارمین دورۀ شورای اسلامی شهر شیراز و با گذشت حدود سه سال از همراهی گروه مطالعات شهری فاطر با مردم شهر شیراز و نقد خیرخواهانۀ مجموعه مدیریت شهری، دهمین بیانیۀ تحلیلی مربوط به سه ماه گذشته به محضر مردم شریف شیراز تقدیم می‌شود. این بیانیه حاصل پایش فعالیت ها و عملکرد شورای شهر و شهرداری شیراز است و در آن اهم موضوعات مرتبط با سه ماه گذشته (فروردین‌ماه 95 تا تیرماه 95) بررسی‌شده است.

شروع مطالعات احداث تراموا، تنها دستاورد تور اروپایی هیئت ده نفرِ!
در این مدت هیئتی حدود ده نفرِ متشکل از دو نفر از اعضای محترم شورای شهر و تعدادی از معاونان شهردار و مدیران مناطق به همراه شهردار شیراز عازم کشورهای چک و اتریش شدند تا به‌این‌ترتیب جناب آقای پاک‌فطرت در شهرداری شیراز، پیشتاز تعداد سفرهای خارجی از تاریخ تأسیس بلدیه تا کنون باشد. هرچند مشخص نشد که مجوز سفر مذکور مستند به کدام مصوبۀ شورای شهر بوده و مخارج این سفر به چه میزان و از چه محلی تأمین‌شده است و خبری هم از اعتراض‌های عضو همیشه نگرانِ بیت‌المال شورای شهر نشد؛ اما با حضور شهردار محترم در صحن شورا و اعلام خبر شروع مطالعات احداث تراموا، معلوم شد که تنها دستاورد سفر مذکور الگوبرداری از قطارهای حومه‌ای پراگ و وین بوده است!

انتصابات چرخشی، سهمیه‌ای و سفارشی!!
اخیراً شاهد تغییرات چرخشی مجدد مدیران مناطق بودیم. طبق روال معمول و با پایان تاریخ‌مصرف افراد منتسب به نمایندگان سابق مجلس، خاتمه دادن به ادامۀ فعالیت ایشان پیش‌بینی می‌شد اما این سرعت اعمال تغییرات در جهت مناسب‌سازی و باز کردن فضایی برای حضور افراد منتسب به نمایندۀ جدید مجلس شورای اسلامی قدری زودهنگام و غیرمنتظره بود. پیش‌ازاین هم متذکر شده بودیم که این شیوه انتصابات سهمیه‌ای، سفارشی و البته چرخشی شایسته‌سالاری و مدیریت مناسب منابع انسانی را رقم نمی‌زند و تنها موجب بروز بی‌کفایتی‌های افرادی می‌شود که یک‌شبه ارتقاءیافته‌اند یا باعث تداوم سوء مدیریت‌های کسانی می‌شود که نوع شایستگی‌ها و طریق ورود ایشان به چرخۀ مدیریتی در تاریخ محوشده است و جز عنوان مدیر در کارنامۀ خود افتخاری ندارند.

نطق‌های پیش از دستور بی‌حاصل و نمایشی!
در این مدت نیز همانند گذشته بخش زیادی از وقت صحن علنی شورا به اظهارات اعضای شورا اختصاص یافت. از مرثیه‌سرایی برای باغات تخریب‌شده و آلودگی‌های زیست‌محیطی و تهدید فاضلاب شهر صدرا و وضعیت نامناسب حمل‌ونقل گرفته تا اظهارات اعضای محترم شورا در مدح تلاش‌های به‌اصطلاح عمرانی شهرداری و تمجیدهای اغراق‌آمیز به بهانه شروع به کار یا خاتمۀ پروژه‌هایی مانند تونل کوهسار و تقاطع غیر همسطح قصر دشت و دوطبقه کردن خیابان ایمان شمالی و ... که اساساً ضرورت انجام آن‌ها مورد تشکیک و نقد کارشناسی است. بدین لحاظ نوع دوم نطق‌ها در مجامع عمومی و فضای رسانه‌ای چندان موردتوجه قرار نگرفت، اما بخش نخست مبتلابه عموم مردم و متخصصین و موردتوجه اقشار مختلف است.

