با وجود گذشت 10 سال از ادغام صنایع دستی با سازمان میراث فرهنگی این صنعت هنوز با مشکلات اولیه‌ای چون عدم امنیت شغلی هنرمندان، نداشتن بیمه، نبود آمار دقیق از ارزش ریالی و وزنی و نبود بازاریابی مناسب در داخل و خارج از کشور روبه‌رو است.

 استان فارس از دیرباز یکی از استان‌های صاحب نام در عرصه صنایع دستی است و از 250 رشته صنایع دستی موجود در کشور 120 رشته، یعنی به طور تقریبی نیمی از رشته‌های موجود در صنایع دستی کشور  در این استان وجود دارد، اما بررسی صادرات این محصولات در 6 ماه نخست سال‌های 94 تا 96 نشان می‌دهد که بازار صادرات صنایع دستی ثبات چندانی ندارد. 

بی‌ثباتی صادرات صنایع دستی در فارس 

براساس گفته حیدرعلی زاهدیان‌نژاد، معاون صنایع دستی استان فارس میزان صادرات صنایع دستی استان در 6 ماه نخست سال 95 به طور تقریبی 4 برابر مدت مشابه در سال 94 بوده اما این میزان در همین بازه زمانی در امسال کاهش چشمگیری داشته است. 

معاون صنایع دستی استان فارس فاکتورهای مختلفی را برای کاهش صادرات صنایع دستی در 6 ماه نخست امسال نسبت به سال گذشته عنوان می‌کند که مهم‌ترین آن را کاهش تقاضا از سوی بازارهای هدف می‌داند اما چرایی این کاهش تقاضا نکته‌ای است که زاهدیان‌نژاد آن را موکول به زمان دیگری می‌کند. 

به گفته وی باید بررسی‌های بیشتری صورت گیرد تا مشخص شود که چرا این کاهش صادرات در 6 ماه نخست امسال رخ داده است و معاونت صنایع دستی استان فارس این موضوع را بررسی و نتیجه را پس از بررسی اعلام می‌کند. 

عرضه سنتی علت کاهش سهم از بازارهای جهانی 

سلمان گورنگی، رئیس اتحادیه تعاونی‌های صنایع دستی استان فارس علت را منحصر به داخل کشور نمی‌داند، وی معتقد است کاهش قدرت خرید مردم در کشورهای اروپایی می‌تواند یکی از دلایل کاهش میزان صادرات صنایع دستی فارس باشد. 

وی رقابت‌پذیری کشورهای رقیب را عامل دیگری برای این امر می‌داند و می‌گوید: در گذشته رقابت جدی میان صنایع دستی ایرانی و صنایع دستی دیگر کشورها وجود نداشت اما امروز کشورهایی مانند نپال، پاکستان، چین  و دیگر کشورهای آسیایی با موادی ارزان‌تر اقدام به تهیه صنایع دستی مشابه ایرانی می‌کنند. گورنگی نیز تاکید می‌کند که این دلایل محتمل است و نمی‌توان با قطعیت در این زمینه اظهارنظر کرد. 

رئیس اتحادیه تعاونی‌های صنایع دستی استان فارس البته بر یک نکته نیز تصریح می‌کند و آن اینکه صنایع دستی به ویژه در استان فارس هنوز با شیوه‌های سنتی عرضه می‌شود به همین دلیل نمی‌تواند سهم قابل توجهی از بازارهای جهانی کسب کند.  

به گفته وی صنایع دستی به ویژه در استان فارس به طراحی خلاق نیاز دارد و علاوه بر آن تولیدات صنایع دستی در استان فارس فاقد بسته‌بندی است، همین امر سبب شده که سهم صنایع دستی در بازار جهانی کاهش یابد.

مشکلات گمرکی و نبود آمار دقیق از فرش دستباف فارس 

مشکلات مربوط به گمرک دلیل دیگری است که برای این کاهش صادرات می‌توان ذکر کرد، حمید ذوالانواری از صادرکنندگان فرش استان فارس در آذرماه 95 حذف کد محل تولید در نرم‌افزارهای جدید گمرک را علت نداشتن آمار دقیق از صادرات دستبافته‌ها می‌داند. 

به گفته وی بیشتر فرش‌های دستباف استان فارس از طریق گمرک تهران صادر می‌شود در صورتی که استان فارس به لحاظ تولید رتبه نخست را در فرش دستباف دارد اما آمار دقیقی نمی‌توان ارائه داد. 

این موضوع در حالی است که حجم زیادی از صادرات صنایع دستی استان فارس چه به لحاظ وزن و چه به لحاظ ارزش ریالی از دستبافته‌ها حاصل می‌شود و دیگر رشته‌های صنایع دستی سهم چندانی در صادرات ندارند. 

محمد امین، عامل توسعه خوشه فرش فارس و دبیر خوشه‌های فرش کشور نیز از کاهش سهم فرش دستباف در بازارهای جهانی سخن می‌گوید که براساس صحبت‌های وی از 70 درصد به 25 درصد رسیده است. وی این موضوع را یکی از مشکلات صادرات فرش دستباف می‌داند که در استان فارس نیز نمود داشته است. 

امین برای این موضوع دلایل متعددی را ذکر می‌کند که از جمله آنها تولید غیرمتمرکز، نبود ابزار تبلیغاتی مناسب، عدم ارتباط صنعت و دانشگاه، عدم برگزاری نمایشگاه‌های استانی قوی و غیره می‌داند.

صنایع دستی و صادرات آن در استان فارس یکی از فرصت‌های طلایی رونق اقتصادی استان است به ویژه با توجه به گردشگرپذیر بودن فارس این موضوع اهمیت بیشتری پیدا می‌کند اما بی‌توجهی و عدم حمایت از این بخش سبب شده این فرصت طلایی به تدریج کمرنگ شود. به نظر می‌رسد تشکیل کارگروه یا کمیته‌ای برای بررسی روند صادرات صنایع دستی و مشکلات آن بتواند این نوسانات را برطرف کند.

منبع: تسنیم