به گزارش شیرازه، با آغاز ماه محرم، ايام غم و اندوه شيعيان و محبان اهل بيت عليهم السلام، شهرها، رنگ و بوي عاشورایی به خود مي‌گيرند، حسينيه‌ها، مساجد و تكايا به نشانه‌ي عزاداري، سياهپوش مي‌شوند، پرچمها و پلاكارتهاي عزاداري بر سر در خانه، و اماكن عمومي نصب مي‌شود.؛ حركات، گفتار و رفتارهاي محبان اهل بيت نيز با الهام از نهضت جاودانه عاشورا، رنگ و بوي حسيني دارند، هرجا سخن از قيام كربلا و رهبر و پيشواي نهضت، حسين بن علي عليهما السلام و شهداي كربلا است. در سلسله نوشتارهای "از محرم تا اربعین حسینی"، به بیان محکمات و حوادث قیام امام حسین پرداخته خواهد شد. امید است مورد قبول واقع شود.

دستور امام باقر برای زیارت امام حسین در عاشورا از راه دور

در کتاب کامل الزیارات[1] مرحوم ابن قولویه، روایت بسیار عجیبی در ثواب "زیارت امام حسین در روز عاشورا از راه دور" برای افرادی که به هر دلیل، توان حضور در کنار مرقد و مضجع مبارک امام حسین در کربلا را ندارند، بیان گردیده است که آدمی در شگفت می ماند، و به راستی ان الحسین مصباح الهدی و السفینۀ النجاۀ.

در این حدیث، ابتدا امام باقر(ع) در آداب روز عاشورا، حضور در شهر کربلا و در کنار قبر مطهر امام حسین را به شیعیان، توصیه فرموده و ثواب بسیار بسیار فراوان آن را متذکر می شوند:

مَن زارَ الحُسَينَ عليه السلام يَومَ عاشوراءَ حَتّى‏ يَظَلَّ عِندَهُ باكِياً، لَقِيَ اللَّهَ عَزَّ وجَلَّ يَومَ القِيامَةِ بِثَوابِ ألفَي ألفِ حَجَّةٍ، وألفَي ألفِ عُمرَةٍ، وألفَي ألفِ غَزوَةٍ، وثَوابُ كُلِّ حَجَّةٍ وعُمرَةٍ وغَزوَةٍ كَثَوابِ مَن حَجَّ وَاعتَمَرَ وغَزا مَعَ رَسولِ اللَّهِ صلى الله عليه و آله ومَعَ الأَئِمَّةِ الرّاشِدينَ عليهم السلام.

هر كس در روز عاشورا، حسين بن علی، را زيارت كند و در كنار قبرش گِريان باشد، خداوند عز و جل را در قيامت با دو هزار هزار (یک میلیون) ثواب حج، دو هزار هزار ثواب عمره و دو هزار هزار ثواب جهاد، ديدار مى‏كند كه ثواب هر حج و عمره و جهاد، همانند ثواب حج‏گزار و عمره‏گزار و جهادگر همراه با پيامبر و امامان‏ معصوم است.

لکن افراد و شیعیان بیشماری هستند که توفیق حضور و درک قبر مطهر امام حسین در روز عاشورا را ندارند. تکلیف چیست؟ در ادامه امام باقر، ثواب بسیار عجیبی را برای سوگواری در خانه و منزل، برای چنین کسانی را ذکر میفرمایند که انسان در شگفت می ماند:

قالَ: قُلتُ: جُعِلتُ فِداكَ! فَما لِمَن كانَ في بُعدِ البِلادِ وأقاصيها، ولَم يُمكِنهُ المَصيرُ إلَيه فِي ذلِكَ اليَومِ؟ قالَ: إذا كانَ ذلِكَ اليَومُ بَرَزَ إلَى الصَّحراءِ أو صَعِدَ سَطحاً مُرتَفِعاً في دارِهِ، وأومَأَ إلَيهِ بِالسَّلامِ، وَاجتَهَدَ عَلى‏ قاتِلِهِ بِالدُّعاءِ، وصَلّى‏ بَعدَهُ رَكعَتَينِ، يَفعَلُ ذلِكَ في صَدرِ النَّهارِ قَبلَ الزَّوالِ، ثُمَّ لَيَندُبُ الحُسَينَ عليه السلام ويَبكيهِ، ويَأمُرُ مَن في دارِهِ بِالبُكاءِ عَلَيهِ، ويُقيمُ في دارِهِ مُصيبَتَهُ بِإِظهارِ الجَزَعِ عَلَيهِ، ويَتَلاقَونَ بِالبُكاءِ بَعضُهُم بَعضاً بِمُصابِ الحُسَينِ عليه السلام.

گفتم: فدايت گردم! براى آن كسى كه در شهرها و مناطق دوردست است و نمى‏تواند به زيارت امام حسین در کربلا، بيايد، تکلیف چیست؟ فرمود: (چنین افرادی که توان حضور در کنار مرقد امام حسین را ندارند) وقتى روز عاشورا مى‏شود، به بيابان برود، يا روى بلندىِ خانه‏اش، با اشاره به امام حسين عليه السلام سلام كند و با جدّيت، بر قاتلش نفرين كند و پس از آن، دو ركعت نماز بگزارد. و اين كار را نزديك ظهر، قبل از اذان، انجام دهد. آن گاه بر حسين عليه السلام در منزلش، مرثيه بسرايد و گریه کند و سفارش كند كسانى كه در خانه‏اش هستند، بر حسين عليه السلام گريه كنند و با ناله كردن بر امام حسين، در خانه‏اش ماتم بر پا كند و با هم براى گريستن، هم‏صدا شوند.

فَأَنَا ضامِنٌ لَهُم إذا فَعَلوا ذلِكَ عَلَى اللَّهِ عز و جل جَميعَ هذَا الثَّوابِ. فَقُلتُ: جُعِلتُ فِداكَ! وأنتَ الضّامِنُ لَهُم إذا فَعَلوا ذلِكَ وَالزَّعيمُ بِهِ؟ قالَ: أنَا الضّامِنُ لَهُم ذلِكَ وَالزَّعيمُ لِمَن فَعَلَ ذلِكَ ... .

من براى آنان، از طرف خدا ضمانت مى‏كنم كه اگر اين كار را انجام دهند، همه اين ثواب‏های زیارت امام حسین که ذکر شد (یک میلیون حج و جهاد و ...) را به دست مى‏آورند. گفتم: فدايت گردم! هر گاه آنان، آن كارها را انجام دادند، شما اين ثواب‏ها را بر عهده مى‏گيرید و تضمين مى‏کنید؟ (گویا، راوی نیز همچون ما، از ثواب بسیار فراوان زیارت امام حسین از راه دور با این شرایط، بسیار تعجب کرده است) امام باقر، بار دیگر، میفرمایند: من اين را برايشان تضمين مى‏كنم و چنان ثواب‏هايى را، براى هر كسى كه اين كارها را انجام دهد، بر عهده مى‏گيرم ... .

