وحید جلیلی با اشاره به اینکه درباره عدالت‌خواهی و اقامه قسط صحبت‌های مختلفی می‌شود و در یکی دو سال اخیر نیز ریزش و رویش‌های مختلفی داشته‌ایم، اظهار داشت: به‌عنوان کسی که در بیست سال گذشته فضاهای گوناگونی را از دوران سازندگی تا دوم خرداد و بعدازآن تجربه کرده‌ام، به نظرم نیازمند این هستیم که ادبیات عدالت‌خواهی را در جامعه خودمان توسعه بدهیم.

وی ادامه داد: نرم‌افزار عدالت‌خواهی نیاز به تازه‌گردانی دارد، البته این موضوع برای هر جریان دیگری هم طبیعی است، هر جریانی باید نو و تازه گردانی شود و به مسائل جدید خودش بپردازد و پاسخ‌های تازه فراهم کند.

این فعال فرهنگی با بیان اینکه تحجر یعنی پاسخ قدیمی به سؤال تازه دادن، افزود: اگر راجع به عدالت‌خواهی صحبت می‌کنیم، نباید به تحجر دچار شویم. من قبل از این در سال 83 بحثی را با عنوان «تلازم عدالت‌خواهی و تحجر ستیزی» مطرح کردم که به چاپ هم رسید.

جلیلی گفت: امروز نیازمند آسیب‌شناسی ادبیات عدالت‌خواهی در فضای رسانه‌ای و نخبگانی هستیم، مطمئناً عدالت یکی از اهداف اصلی و مبنای فکری انقلاب اسلامی و پاسخگو کردن دولت‌ها و حکومت و مطالبه کردن از مقامات بالادستی از وظایف ما است اما قطعاً نظامی که بر مبنای دین تشکیل ‌شده در حوزه عدالت‌خواهی تنها در مطالبه از مسؤولان محدود نمی‌شود.

وی تصریح کرد: ما قرار نیست دیکتاتوری طبقه پرولتاریا به وجود بیاوریم، نمونه تجربه شده در دنیا است که همه اختیارات به دولت مرکزی داده شده و به شکلی برنامه‌ریزی‌شده که عدالت متمرکز و از بالا به پایین اجرا می‌شود، درحالی‌که خداوند در قرآن می‌فرماید ما پیامبران را با کتاب و میزان فرستادیم که مردم قیام به قسط کنند.

این تحلیلگر اجتماعی تأکید کرد: هر حرکتی که در راستای پاسخگو کردن حکومت و دولت انجام شود ارزشمند است اما هر حرکتی که برای سلب مسئولیت از توده‌ها و نخبگان با هر عنوانی انجام شود قطعاً دینی نیست و در مقابل عدالت‌خواهی انقلابی قرار می‌گیرد.

جلیلی ادامه داد: ما با جریان‌هایی در کشور مواجه هستیم که در حال تئوریزه کردن بی‌مسؤولیتی همگانی هستند و مسؤولیت را از دوش مردم برمی‌دارند، این وظیفه‌نشناسی و بی مسؤولیتی که در حوزه نخبگانی و عمومی وجود دارد، خطرناک است. البته بی‌مسؤولیتی از جهت معرفتی منظور است نه از جهت سیاسی و اجتماعی اما درواقع این آلوده کردن عدالت‌خواهی با ویروس اشرافی‌گری است.

به گفته این نویسنده، عدالت‌خواهی دینی و انقلابی جهت‌گیری‌اش به سمت فراگیر کردن اقامه قسط است و هر جا که این شاخص وجود نداشت، عدالت‌خواهی صحیح نیست و اشکالاتی به وجود می‌آورد.

مسؤول شورای سیاست‌گذاری جشنواره مردمی فیلم عمار خاطرنشان کرد: در مستند زمستان یورت دیدیم که یک سری دستگاه‌های دولتی و حکومتی به وظایف خود آن‌طور که باید عمل نکردند و از ارزش‌های انقلاب در رویکرد مدیریتی انحراف ایجاد کردند اما آیا ظلمی که به کارگران شد صرفاً ازاین‌جهت بود؟ مقصر تنها آن مسؤولان هستند یا نه؟ در این مستند یک خبرنگار هم به کم‌کاری خودش اشاره می‌کند، اینکه می‌توانست دردها و مشکلات را بازتاب کند، فریاد تظلم خواهی را برساند اما این کار را نکرد، یک گروه دانشجویی را می‌بینیم که در اصفهان پیگیر مسئله کارگران یورت هستند درحالی‌که دانشگاه‌های متعددی در آزادشهر وجود دارد اما در اصفهان مسئله مطرح می‌شود. این‌ها نمونه‌هایی است از افرادی که قیافه حق‌به‌جانب می‌گیرند و وظیفه خود را فراموش می‌کنند.

جلیلی ابراز داشت: از 4 میلیون دانشجو که در کشور هستند، چه تعداد دغدغه جدی برای اقامه قسط دارند؟ صدر تا ذیل را نقد می‌کنیم، میگوییم فساد وجود دارد، خیانت می‌شود؛ بهتر است یک جوال‌دوز  به دیگران و یک سوزن هم به خودمان بزنیم، ما به‌عنوان تشکل دانشجویی چقدر توانستیم این تعداد از دانشجویان را نسبت به مسائل دغدغه‌مند کنیم که بعد خطاب به نظام انتقاد می‌کنیم.