متأسفانه اعضای محترم شورای اسلامی شهر شیراز روش مناسبی را برای پیگیری این مشکلات انتخاب نکرده‌اند. به نظر می‌رسد این نطق‌ها بیشتر برای رفع مسئولیت مناسب است و اینکه در آینده شاهدی بر این مدعا باشد که "ما گفتیم اما عمل نکردند"! البته خود ایشان نیز به‌خوبی واقف‌اند که با نطق‌های پیش از دستور طرفی نخواهند بست.اعضای محترم شورا چنانچه علاقه‌مند به پیگیری این موضوعات هستند؛ می‌توانند با تبدیل محتوای این نطق‌ها به طرح و تصویب در صحن شورا، این مشکلات را تا حصول نتیجه پیگیری کنند و یا از سایر ابزارهای نظارتی مانند سؤال یا حتی استیضاح استفاده کنند. و الا صرف ایراد نطق که از همۀ شهروندان ساخته است و بیشتر جنبه خواهش‌های از سر ضعف یا رفتارهای نمایشی دارد تا انجام وظایف نمایندگی. مردم به نمایندگان خود وکالت داده‌اند که به نمایندگی از جانب ایشان مسائل و مشکلات شهر را به‌وسیله کلیه امکانات و ابزارهای موجود و حتی از طریق مراجع قضایی پیگیری کنند، نه اینکه به مرثیه و مدیحه‌سرایی در صحن شورا بپردازند.

راهپیمایی اربعین و رویکرد منفعت طلبانه شورا!
در بیانیه‌های پیشین از بی‌توجهی شورا و شهرداری به کنگرۀ عظیم شیعیان و بزرگ‌ترین مراسم مذهبی و گله کردیم و از جای خالی شورا و شهرداری شیراز در مراسم راهپیمایی اربعین سال گذشته بین سایر شهرهای کشور گفتیم. از جانب دیگر مظلومیت مقولۀ فرهنگ و وجود نگاه‌های سکولار و منفعت طلبانهبه فرهنگ را بررسی و نقد کردیم و آفات و عوارض این شیوه را یادآور شدیم. باکمال شگفتی، شورای شهر شیراز در ادامۀ خلاقیت‌های خود، از پیوند این دو مورد اخیر به پدیدۀ نوظهوری به نام "ستاد اربعین به‌منظور معرفی پتانسیل‌های شهر شیراز در مراسم اربعین به کشورهای هدف" رسیده است. در مواجهه با این پدیدۀ نوظهور کار از نقد کارشناسی گذشته است و باید اعضای محترم شورا را به‌تمامی مقدسات سوگند دهیم که به درآمد خود از بسازبفروشی و انبوه‌سازی و فعالیت‌های تجاری و شرکت گردشگری و دفاتر سیاحتی زیارتی بسنده کنند و مراسم اربعین را به حال خود واگذارند. ما نیز صادقانه اعلام می‌کنیم که تمامی آنچه درباره مراسم اربعین حسینی در بیانیۀ هشتم گفته‌ایم را پس می‌گیریم! این مراسم توسط خود مردم و شیعیان عاشق ائمه اطهار علیهم السلام به بهترین نحو برگزار می‌شود و با ورود شورا و شهرداری شیراز بیم آن می‌رود که در آینده چند پروژه مشارکتی سرمایه‌گذاری در قالب هتل 40 طبقۀ پنج ستاره و ساخت مجتمع تجاری در مسیر پیاده‌روی اربعین توسط رئیس محترم کمیسیون سرمایه‌گذاری شورا و سازمان جذب مشارکت‌های شهرداری پیشنهاد و با اکثریت قاطع تصویب شود!