شیوه تسلیت گفتن شیعیان در روز عاشورا

در کتاب وسائل الشیعه[2] مرحوم محدث عاملی به نقل از ملک جهنی، راوی عاشوراپژوه عصر امام باقر، که از ایشان می‏پرسد: فَكَيفَ يُعَزّي بَعضُهُم بَعضاً؟ که چگونه به همدیگر در روز عاشورا تسلیت گوئیم؟ امام باقر در پاسخ، میفرمایند که در عاشورا، اینگونه تعزیت و تسلیت دهید:

عَظَّمَ اللَّهُ اجورَنا بِمُصابِنا بِالحُسَينِ عليه السلام، وجَعَلَنا وإيّاكُم مِنَ الطّالِبينَ بِثَأرِهِ مَعَ وَلِيِّهِ الإِمامِ المَهدِيِّ مِن آلِ مُحَمَّدٍ صلى الله عليه و آله‏.

خداوند، پاداش‏هاى ما را بر سوگوارى حسين عليه السلام بزرگ گردانَد و ما و شما را همراه با ولىّ خودش، مهدىِ خاندان محمّد صلى الله عليه و آله، از خونخواهان حسين عليه السلام قرار دهد.

قائم آل محمد، منتقم خون امام حسین

اکنون که صحبت و سخن از امام مهدی، به میان آمد و چه سخن نیکویی است پیوند عاشورا و مهدویت؛ گویی امام عصر، با نام و یاد جد خویش، شناخته خواهند شد. از اینرو، منتقم خون امام حسین، امام مهدی خواهد بود، همانطور که در حدیث فوق، در شیوه تسلیت گویی در عاشورا، به این موضوع نیز اشاره گردیده است. توضیح اینکه: یکی از القاب حضرت مهدی، منتقم است. در چرایی و علّت انتخاب این لقب بر آن حضرت، مطالب فراوانی در سخنان و احادیث اهل بیت وارد شده است. از جمله در روایتی که از امام محمّدباقر نقل شده، وقتی از آن حضرت سؤال می‌کنند که چرا فقط به آخرین حجّت الهی قائم گفته می‌شود؟ در کتاب بحارالانوار[3] علامه مجلسی، آن حضرت در پاسخ می‌فرمایند:

قد سَألهُ الثُّماليُّ عن عِلّةِ تَسْمِيةِ القائم قائماً لَمّا قُتِلَ جَدّي الحسينُ صلَّى اللّه ُ علَيهِ ضَجّتِ المَلائكةُ إلَى اللّه ِعزّوجلّ بالبُكاءِ و النَّحيبِ، و قالُوا: إلهَنا و سيّدنَا، أ تَغْفُلُ عَمَّن قَتلَ صَفْوتَكَ و ابنَ صَفْوتِكَ، و خِيَرتَكَ مِن خَلْقِكَ ؟! فأوحَى اللّه ُ عزّ و جلّ إلَيهِم: قَرّوا مَلائكتي، فَوَ عِزّتي و جلالي لَأنتقِمَنَّ مِنهُم و لو بعدَ حينٍ. ثُمّ كَشفَ اللّه ُ عزّ و جلّ عَنِ الأئمّةِ مِن وُلدِ الحسينِ عليه السلام للملائكةِ، فسُرَّتِ الملائكةُ بذلكَ، فإذا أحدُهُم قائمٌ يُصلّي، فقالَ اللّه ُ عزّ و جلّ: بذلكَ القائمِ أنتَقِمُ مِنهُم.

چون در آن ساعتی که دشمنان، جدّم امام حسین را به قتل رساندند، فرشتگان با ناراحتی در حالی که ناله سرداده بودند عرض کردند پروردگارا! آیا از کسانی که برگزیده و فرزند برگزیده تو را ناجوانمردانه شهید کردند، در می‌گذری؟ در جواب آنها خداوند فرمود: ای فرشتگان من! سوگند به عزّت و جلالم از آنان انتقام خواهم گرفت هرچند بعد از مدّت زمان زیادی. آن گاه خداوند متعال نور فرزندان امام حسین را به آنان نشان داد و پس از اشاره به یکی از آنان که در حال قیام بود، فرمود: با این قائم از دشمنان حسین انتقام خواهم گرفت.

و نیز در تفسیر آیه وَ مَنْ قُتِلَ مظلوماً فقد جَعَلْنا لِوَلیّه سلطاناً[4]؛ هر کس مظلومانه کشته شود، ما برای ولی او، تسلطی بر ظالم قرار می دهیم؛ در کتاب تفسیر البرهان[5]، از امام صادق روایت شده است که:

«مظلوم» در این آیه، امام حسین است که مظلوم کشته شد و منظور «جَعَلنا لِوَلیِّه سلطانا» امام مهدی است.

 و نیز از قول امام باقر، در کتاب تفسیر عیاشی[6]  مجددا بر این موضوع، تصریح شده است:

هُوَ الحُسَينُ بنُ عَلِيٍّ عليه السلام، قُتِلَ مَظلوماً ونَحنُ أولِياؤُهُ، وَ القائِمُ مِنّا إذا قامَ مِنّا طَلَبَ بِثارِ الحُسَينِ.

ما، اهل بیت پیامبر، اولیای دم امام حسین هستیم. و هنگامی که امام عصر و قائم آل محمد، قیام کنند، پیگیری خون امام حسین را خواهد کرد.

دستور العمل جامع معنوی عرفانی در روز عاشورا

حدیث امام صادق در آداب روز عاشورا

آداب و دعای بسیار مهم و جامع عاشورا به نقل از عبدالله بن سنان از امام صادق، در سه کتاب «مصباح المتهجد» شیخ طوسی، «المزار الکبیر» ابن مشهدی و «اقبال الاعمال» سید بن طاووس، نقل شده است.[7]

امام صادق، در خواص و فوائد آن، چنین می فرمایند:

فَإِنَّ هذا أفضَلُ يَابنَ سِنانٍ! مِن كَذا وكَذا حَجَّةً، وكَذا وكَذا عُمرَةً تَتَطَوَّعُها وتُنفِقُ فيها مالَكَ وتَنصِبُ فيها بَدَنَكَ وتُفارِقُ فيها أهلَكَ ووَلَدَك‏. وَ اعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ تَعَالَى يُعْطِي مَنْ صَلَّى هَذِهِ الصَّلَاةَ فِي هَذَا الْيَوْمِ ، وَ دَعَا بِهَذَا الدُّعَاءِ مُخْلِصاً، وَ عَمِلَ هَذَا الْعَمَلَ مُوقِناً مُصَدِّقاً عَشْرَ خِصَالٍ. مِنْهَا أَنْ يَقِيَهُ اللَّهُ مِيتَةَ السَّوْءِ وَ يُؤْمِنَهُ مِنَ الْمَكَارِهِ وَ الْفَقْرِ  وَ لَا يُظْهِرَ عَلَيْهِ عَدُوّاً إِلَى أَنْ يَمُوتَ وَ يَقِيَهُ اللَّهُ مِنَ الْجُنُونِ وَ الْجُذَامِ وَ الْبَرَصِ فِي نَفْسِهِ وَ وُلْدِهِ إِلَى أَرْبَعَةِ أَعْقَابٍ لَهُ وَ لَا يَجْعَلَ لِلشَّيْطَانِ وَ لَا لِأَوْلِيَائِهِ عَلَيْهِ وَ لَا عَلَى نَسْلِهِ إِلَى أَرْبَعَةِ اَعقابٍ سَبِيلاً.