این فعال فرهنگی با اشاره به اینکه ما یک هدف بزرگ و مقدسی داریم و در عالم سنت الهی وجود دارد، گفت: خداوند در قرآن می‌فرماید که اگر 20 نفر پای‌کار و صابر وجود داشته باشند، من آن‌ها را به 200 نفر پیروز می‌کنم. اینکه یک داد بزنیم یا مطلبی بنویسیم فردایش توقع داشته باشیم جمهوری اسلامی تغییر کند، درست نیست باید متناسب با اهداف کار کنیم و زحمت بکشیم.

وی یادآور شد: در آن دوره‌ای که رئیس‌جمهورش رجایی بود و وزرایش آدم‌های مخلص، مردمی، ساده‌زیست و زحمت‌کش بودند و رئیس دستگاه قضائی‌اش هم بهشتی، این‌طور نبود که جنبش‌های مردمی مطالبه را وظیفه خود ندانند، در آن دوره دانشجویان به روستاها می‌رفتند و جهاد سازندگی، نهضت سوادآموزی و بسیج تشکیل می‌دادند.

جلیلی تصریح کرد: اینکه بعد از 40 سال به این نتیجه برسیم که وظیفه دولت بیشتر شود و وظیفه ما کمتر یک مشکل جدی است، باید این مسئله ترمیم شود. اگر نرم‌افزار عدالت‌خواهی ترمیم و تکمیل نشود، ممکن است به ضد خودش تبدیل شود، به این صورت که عدالت اجتماعی تبدیل به جلوه‌گری فردی شود، کسانی در ایران هستند که تنها همین برایشان مهم است و فقط می‌خواهند خودشان دیده شوند.

این فعال رسانه‌ای بابیان اینکه برای تحقق هر هدفی 2 چیز لازم است، اول اینکه متناسب با آن هدفی که داریم، گام‌به‌گام جلو برویم و مورد دوم این است که نباید راه بسته باشد، ادامه داد: درواقع مانع نباید وجود داشته باشد؛ برای تحقق عدالت، بیشتر از آنکه محتاج رفع موانع باشیم، باید اقدام کنیم.

وی افزود: با یک نگاه ایده‌ آلیسم کور و افراطی طوری از عدالت حرف نزنیم که یعنی قابل تحقق نیست، در گذشته ما انجمن حجتیه را در کشور داشتیم که یک تشکل بسیار آرمان‌گرا بود، معتقد بودند تنها امام زمان باید ظهور کند تا مسائل حل شود، ایده آلیسم افراطی به یک پراگماتیسم افراطی می‌رسد، امام پاسخش به این باور حجتیه منفی بود و می‌گفت ممکن است عدالت صد درصد محقق شود اما به همان میزانی که در توانمان است باید تلاش کنیم.

جلیلی گفت: امروز همین مسئله وجود دارد که یا می‌توانیم بنشینیم و غر بزنیم و موانع را بهانه کنیم برای اینکه میدان را خالی کنیم یا اینکه با فرصت‌هایی که در جمهوری اسلامی برای تحقق عدالت وجود دارد، همراه شویم و به سمت جامعه عادلانه‌تر قدم برداریم. باید توجه کنیم که احساس مسئولیت عمومی می‌تواند موانع را خاضع کند.

به گفته وی برای تحقق عدالت اول باید خودمان عادل باشیم، مطالبه‌گری می‌تواند نتیجه‌بخش باشد به شرطی که یک منطق درست داشته باشیم و پای‌کار هم بایستیم.

این فعال فرهنگی تأکید کرد: قیام به قسط بر عهده مردم است اما قوام دادن به آن بر دوش کسانی است که صبر و حوصله انقلابی و پیگیری مداوم دارند و عدالت‌خواهی‌شان نقطه‌ای نیست که از این شاخه به آن شاخه بپرند و گاهی یک بیانیه‌ای بنویسند و یک دادی بزنند.

جلیلی یادآور شد: عدالت‌خواهی فقط سلبی نیست باید ایجابی هم باشد، به همان میزانی که یک مسؤول کار بدی کرد باید انتقاد و اعتراض و امربه‌معروف و نهی از منکر بشود، باید از فلان آدم خوب هم تقدیر کرد. مشکلی که وجود دارد این است که تنها بدی‌ها بیان می‌شود و اخبار خوب کمتر جایی منتشر می‌شود.

وی متذکر شد: اگر کشور را که به‌عنوان یک سیستم ببینیم، نواقصی دارد اما ظرفیت‌هایی هم دارد که باید استفاده کنیم. در بهترین سازمان‌ها اگر مراقبت و نظارت نباشد معروف‌ها منکر و منکرها معروف می‌شود، در مقابله با مسائل نباید بی‌مهابا با برخوردهای مصداقی غلط رفتار شود، بلکه باید با دیدن واقعیت‌ها برای برطرف کردن نواقص تلاش کنیم.

فارس