تداوم تصمیمات غیر کارشناسی، عجولانه، احساسی و اظهارات غیر صادقانه!
در شورای سوم و در فضایی احساسی ناشی از آخرین تقاضای مرحوم دکتر معمار ضیاء، احداث برج و پردیس تاریخ ایران در حاشیۀ جنوبی رودخانۀ خشک و در محدودۀ باغات قصر دشت به تصویب رسید. بر اساس این طرح قرار بود که برجی 110 متری با شیب‌راهۀ مارپیچی پیرامونی، در انتهای باغی ساخته شود که نمونه‌های مینیاتوری آثار تاریخی ایران را در برگیرد. چندی پیش نیز آغاز عملیات اجرایی این پروژه اعلام و بخشی از درختان واقع در محدودۀ این پروژه تخریب شد. اما با درگذشت مرحوم معمار ضیاء ظاهراً همۀ معادلات و توجیهات و مقدمات و بحث‌های کارشناسی مورد ادعای شورا، زایل شد و یک‌باره و بلافاصله بعد از فوت ایشان و البته مجدداً در فضای احساسی و بر اساس تصمیم شورا مقرر شد که برج و پردیس مذکور در ارتفاعات شمال غربی موسوم به «بام شیراز» ساخته شود. برج اسپیرال نیز به دلیل نیاز شهر شیراز به نمادهای فاخر، به شکل فاخر و بدیعِ سروهای شیراز تغییر شکل یافت! فرصت پرداختن به طرح مرحوم معمار ضیاء وجود ندارد اما آنچه مهم‌تر از آن است انباشته شدن کارنامۀ شورا از اقدامات تناقض‌آمیز و بدون حداقل توجیهات کارشناسی است.

شهرداری شیراز درحالی‌که خشکسالی به مرز بحران رسیده برای آبیاری باقیماندۀ درختان و فضای سبز موجود، به‌خصوص درختان واقع در ارتفاعات باباکوهی و کوه نور با مشکل روبه‌رو است و به‌سختی قادر به حفظ درختان موجود است. نگهداری درختان به شیوۀ دیم نیز نیازمند اقدامات آبخیزداری در محدوده است که این اقدامات نیز با کارکرد تفرجگاهی مورد ادعای شورا سنخیتی ندارد. از جانب دیگر بستر طبیعی موجود به لحاظ وجود خاک نباتی فقیر است و جز در محدوده‌های کوچک، امکان کاشت درختان وجود ندارد و در همین پهنه‌ها نیز حتی باوجود کاشت درختان، پوشش گیاهی فقیر و تُنُک خواهد بود. در مجامع علمی عموماً تراکم حدود 400 اصله درخت در هکتار را به‌عنوان آستانۀ پذیرش فضای سبز مطرح می‌کنند که هیچ‌گاه این پهنه امکان پذیرش این تراکم از گیاهان را نخواهد داشت. با این اوضاع منظور کردن تمام 500 هکتار به‌عنوان فضای سبز و ادعای افزایش 2 متر سرانه فضای سبز، برگ زرین دیگری از صداقت و عشق به خدمت شورائیان محسوب می‌شود!

متأسفانه این‌گونه مداخلات سلیقه‌ای مسبوق به سابقه است و عشق به خدمت، شورا و شهرداری را به سمت دامنه‌های کوه دراک و پهنه موسوم به برف فروشان در جنوب بلوار حسینی‌الهاشمی سوق داده است. هم‌اکنون شهرداری مشغول ساخت بلوار و مسیر دسترسی عریض سواره در این محدوده است. بی‌توجه به این موضوع که بستر طبیعی این محدوده خاک مارن است. کسانی که کمترین آشنایی با دانش زمین‌شناسی داشته باشند به‌خوبی می‌دانند که تثبیت این نوع خاک اگر غیرممکن نباشد بسیار مشکل است و ساخت‌وساز و مداخله در این پهنه‌ها با حساسیت فوق‌العاده بالا باید انجام شود. وجود ترانشه‌های طبیعی حتی پیش از آغاز عملیات عمرانی در این محدوده نشان‌دهندۀ رانش زمین درگذشتۀ نه‌چندان دور است. احتمال رانش زمین با دست‌کاری و مداخله در بستر افزایش هم خواهد یافت. گذشته از آن،پهنۀ بکر مذکور به لحاظ تنوع گونه‌های گیاهی بسیار ارزشمند و به‌عنوان ذخیره‌گاه ژنتیک گیاهی می‌توانست حفظ یا حداقل در طرح پارک منظور گردد. اما متأسفانه با چنین خیابان‌کشی و معبر بندی که در حال انجام است، حفظ بستر طبیعی و گونه‌های گیاهی بسیار بعید به نظر می‌رسد.

در سکوت و انفعال نهادهای مسئول مانند ادارۀ منابع طبیعی و سازمان حفاظت محیط‌زیست، گروه مطالعات شهری فاطر جهت ثبت در تاریخ، نسبت به تکرار اشتباهات غیرقابل‌جبران در ارتفاعات شمالی و جنوبی شهر شیراز هشدار می‌دهد. تاریخ قضاوت خواهد کرد که این‌گونه نابود کردن پهنه‌های طبیعی به نام توسعه و عمران و آبادانی و ایجاد فضای تفرجگاهی و تفریحی خدمت است یا خیانت.