اى ابن سِنان! اين اعمال، بهتر است از فلان و فلان حج و فلان و فلان عمره كه به صورت داوطلبانه انجام دهى و اموال ات را براى آن هزينه كنى و بدنت را به زحمت و رنج بيندازى و از خانواده و فرزندانت جدا شوى. هر كس اين نماز را در اين روز بگذارد و اين دعا را با اخلاص بخواند و اين عمل را با يقين و صدق انجام دهد، خداوند متعال، ده خصلت به او مى‏بخشد كه از جمله آنهاست: خداوند، او را از مرگ بد، نگه مى‏دارد، و از بدى‏ها و فقر در امان مى‏دارد، و هيچ دشمنى را بر او چيره نمى‏كند تا بميرد،  و او را از ديوانگى و بيمارىِ جُذام و پيسى در خودش و فرزندانش تا "چهار نسل"، حفظ مى‏كند، و راه نفوذ شيطان بر او و نسلش تا "چهار نسل" مى‏بندد.

نکته بسیار مهم در این حدیث، و در صورت انجام دقیق این اعمال و آداب روز عاشورا، تاکید امام صادق بر حفظ فرزندان تا چهار نسل، از مصیبت های دنیوی، مرگ بد و مصونیت از بیماری های خطرناک می باشد. که چنین امری، بندرت در طول سال تکرار خواهد شد و شایسته است، شیعیان به دستور امام صادق، با مطالعه و عمل به این حدیث در باب آداب روز عاشورا، خویش و فرزندان را تا چهار نسل، بیمه نمایند.

و اما متن دستورالعمل معنوی و عرفانی امام صادق برای شیعیان در روز عاشورا، چنین است:

دَخَلتُ عَلى‏ سَيِّدي أبي عَبدِ اللَّهِ جَعفَرِ بنِ مُحَمَّدٍ عليه السلام في يَومِ عاشوراءَ، فَأَلفَيتُهُ كاسِفَ اللَّونِ ظاهِرَ الحُزنِ، ودُموعُهُ تَنحَدِرُ مِن عَينَيهِ كَاللُّؤلُؤِ المُتَساقِطِ. فَقُلتُ: يَابنَ رَسولِ اللَّهِ! مِمَّ بُكاؤُكَ لا أبكَى اللَّهُ عَينَيكَ؟ فَقالَ لي: أوَ في غَفلَةٍ أنتَ؟ أما عَلِمتَ أنَّ الحُسَينَ بنَ عَلِيٍّ اصيبَ في مِثلِ هذَا اليَومِ؟ فَقُلتُ: يا سَيِّدي، فَما قَولُكَ في صَومِهِ؟

عبدالله بن سنان، از اصحاب امام صادق، چنین نقل می کند: روز عاشورا، بر سَرورم امام صادق عليه السلام وارد شدم. ديدم رنگ‏پريده و اندوهگين است و اشك از چشمانش، همانند لؤلؤ، جارى است. گفتم: اى پسر پيامبر خدا! چرا گريه مى‏كنى- خداوند، چشمانت را گريان نكند؟ به من فرمود: «آيا غافلى؟ آيا نمى‏دانى كه در چنين روزى، حسين بن على عليه السلام كشته شد؟». چرا سرورم؛ می دانم و برای همین آمده ام که در این باره (آداب روز عاشورا)، از شما سوال کنم و درباره آن از علم شما، استفاده کنم. گفتم: سَرورم! نظر شما درباره روزه روز عاشورا چيست؟

گرسنگی و تشنگی بدون نیت روزه در عاشورا

آنگاه امام صادق به مساله مهمی اشاره می فرمایند و آن حکم فقهی روزه روز عاشورا می باشد:

فَقالَ لي: صُمهُ مِن غَيرِ تَبييتٍ، وأفطِرهُ مِن غَيرِ تَشميتٍ، ولا تَجعَلهُ يَومَ صَومٍ كَمَلًا، وَليَكُن إفطارُكَ بَعدَ صَلاةِ العَصرِ بِساعَةٍ عَلى‏ شَربَةٍ مِن ماءٍ؛ فَإِنَّهُ في مِثلِ ذلِكَ الوَقتِ مِن ذلِكَ اليَومِ تَجَلَّتِ الهَيجاءُ عَن آلِ رَسولِ اللَّهِ وَانكَشَفَتِ المَلحَمَةُ عَنهُم، وفِي الأَرضِ مِنهُم ثَلاثونَ صَريعاً في مَواليهِم، يَعِزُّ عَلى‏ رَسولِ اللَّهِ صلى الله عليه و آله مَصرَعُهُم، ولَو كانَ في الدُّنيا يَومَئِذٍ حَيّاً لَكانَ صَلَواتُ اللَّهِ عَلَيهِ هُوَ المُعَزّى‏ بِهِم.

امام صادق فرمودند: روزه بگير امّا بدون تصميم و نیت روزه (گرسنه و تشنه باش)، و افطار كن، امّا نه با سرخوشى (و غذاهای لذیذ) و روزه عاشورا را كامل نكن و افطار را، ساعتى پس از نماز عصر روز عاشورا، و با جرعه‏اى آب انجام بده. چرا كه در چنين ساعتى (عصر عاشورا)، جنگ با خاندان پيامبر خدا، فرو نشست و آن واقعه بزرگ، متوقّف شد، در حالى كه سى كشته از آنان در جمع يارانشان بر زمين افتاده بود، كه كشته ها براى پيامبر، گران بود و اگر پيامبر صلى الله عليه و آله زنده بود، ايشان- كه درودهاى خدا بر او باد- خود، صاحب‏ عزا بود.

لازم به ذکر است، استحباب و سنت بودن روزه عاشورا و جشن و شادی، همواره مورد توجه وهابیت و آل سعود، بوده است و بر آن تأکيد مي‌شود. از طرفي اين روز در نزد شيعيان روز حزن و اندوه و شهادت امام حسین، می باشد. شیعه، روزه عاشورا را نه تنها، سنت و مستحب نمي‌دانند بلکه آن را بدعت و مکروه مي‌شمارد. شادی و روزه در عاشورای ماه محرم، نه تنها سنت پیامبر، نيست بلکه بدعتي است که از سوي افراد همسو با سياست‌هاي بنی امیه در عصر معاصر و توسط حکومت آل سعود در عربستان و وهابیون به عنوان ادامه دهنده راه بنی امیه و برای تفرقه افکنی بین امت اسلام، ترويج میشود.

بعد از بررسی دقیق علمی و تاریخی، درخواهیت یافت که: روزه روز عاشورا، بدعت بوده و شایسته است بلکه واجب است به احترام اسارت و تشنگی خاندان پیامبر، بدون اینکه نیت روزه شود، از صبح تا عصر عاشورا، از خوردن و آشامیدن و دیگر مبطلات روزه همچون جماع و ...، پرهیز شود و در عصر عاشورا و نزدیک غروب، مقداری وعده غذایی ساده تناول شود تا صدق روزه، بر روز عاشورا، نشود. زیرا مخالفین اهل بیت، و دوستداران بنی امیه، روز عاشورا را به شکرانه قتل امام حسین و اسارت اهل بیت پیامبر، روزه گرفتند.

و روایاتی که گویای ثواب داشتن روزه عاشورا هستند از باب "تقیه" صادر شده‌اند و شاهد محکم بر این مساله، روایتی است که از امام صادق(ع) نقل شده است. زیرا وقتى از ایشان درباره روزه روز عاشورا پرسیده شد، فرمودند:

صُمهُ مِن غَیرِ تَبییتٍ وأفطِرهُ مِن غَیرِ تَشمیتٍ و لا تَجعَلهُ یَومَ صَومٍ كَمَلًا وَلیَكُن إفطارُكَ بَعدَ صَلاةِ العَصرِ بِسَاعَةٍ عَلى شَربَةٍ مِن ماءٍ.[8]

در آن روز، روزه بگیر؛ امّا بدون تصمیم شبانه (یعنى بى آن كه شب، قصد روزه ‏كنى) و بخور؛ امّا نه به قصد شادى (یعنی افطار كن؛ امّا نه براى شماتت و خوش‏حالى؛ بلكه به منظور مخالفت با كسانى كه به قصد تبرّك، روزه مى‏گیرند) و روزه آن را كامل نكن و خوردنت هم ساعتى پس از نماز عصر با نوشیدن جرعه‏اى آب باشد.

و اما برای تفصیل حکم روزه روز عاشورا، مراجعه کنید به: روزه روز عاشورا، سنت پیامبر یا بدعت بنی امیه.

از مهمانی و اطعام در روز عاشورا، نیز پرهیز شود

همچنین، طبق حدیث فوق و سیره ائمه که فرموده اند، بدون نیت روزه گرفتن، در روز عاشورا، گرسنه و تشنه باشید، و تا عصر عاشورا، چیزی میل نکنید، و به شربه من الماء (و به جرعه آبی، اکتفا کنید)؛ شایسته است از نذری و دعوت و خوردن غذاهای لذیذ و چرب و شیرین، خودداری شود، امری که متاسفانه در سال های اخیر، به خاطر ناآگاهی مردم به این مساله و دستور اهل بیت در حال فراموشی است؛ به خاطر حساسیت و عظمت روز عاشورا، اهل بیت حتی به کوچکترین مسائل، نیز اهمیت داده اند، لکن متاسفانه، توجه چندانی نمی شود.

همانطور که امام صادق، تصریح فرمودند، شیعیان، در روز عاشورا، بهتر است به "شربه من الماء"، اکتفا کنند اما بدون اینکه نیت روزه داشته باشند، به احترام شهادت امام حسین در عاشورا، گرسنه و تشنه باشند و ضمن حضور در مراسم های روضه روز عاشورا، به احترام تشنگی امام حسین، از پذیرش طعام و غذاهای لذیذ، صرفنظر کنند و به روزهای دیگر، موکول کنند که ایام سال، بسی گسترده است.

روز عاشورا، روز تاریکی امت اسلام

آنگاه، امام صادق عليه السلام گريست تا اين كه محاسنش با اشك‏ هايش خيس شد. سپس به بیان خلقت نور و تاریکی پرداختند و عاشورا را روز تاریکی امت اسلام، معرفی می نمایند:

وبَكى‏ أبو عَبدِ اللَّهِ عليه السلام حَتَّى اخضَلَّت لِحيَتُهُ بِدُموعِهِ، ثُمَّ قالَ: إنَّ اللَّهَ جَلَّ ذِكرُهُ لَمّا خَلَقَ النّورَ خَلَقَهُ يَومَ الجُمُعَةِ في تَقديرِهِ في أوَّلِ يَومٍ مِن شَهرِ رَمَضانَ، وخَلَقَ الظُّلمَةَ في يَومِ الأَربِعاءِ، يَومُ عاشوراءَ في مِثلِ ذلِكَ، يَعني يَومَ العاشِرِ مِن شَهرِ المُحَرَّمِ في تَقديرِهِ، وجَعَلَ لِكُلٍّ مِنهُما شِرعَةً ومِنهاجاً.

خداوند عز و جل هنگامى كه نور را آفريد، آن را در روز جمعه آفريد كه آغاز ماه رمضان بود و تاريكى را در روز چهارشنبه آفريد، كه روز عاشورا را هم در چنين روزى آفريد كه در تقدير او، روز دهم ماه محرّم بود، و براى هر يك از نور و تاريكى، راه و روشى قرار داد.

تسلب و حالت ماتم زدگان

آنگاه امام صادق، نحوه و کیفیت پوشش و لباس ماتم زدگان در روز عاشورا را بیان می کنند:

يا عَبدَ اللَّهِ بنَ سِنانٍ، إنَّ أفضَلَ ما تَأتي بِهِ في هذَا اليَومِ أن تَعمِدَ إلى‏ ثِيابٍ طاهِرَةٍ فَتَلبَسَها وتَتَسَلَّبَ، قُلتُ: ومَا التَّسَلُّبُ؟ قالَ: تُحَلِّلُ أزرارَكَ، وتَكشِفُ عَن ذِراعَيكَ كَهَيئَةِ أصحابِ المَصائِبِ.

اى عبد اللَّه بن سِنان! بهترين كارى كه در اين روز انجام مى‏دهى، اين است كه جامه و لباس تميز بپوشى و تسلُّب كُنى. گفتم: تسلُّب، يعنى چه؟ فرمود: دكمه‏هايت لباس را باز كنى و آستين‏هايت را بالا بزنى و خود را به شكل ماتم‏زدگان درآورى.

البته مطابق عرف هر زمان، حالت ماتم زدگان ممکن است، تفاوتی داشته باشد؛ البته واژه «تسلُّب»، در لغت، به معناى: «پوشيدن لباس سياه عزادارى» نيز به كار مى‏رفته است.[9]

نماز مستحبی روز عاشورا قبل از اذان ظهر

سپس امام صادق، به نماز مخصوص روز عاشورا، یک ساعت مانده به اذان ظهر عاشورا، و کیفیت آن، اشاره می کنند:

ثُمَّ تَخرُجُ إلى‏ أرضٍ مُقفِرَةٍ أو مَكانٍ لا يَراكَ بِهِ أحَدٌ، أو تَعمِدُ إلى‏ مَنزِلٍ لَكَ خالٍ، أو في خَلوَةٍ مُنذُ حينِ يَرتَفِعُ النَّهارُ، فَتُصَلّي أربَعَ رَكَعاتٍ تُحسِنُ رُكوعَها وسُجودَها وخُشوعَها، وتُسَلِّمُ بَينَ كُلِّ رَكعَتَينِ، تَقرَأُ فِي الاولى‏ سورَةَ الحَمدِ و «قُلْ يا أَيُّهَا الْكافِرُونَ»، وفِي الثّانِيَةِ: الحَمدَ و «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ»، ثُمَّ تُصَلّي رَكعَتَينِ اخرَيَينِ، تَقرَأُ فِي الاولى‏: الحَمدَ وسورَةَ الأَحزابِ، وفِي الثّانِيَةِ: الحَمدَ و «إِذا جاءَكَ الْمُنافِقُونَ»، أو ما تَيَسَّرَ مِنَ القُرآنِ.