شفافیت، تنها راه کارآمد سازی و مقابله با فسادهای ساختاری!
در هفته‌های اخیر انتشار سلسه‌وار فیش‌های حقوقی و مشخص‌شده درآمدهای نامشروع و ناعادلانه و علنی شدن دست‌اندازی‌های عده‌ای به بیت‌المال، افکار عمومی را مشوّش و مکدّر کرد. از جانب دیگر عده‌ای به دنبال ریشه‌یابی و علاج برآمدند و در مقام برخورد و پیشگیری، همچنان راه‌های ناکارآمد گذشته مثل تقویت نهادهای ناظر و بازرسی و تحقیق و تفحص و ... را مطرح کردند. متأسفانه ایشان هنوز درنیافته‌اند که چنانچه این ابزارها و شیوه‌ها پاسخگو و کارآمد بود، تا کنون از بروز این مفاسد جلوگیری می‌کرد. ناکافی بودن نظارت متمرکزسازمانی برجهانیان ثابت‌شده است و هنوز در داخل کشور عده‌ای به دنبال تحقق عدالت و مبارزه با فساد به شیوۀ بازرسی و تفحص‌اند. کارآمدی شفافیت و نظارت اجتماعی چنان در بسیاری از جوامع اثبات‌شده است که در بسیاری از کشورهایی که هیچ‌یک داعیۀ تحقق عدالت یا نسبتی نیز با آموزه‌های دینی ندارند و از الگوهایی مانند پیامبر عظیم‌الشأن اسلام و ائمه اطهار بی‌بهره‌اند، همۀ اطلاعاتی که جنبۀ محرمانه ندارد، به‌آسانی در دسترس مردم قرار می‌گیرد.

اطلاع از حقوق دریافتی همۀ مقامات و مسئولان محلی و ملی، از شهردار و مدیران شهری و اعضای انجمن شهر تا نمایندگان مجلس و دولتمردان، نحوۀ هزینه کرد مالیات‌ها و تخصیص بودجه و دلایل و نحوه اتخاذ تصمیمات و مصوبات و ... همه به‌روز و در لحظه در اختیار مردم قرار می‌گیرد. ایشان به‌خوبی دریافته‌اند که تنها راه مقابله با فساد و کاهش مفاسد اداری و سازمانی و حتی جرائم و بزه‌کاری، ایجاد شفافیت و وجود نظارت اجتماعی است. اما در داخل کشور و باوجود تأکید اولیای دین و تصریح قانون اساسی و وجود قوانین مرتبط، در مقابل شفافیت مقاومت می‌شود. در همین شهر شیراز از انتشار مصوبات شورا علی‌رغم تصریح قانون خودداری می‌شود، اطلاعات بودجه و نحوۀ هزینه-درآمد شهرداری اطلاع‌رسانی نمی‌شود، میزان حقوق و پاداش دریافتی شهردار و مدیران شهری و اعضای شورا مشخص نیست، مردم ازآنچه در جلسات شورا می‌گذرد مطلع نیستند و از نحوۀ تصویب و مقدمات مصوبات و تصمیمات شورا و هزینه‌های شورا بی‌خبرند.

در سه سال گذشته مکرراً تقاضای ایجاد شفافیت ساختاری در حوزۀ عملکرد شورا و شهرداری را مطرح کردیم و به انحاء گوناگون توسط بیانیه یا مکاتبه با اعضای شورا و ... به اطلاع اعضای شورا و مدیران شهری رساندیم. اما متأسفانه هیچ‌گاه شنیده نشد و همچنان بی‌پاسخ‌مانده است. در یک سال باقی‌مانده از دورۀ چهارم نیز امیدی به تحقق شفافیت در عملکرد شورا و شهرداری وجود ندارد و امید که مردم فهیم شهر شیراز در انتخابات آتی با انتخاب آگاهانه از ادامۀ این وضعیت پیشگیری کنند و حقوق مسلم خویش را مطالبه کنند و محقق سازند.

ولینصرن الله من ینصره ان الله لقوی عزیز
گروه مطالعات شهری فاطر