بعد به بيابان كويرى، يا جايى كه كسى تو را نبيند، يا به خانه‏اى كه خالى باشد يا جايى خلوت مى‏روى، در زمانى كه روز، بالا آمده باشد (نزدیک ظهر عاشورا). آن گاه، چهار ركعت نماز با ركوع و سجده‏ کامل، و با خشوع، مى‏خوانى و در هر دو ركعت، سلام مى‏دهى (دو نماز دو رکعتی). در ركعت اوّل، سوره حمد و سوره کافرون «قُلْ يا أَيُّهَا الْكافِرُونَ»و در ركعت دوم، سوره حمد و سوره توحید «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ» را مى‏خوانى. (سپس سلام می دهید و بعد) دو ركعتِ دوم را به جا مى‏آورى و در آن، در ركعت اوّل، سوره حمد و سوره احزاب و در ركعت دوم، سوره حمد و سوره منافقون«إِذَا جَآءَكَ الْمُنفِقُونَ» و يا هر سوره قرآن که میخواهی بخوان.

توجه به مرقد امام حسین در کربلا

آنگاه امام صادق، دستور لعن قاتلان امام حسین را تاکید می فرمایند:

ثُمَّ تُسَلِّمُ وتُحَوِّلُ وَجهَكَ نَحوَ قَبرِ الحُسَينِ عليه السلام ومَضجَعِهِ، فَتُمَثِّلُ لِنَفسِكَ مَصرَعَهُ ومَن كانَ مَعَهُ مِن وُلدِهِ وأهلِهِ، وتُسَلِّمُ وتُصَلّي عَلَيهِ، وتَلعَنُ قاتِليهِ وتَبرَأُ مِن أفعالِهِم.

آن گاه، سلام مى‏دهى و (می ایستید) صورت خویش را به سمت قبر حسين عليه السلام و مرقد ایشان در کربلا بر مى‏گردانى و جايگاه به زمين افتادن امام حسین را در نظرت مجسّم مى‏كنى و بر ايشان و هر كه از فرزندان و خانواده، با ايشان بوده، سلام و درود مى‏فرستى و از كارهايشان، بيزارى مى‏جويى و قاتلان ايشان را لعن مى‏كنى. (مثلا فراز پایانی زیارت عاشورا را قرائت می کنید: السَّلاَمُ عَلَیكَ یا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ وَ عَلَی الْأَرْوَاحِ الَّتِی حَلَّتْ بِفِنَائِكَ عَلَیكَ مِنِّی سَلاَمُ اللَّهِ أَبَداً مَا بَقِیتُ وَ بَقِی اللَّیلُ وَ النَّهَارُ وَ لاجَعَلَهُ اللَّهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنِّی لِزِیارَتِكُمْ السَّلاَمُ عَلَی الْحُسَینِ وَ عَلَی عَلِی بْنِ الْحُسَینِ وَ عَلَی أَوْلاَدِ الْحُسَینِ وَ عَلَی أَصْحَابِ الْحُسَینِ اَللَّهُمَّ خُصَّ أَنْتَ أَوَّلَ ظَالِمٍ بِاللَّعْنِ مِنِّی وَ ابْدَأْ بِهِ أَوَّلاً ثُمَّ الْعَنِ الثَّانِی وَ الثَّالِثَ وَ الرَّابِعَ اللَّهُمَّ الْعَنْ یزِیدَ خَامِساً وَ الْعَنْ عُبَیدَ اللَّهِ بْنَ زِیادٍ وَ ابْنَ مَرْجَانَةَ وَ عُمَرَ بْنَ سَعْدٍ وَ شِمْراً وَ آلَ أَبِی سُفْیانَ وَ آلَ زِیادٍ وَ آلَ مَرْوَانَ إِلَی یوْمِ الْقِیامَةِ ...). {در کتاب الإقبال، اضافه ای دارد و آن اینکه: به تعداد هزار بار، قاتل امام حسین را لعن مى‏كنى؛ مثلا هزار بار می گویی: لعن الله قاتلیک یا اباعبدالله الحسین}.

يَرفَعُ اللَّهُ عز و جل لَكَ بِذلِكَ فِي الجَنَّةِ مِنَ الدَّرَجاتِ، ويَحُطُّ عَنكَ مِنَ السَّيِّئاتِ. ثُمَّ تَسعى‏ مِنَ المَوضِعِ الَّذي أنتَ فيهِ- إن كانَ صَحراءَ أو فَضاءً أو أيَّ شَي‏ءٍ كانَ- خُطُواتٍ، تَقولُ في ذلِكَ: «إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ»، رِضىً بِقَضاءِ اللَّهِ وتَسليماً لِأَمرِهِ، وَليَكُن عَلَيكَ في ذلِكَ الكَآبَةُ وَالحُزنُ، وأكثِر مِن ذِكرِ اللَّهِ سُبحانَهُ وَالاستِرجاعِ في ذلِكَ اليَومِ.

خداوند، با اين دستورالعمل، درجات تو را در بهشت بالا مى‏برد و گناهانت را مى‏ريزد. آن گاه تلاش مى‏كنى در آن جايى كه هستى (در بيابان يا فضاى باز يا هر جايى كه هست)، چند قدم {اما در کتاب الاقبال، نیز اضافه ای دارد و آن اینکه: هفت بار، چند قدمی جلو برو و برگرد و در هربار، هفت مرتبه بگو: ...}،  به سمت جلو برو و مى‏گويى: إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ رضىً بقضاء اللَّه و تسليماً لأمره؛ در اين حال، بايد حالت غم و اندوه داشته باشى. و خداى سبحان را بسيار ياد كرده، و استرجاع كن (إنّا للَّه و إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ را فراوان بگو).

دعای بعد از نماز ظهر عاشورا

و آنگاه، امام صادق دعای بعد از نماز را به ابن سنان و شیعیان، تعلیم می دهد و هنگامى كه از قدم زدن فارغ شدى، سپس برگرد و در همان جايى كه نماز خواندى، قرار بگیر و بِايست و بگو:

اللَّهُمَّ عَذِّبِ الفَجَرَةَ الَّذينَ شاقّوا رَسولَكَ وحارَبوا أولِياءَكَ، وعَبَدوا غَيرَكَ وَاستَحَلّوا مَحارِمَكَ، وَالعَنِ القادَةَ وَالأَتباعَ ومَن كانَ مِنهُم فَخَبَّ وأوضَعَ مَعَهُم أو رَضِيَ بِفِعلِهِم لَعناً كَثيراً. اللَّهُمَّ وعَجِّل فَرَجَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَاجعَل صَلَواتِكَ عَلَيهِ وعَلَيهِم، وَاستَنقِذهُم مِن أيدِي المُنافِقينَ المُضِلّينَ وَالكَفَرَةِ الجاحِدينَ، وَافتَح لَهُم فَتحاً يَسيراً، وأتِح لَهُم رَوحاً وفَرَجاً قَريباً، وَاجعَل لَهُم مِن لَدُنكَ عَلى‏ عَدُوِّكَ وعَدُوِّهِم سُلطاناً نَصيراً.

{در کتاب الاقبال، اضافه ای دارد و آن اینکه: هفتاد مرتبه} بگو: خداوندا! فاجرانى را كه با پيامبرت دشمنى كردند و با دوستانت جنگيدند و جز تو را پرستيدند و حرام‏هاى تو را حلال شمردند، كيفر كن و فرماندهان و پيروانشان و هر كس را كه از آنهاست و اسبى تازانْد و در ميان جمعيّتِ آنها بود و يا به كارشان راضى بود، فراوان لعنت كن. خداوندا! در گشايش كار خاندان محمّد شتاب كن و درودهايت را بر او و بر آنان نثار كن، و آنها را از دست منافقانِ گم‏راه و كافران منكِر، نجات بده و برايشان پيروزىِ آسان نصيب كن و برايشان رحمت و گشايشِ نزديك فراهم كن و برايشان از جانب خودت، بر دشمنت و دشمن آنان، تسلّطى پيروزمندانه قرار ده.

آن گاه دستانت را بلند كن و به حالت قنوت، بگير آن گاه دستانت را بلند كن و به حالت قنوت، بگير و در حالى كه به دشمنان خاندان محمّد، را نیت می کنی و اشاره مى‏كنى، و در این حالت این دعا را نیز بخوان:

اللَّهُمَّ، إنَّ كَثيراً مِنَ الامَّةِ ناصَبَتِ المُستَحفَظينَ مِنَ الأَئِمَّةِ، وكَفَرَت بِالكَلِمَةِ وعَكَفَت عَلَى القادَةِ الظَّلَمَةِ، وهَجَرَتِ الكِتابَ وَالسُّنَّةَ، وعَدَلَت عَنِ الحَبلَينِ الَّذَينِ أمَرتَ بِطاعَتِهِما وَالتَّمَسُّكِ بِهِما، فَأَماتَتِ الحَقَّ وجارَت عَنِ القَصدِ، ومالَأَتِ الأَحزابَ وحَرَّفَتِ الكِتابَ، وكَفَرَت بِالحَقِّ لَمّا جاءَها، وتَمَسَّكَت بِالباطِلِ لَمَّا اعتَرَضَها، وضَيَّعَت حَقَّكَ وأضَلَّت خَلقَكَ، وقَتَلَت أولادَ نَبِيِّكَ وخِيَرَةَ عِبادِكَ وحَمَلَةَ عِلمِكَ ووَرَثَةَ حِكمَتِكَ ووَحيِكَ. اللَّهُمَّ، فَزَلزِل أقدامَ أعدائِكَ وأعداءِ رَسولِكَ وأهلِ بَيتِ رَسولِكَ، اللَّهُمَّ، وأخرِب دِيارَهُم وَافلُل سِلاحَهُم، وخالِف بَينَ كَلِمَتِهِم وفُتَّ في أعضادِهِم، وأوهِن كَيدَهُم وَاضرِبهُم بِسَيفِكَ القاطِعِ، وَارمِهِم بِحَجَرِكَ الدّامِغِ، وطُمَّهُم بِالبَلاءِ طَمّاً، وقُمَّهُم بِالعَذابِ قَمّاً، وعَذِّبهُم عَذاباً نُكراً، وخُذهُم بِالسِّنينَ وَالمَثُلاتِ الَّتي أهلَكتَ بِها أعداءَكَ، إنَّكَ ذو نَقِمَةٍ مِنَ المُجرِمينَ، اللَّهُمَّ، إنَّ سُنَّتَكَ ضائِعَةٌ، وأحكامَكَ مُعَطَّلَةٌ، وعِترَةَ نَبِيِّكَ فِي الأَرضِ هائِمَةٌ. اللَّهُمَّ، فَأَعِنِ الحَقَّ وأهلَهُ وَاقمَعِ الباطِلَ وأهلَهُ، ومُنَّ عَلَينا بِالنَّجاةِ وَاهدِنا إلَى الإِيمانِ، وعَجِّل فَرَجَنا وَانظِمهُ بِفَرَجِ أولِيائِكَ، وَاجعَلهُم لَنا وُدّاً وَاجعَلنا لَهُم وَفداً، اللَّهُمَّ، وأهلِك مَن جَعَلَ يَومَ قَتلِ ابنِ نَبِيِّكَ وخِيَرَتِكَ عيداً، وَاستَهَلَّ بِهِ فَرَحاً ومَرَحاً، وخُذ آخِرَهُم كَما أخَذتَ أوَّلَهُم، وأضعِفِ اللَّهُمَّ العَذابَ وَالتَّنكيلَ عَلى‏ ظالِمِي أهلِ بَيتِ نَبِيِّكَ، وأهلِك أشياعَهُم وقادَتَهُم، وأبِر حُماتَهُم وجَماعَتَهُم. اللَّهُمَّ، وضاعِف صَلَواتِكَ ورَحمَتَكَ وبَرَكاتِكَ عَلى‏ عِترَةِ نَبِيِّكَ، العِترَةِ الضّائِعَةِ الخائِفَةِ المُستَذَلَّةِ، بَقِيَّةِ الشَّجَرَةِ الطَّيِّبَةِ الزّاكِيَةِ المُبارَكَةِ، وأعلِ اللَّهُمَّ كَلِمَتَهُم، وأفلِج حُجَّتَهُم، وَاكشِفِ البَلاءَ وَاللَّأواءَ وحَنادِسَ الأَباطيلِ وَالعَمى‏ عَنهُم، وثَبِّت قُلوبَ شيعَتِهِم وحِزبِكَ عَلى‏ طاعَتِهِم ووِلايَتِهِم ونُصرَتِهِم ومُوالاتِهِم، وأعِنهُم وَامنَحُهمُ الصَّبرَ عَلَى الأَذى‏ فيكَ، وَاجعَل لَهُم أيّاماً مَشهودَةً وأوقاتاً مَحمودَةً مَسعودَةً يوشِكُ فيها فَرَجُهُم، وتوجِبُ فيها تَمكينَهُم ونَصرَهُم، كَما ضَمِنتَ لِأَولِيائِكَ في كِتابِكَ المُنزَلِ؛ فَإِنَّكَ قُلتَ وقَولُكَ الحَقُّ: «وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ لَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضى‏ لَهُمْ وَ لَيُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْناً يَعْبُدُونَنِي لا يُشْرِكُونَ بِي شَيْئاً. اللَّهُمَّ فَاكشِف غُمَّتَهُم يا مَن لا يَملِكُ كَشفَ الضُّرِّ إلّاهُوَ، يا أحَدُ يا حَيُّ يا قَيّومُ، وأنَا يا إلهي عَبدُكَ الخائِفُ مِنكَ وَالرّاجِعُ إلَيكَ، السّائِلُ لَكَ المُقبِلُ عَلَيكَ، اللاجِئُ إلى‏ فِنائِكَ، العالِمُ بِأَنَّهُ لا مَلجَأَ مِنكَ إلّاإلَيكَ. اللَّهُمَّ فَتَقَبَّل دُعائي، وَاسمَع يا إلهي عَلانِيَتي ونَجوايَ، وَاجعَلني مِمَّن رَضيتَ عَمَلَهُ وقَبِلتَ نُسُكَهُ ونَجَّيتَهُ بِرَحمَتِكَ إنَّكَ أنتَ العَزيزُ الكَريمُ. اللَّهُمَّ وصَلِّ أوَّلًا وآخِراً عَلى‏ مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ، وبارِك عَلى‏ مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ، وارحَم مُحَمَّداً وآلَ مُحَمَّدٍ، بِأَكمَلِ وأفضَلِ ما صَلَّيتَ وبارَكتَ وتَرَحَّمتَ عَلى‏ أنبِيائِكَ ورُسُلِكَ ومَلائِكَتِكَ وحَمَلَةِ عَرشِكَ بِلا إلهَ إلّاأنتَ. اللَّهُمَّ ولا تُفَرِّق بَيني وبَينَ مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ صَلَواتُكَ عَلَيهِ وعَلَيهِم، وَاجعَلني يا مَولايَ مِن شيعَةِ مُحَمَّدٍ وعَلِيٍّ وفاطِمَةَ وَالحَسَنِ وَالحُسَينِ وذُرِّيَّتِهِمُ الطّاهِرَةِ المُنتَجَبَةِ، وهَب لِيَ التَّمَسُّكَ بِحَبلِهِم وَالرِّضى‏ بِسَبيلِهِم وَالأَخذِ بِطَريقَتِهِم، إنَّكَ جَوادٌ كَريمٌ.

خداوندا! بسيارى از امّت، با امامانى پاس داشته‏شده، دشمنى كردند و به كلمه [ى توحيد] كافر شدند و با پيشوايان ستمگر، همراهى كردند و از قرآن و سنّت، دورى گزيدند و از دو ريسمانى كه دستور داده شده بود از آنها اطاعت شود و به آنها چنگ زده شود، منحرف شدند و حق را كشتند و از راه ميانه [و مستقيم‏]، تجاوز كردند، و به احزاب، يارى رساندند و كتاب را تحريف كردند و حق را كه برايشان آمده بود، منكر شدند و وقتى باطل بر آنان عرضه شد، آن را گرفتند و حقّ تو را تباه نمودند و بندگانت را گم‏راه كردند و فرزندان پيامبرت را- كه بهترينِ بندگانت و حاملان علم تو و وارثان حكمت و وحى تو بودند- كشتند. خداوندا! گام‏هاى دشمنانت و دشمنان فرستاده‏ات و دشمنان خاندان پيامبرت را بلغزان و خانه‏هايشان را ويران كن و سلاحشان را كُند نما و يگانگى‏شان را در هم بريز و بازوانشان را بشكن و نيرنگشان را سست كن و با شمشير برنده‏ات، آنها را بزن و با سنگ شكننده‏ات، آنها را هدف قرار بده و از همه سو در بلا گرفتارشان كن و با عذابت، بيچاره‏شان نما و به عذابى ناشناخته گرفتارشان كن و به قحطى و عقوبت- كه با آن، دشمنانت را نابود كرده‏اى- مبتلايشان ساز، كه تو انتقامگير از مجرمانى. خداوندا! سنّت تو، تباه و احكام تو، تعطيل و نسل پيامبر تو، در زمين، سرگردان اند. خداوندا! حق و اهل آن را يارى ده و باطل و اهل آن را در هم بكوب و با نجات دادن ما، بر ما منّت نِه و ما را به ايمان، ره‏نمون ساز و در گشايش كار ما، شتاب كن و آن را به گشايش كار اوليايت سامان ده و آنها را دوست ما قرار ده و ما را وارد بر آنان ساز. خداوندا! هر كسى را كه روز كشته شدن پسر پيامبرت و برگزيده‏ات را عيد قرار داد و با آن، خوشى و سرحالى كرد، نابود كن و آخرينشان را بگير، همان گونه كه اوّلينشان را گرفتى، و عذاب و عقوبتت را دو برابر به هر ستم كننده بر اهل بيت پيامبرت، قرار بده و پيروان و پيشوايانشان را نابود ساز و حاميان و گروهشان را هلاك كن. خداوندا! درودها و رحمت‏ها و بركت‏هايت را بر نسل پيامبرت افزون كن؛ همان نسلى كه‏ حقّشان ضايع شد و ترسان و خوارشده و باقى‏مانده شجره پاك و خجسته‏اند. خداوندا! آرمان آنان را رفعت بخش و حجّتشان را آشكار كن و بلا و تنگى و تاريكى و بيهودگى‏ها و تيرگى را از آنان برطرف كن و دل‏هاى شيعيانشان و حزبت را بر طاعت آنان و دوستى و يارى و ولايتشان استوار ساز و آنان را كمك كن و شكيبايى در برابر آزارها را نصيبشان كن و برايشان روزگارى مشهود و وقت‏هاى پسنديده فرخنده قرار ده، كه گشايش امورشان در آن ايّام، نزديك شود و مايه مكنت و يارى‏شان گردد، همان گونه كه براى دوستانت در كتاب نازل‏شده‏ات تضمين كردى. تو گفتى- و گفته تو، عين حق است- كه: «خداوند به كسانى كه ايمان آورده و كار شايسته كرده‏اند، وعده داده است كه آنان را در زمين، جانشين [خويش‏] گرداند- همان گونه كه پيش از آنها را جانشين [خويش‏] كرد- و براى آنان دينش را كه برايشان رضايت داده، فراهم سازد و نگرانى‏شان را به امنيت بدل سازد، [و اين كه‏] مرا بپرستند و برايم هيچ انبازى قرار ندهند. خداوندا! غصّه‏شان را برطرف كن، اى كسى كه جز او هيچ كس، عهده‏دار برطرف كردن رنج نيست! اى يگانه، اى زنده و اى برپا دارنده! و من- اى معبودم- بنده ترسان تو ام، و بازگشت كننده به تو. از تو خواهانم، و به تو روى‏آورم، و به آستانه تو پناهنده‏ام، و مى‏دانم كه هيچ پناهگاهى از تو، جز خود تو نيست. خداوندا! دعايم را بپذير و- اى معبود من- آشكار و پنهانم را بشنو و مرا از كسانى قرار بده كه از كردارش راضى هستى و عبادت‏هايش را پذيرفته‏اى و به رحمت خودت نجاتش داده‏اى، كه تو ارجمند و بزرگوارى. خداوندا! در آغاز و پايان، بر محمّد و خاندان محمّد، درود فرست و به محمّد و خاندان محمّد، بركت بده و بر محمّد و خاندان محمّد، رحم كن به كامل‏ترين و بهترين درودها و بركت‏ها و رحمتى كه بر پيامبرانت و فرستادگانت و فرشتگانت و حاملان عرشت فرستاده‏اى و عطا كرده‏اى، به حقّ اين كه معبودى جز تو نيست. خداوندا! ميان من و خاندان محمّد- كه صلوات تو بر او و آنان باد- جدايى مينداز. اى مولاى من! مرا شيعه محمّد و على و فاطمه و حسن و حسين عليهم السلام و نسل پاك و برگزيده‏شان قرار بده و تمسّك به ريسمان آنان و خشنودى از راه آنها و پيروى از سنّت آنان را به من عطا كن، كه تو بخشنده بزرگوارى.

آن گاه صورت ات را بر روى خاك بگذار و به سجده برو و این دعا را بخوان:

يا مَن يَحكُمُ ما يَشاءُ ويَفعَلُ ما يُريدُ، أنتَ حَكَمتَ فِي أَهْلِ بَيْتِ مُحَمَّدٍ فَلَكَ الحَمدُ مَحموداً مَشكوراً، فَعَجِّل يا مَولايَ فَرَجَهُم وفَرَجَنا بِهِم؛ فَإِنَّكَ ضَمِنتَ إعزازَهُم بَعدَ الذِّلَّةِ، وتَكثيرَهُم بَعدَ القِلَّةِ، وإظهارَهُم بَعدَ الخُمولِ، يا أصدَقَ الصّادِقينَ ويا أرحَمَ الرّاحِمينَ. فَأَسأَلُكَ يا إلهي وسَيِّدي مُتَضَرِّعاً إلَيكَ بِجودِكَ وكَرَمِكَ، بَسطَ أمَلي وَالتَّجاوُزَ عَنّي، وقَبولَ قَليلِ عَمَلي وكَثيرِهِ، وَالزِّيادَةَ في أيّامي وتَبليغي ذلِكَ المَشهَدَ، و أن تَجعَلَني مِمَّن يُدعى‏ فَيُجيبُ إلى‏ طاعَتِهِم ومُوالاتِهِم ونَصرِهِم، وتُرِيَني ذلِكَ قَريباً سَريعاً في عافِيَةٍ إنَّكَ عَلى‏ كُلِّ شَي‏ءٍ قَديرٌ. 

آن گاه صورت را روى خاك بگذار و بگو: اى كسى كه هر چه را بخواهد، حكم مى‏كند و هر چه را اراده نمايد، انجام مى‏دهد. تو حكم كردى. پس ستايش، از آنِ توست. تويى ستوده و سپاس‏گزارى‏شده. اى مولاى من! در گشايش امورِ آنان و گشايش كار ما به دست آنان، شتاب كن، كه تو، ضامن عزّت آنان پس از خوارى، و افزايش آنان پس از اندكى، و آشكار شدنشان پس از پنهانى، هستى. اى راستگوترينِ راستگويان و اى مهربان‏ترينِ مهربانان! اى معبود و سَرورم! به بخشش و بزرگوارى‏ات، با تضرّع به درگاهت، از تو مى‏خواهم، برآوردن آرزويم را، و گذشتت را از من، و قبول اندك و زياد عملم را، و زياد شدن اين روزهايم را، و رسيدن به اين شهادتگاه را، و اين كه مرا از كسانى قرار دهى كه دعوت شدند و طاعت و دوستى و يارى آنان را اجابت كردند و اين كه آن را با آسايشى به همين زودى و با شتاب، به من نشان دهى، كه تو بر هر چيزى توانايى.

آن گاه سرت را به سمت آسمان، بلند كن و بگو:

أعوذُ بِكَ أن أكونَ مِنَ الَّذينَ لا يَرجونَ أيّامَكَ، فَأَعِذني يا إلهي بِرَحمَتِكَ مِن ذلِكَ.

به تو پناه مى‏برم از اين كه از كسانى باشم كه ايّام تو را آرزو نمى‏كنند. پس پناهم ده- اى معبودم- به رحمت خودت از اين.

بیمه عمر و فرزندان تا چهار نسل

سپس امام صادق، به مطلب بسیار مهمی اشاره می فرمایند که اگر شیعیان در روز عاشورا این دستورالعمل را انجام دهند، خواص و فوائد آن، تا چهار نسل در زندگی انسان و فرزندانش پایدار خواهد ماند و بیمه خواهد شد:

فَإِنَّ هذا أفضَلُ يَابنَ سِنانٍ! مِن كَذا وكَذا حَجَّةً، وكَذا وكَذا عُمرَةً تَتَطَوَّعُها وتُنفِقُ فيها مالَكَ وتَنصِبُ فيها بَدَنَكَ وتُفارِقُ فيها أهلَكَ ووَلَدَك‏. وَ اعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ تَعَالَى يُعْطِي مَنْ صَلَّى هَذِهِ الصَّلَاةَ فِي هَذَا الْيَوْمِ ، وَ دَعَا بِهَذَا الدُّعَاءِ مُخْلِصاً، وَ عَمِلَ هَذَا الْعَمَلَ مُوقِناً مُصَدِّقاً عَشْرَ خِصَالٍ. مِنْهَا أَنْ يَقِيَهُ اللَّهُ مِيتَةَ السَّوْءِ وَ يُؤْمِنَهُ مِنَ الْمَكَارِهِ وَ الْفَقْرِ  وَ لَا يُظْهِرَ عَلَيْهِ عَدُوّاً إِلَى أَنْ يَمُوتَ وَ يَقِيَهُ اللَّهُ مِنَ الْجُنُونِ وَ الْجُذَامِ وَ الْبَرَصِ فِي نَفْسِهِ وَ وُلْدِهِ إِلَى أَرْبَعَةِ أَعْقَابٍ لَهُ وَ لَا يَجْعَلَ لِلشَّيْطَانِ وَ لَا لِأَوْلِيَائِهِ عَلَيْهِ وَ لَا عَلَى نَسْلِهِ إِلَى أَرْبَعَةِ اَعقابٍ سَبِيلاً.

اى ابن سِنان! اين اعمال، بهتر است از فلان و فلان حج و فلان و فلان عمره كه به صورت داوطلبانه انجام دهى و اموال ات را براى آن هزينه كنى و بدنت را به زحمت و رنج بيندازى و از خانواده و فرزندانت جدا شوى. هر كس اين نماز را در اين روز بگذارد و اين دعا را با اخلاص بخواند و اين عمل را با يقين و صدق انجام دهد، خداوند متعال، ده خصلت به او مى‏بخشد كه از جمله آنهاست: خداوند، او را از مرگ بد، نگه مى‏دارد، و از بدى‏ها و فقر در امان مى‏دارد، و هيچ دشمنى را بر او چيره نمى‏كند تا بميرد،  و او را از ديوانگى و بيمارىِ جُذام و پيسى در خودش و فرزندانش تا "چهار نسل"، حفظ مى‏كند، و راه نفوذ شيطان بر او و نسلش تا "چهار نسل" مى‏بندد.

نکته بسیار مهم در این حدیث، و در صورت انجام دقیق این اعمال و آداب روز عاشورا، تاکید امام صادق بر حفظ فرزندان تا "چهار نسل"، از مصیبت های دنیوی، مرگ بد و مصونیت از بیماری های خطرناک می باشد. که چنین امری، بندرت در طول سال تکرار خواهد شد و شایسته است، شیعیان به دستور امام صادق، با مطالعه و عمل به این حدیث در باب آداب روز عاشورا، خویش و فرزندان را تا "چهار نسل"، بیمه نمایند.

 

 

[1] . ابن قولویه، کامل الزیارات، ص 326.

[2] . شیخ طوسی، مصباح المتهجّد، ص 772.

[3] . مجلسی، بحار الأنوار، ج 51، ص 28.

[4] . سوره اسراء، آیه 33.

[5] . محدث بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ج 4، ص559.

[6] . ر.ک: محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی، ج 9، ص 202.

[7] . محمدی ری شهری، شهادت نامه امام حسين، ص 960- 970.

[8] . شیخ طوسی، مصباح المتهجّد، ص 782.

[9] . ابن اثیر، النهاية، ج 2، ص 387، ابن منظور، لسان العرب، ج 1، ص 473.