حضور نظامی آمریکا در منطقه غرب آسیا، تجسم واقعی ضرب‌المثل «از آب گل آلود ماهی گرفتن» است. ایالات متحده با حضورش تلاش می‌کند از ظهور یک هژمون منطقه‌ای که با منافع آمریکا در تضاد است پیشگیری کند و در عین حال، آب منطقه را گل‌آلود نگه دارد تا بتواند همچنان به بهانه‌های واهی مانند مقابله با بی‌ثباتی و تروریسم، حضور خود را توجیه کند.

علی رغم وعده‌های دانلد ترامپ برای خروج از منطقه، اندیشکده چتم‌هاوس گزارش داده که تعداد نیروهای آمریکایی در غرب آسیا در دوره او افزایش یافته است. این نشان می‌دهد ایالات متحده برای حفظ نفوذ سیاسی در دولت‌های منطقه و تحمیل قراردادهای اقتصادی تا چه حد به حضور نظامی وابسته است.

تأسیس پایگاه‌های آمریکایی

حضور در پایگاه‌های نظامی تنها یکی از چهار فعالیت نظامی ایالات متحده در منطقه است:

• فروش تسلیحات
• آموزش های نظامی به ارتش کشورها
• انجام عملیات ضدتروریستی
• ایجاد پایگاه نظامی

در واقع در این سری از فعالیت‌های نظامی، تأسیس پایگاه نظامی در مرحله آخر قرار دارد که عملاً ممکن است کشور میزبان را به یکی از ایالت‌های آمریکا تبدیل کند. کشورهایی که دارای پایگاه نظامی آمریکا هستند، تازه نامزد تبدیل‌شدن به متحدان پایدار سیاسیِ واشینگتن می‌شوند.

تعدادی از پایگاه‌های نظامی آمریکا در منطقه، موقتی و مطابق با برنامه عملیاتی در عراق، سوریه و مثل آن است و صرفاً دولت‌ها از محل آنها با خبر هستند، اما بخش عمده‌ای از این پایگاه‌ها به صورت عملاً دائمی و طی قراردادهای امنیتی در اختیار واشینگتن قرار گرفته است.

پایگاه‌های دائمی، خود به سه نوع اصلی تقسیم می‌شوند: پایگاه سربازان آمریکایی با حضور چند صد و حتی چند هزار نیروی نظامی، پایگاه هوایی آمریکا با حضور تعدادی از افسران و خلبانان، پایگاه‌هایی در اختیار ارتش آمریکا که قابلیت درگیری در جنگ ندارند مثل منطقه اسکان پرسنل نظامی آمریکایی یا بیمارستان و مانند آن.

علاوه بر این نیروی دریایی ایالات متحده در بنادر متعددی حضور دارد که به آن پایگاه نظامی اطلاق نمی‌شود اما عملاً سرویس کشتی‌های جنگی آمریکا در این بنادر انجام می‌گیرد.

فهرست پایگاه‌های نظامی آمریکا در منطقه

ایالات متحده از بسیاری پایگاه‌های نظامی در منطقه که متعلق به دولت‌های منطقه است، بهره می‌گیرد، مثلاً برای عملیات در افغانستان، جنگنده‌های آمریکایی در کشور شمالی یعنی در فرودگاه عشق‌آباد ترکمنستان سوختگیری می‌کردند. اما منظور ما از پایگاه نظامی، قلمرویی است که عملاً به صورت دائمی در اختیار دولت آمریکا قرار گرفته است.

بحرین

ایالات متحده از سال ۱۹۴۸ میلادی تجربه حضور در این کشور را داشته است اما «توافق همکاری نظامی» در سال ۱۹۹۱ و پس از اشغال کویت و عراق توسط نیروهای آمریکایی با بحرین منعقد شد. از خلیج فارس تا باب‌المندب در گستره فعالیت نیروی دریایی آمریکا در بحرین قرار دارد.

پایگاه پشتیبانی نیروی دریایی

دفتر ناوگان پنجم ایالات متحده در نزدیکی بندر خلیفه بن سلمان قرار دارد که ناوهای هواپیمابر آمریکا در آن پهلو می‌گیرند. از زمان تأسیس این پایگاه تا کنون ۲ میلیارد دلار از سوی ایالات متحده برای توسعه آن هزینه شده است.

پایگاه هوایی شیخ عیسی

این پایگاه که اخیراً ۴۵ میلیون دلار به آن اختصاص داده شد، میزبان تعدادی اف -۱۶ و اف / آ -۱۸ و پی -۳ است و طول باند آن متجاوز از ۱۲ هزار فوت است.

پایگاه هوایی محَرّق

بخشی از فرودگاه بین‌المللی بحرین است که ایالات متحده از آن استفاده می‌کند. مثلاً در سال ۲۰۱۱ میلادی ماهانه ۱۶۰۰ تن بار و ۳۰۰۰ نیرو از طریق آن جابجا شده است.

جیبوتی

پیش از تأسیس پایگاه آمریکایی در نیجر، تنها پایگاه آمریکایی با قابلیت عملیاتی و درگیری جنگی از سال ۲۰۰۳ میلادی در جیبوتی قرار داشت.

اردوگاه لِمونیِر (Lemonnier)

این پایگاه در دهه‌های پیش محل استقرار نیروهای فرانسوی بوده، اما هم‌اکنون ۴۰۰۰ نیروی آمریکایی در آن مستقر است که عمده مأموریت اعلامیِ آنها مقابله با گروه تروریستی الشباب در سومالی است. این پایگاهِ بندری، با بیش از ۱۰۳۰۰ فوت باند، امکان استفاده از باندِ یک فرودگاه بین‌المللی را نیز در اختیار دارد.

نیروی اقدام مشترک شاخ آفریقا از این پایگاه بهره می‌گیرد که پرنده‌های باسرنشین و بی‌سرنشین آنها در یمن نیز مأموریت داشته است. با توجه به افتتاح پایگاه نظامی چین در نزدیکی لِمونیِر، این پایگاه آمریکایی از اهمیت بیشتری برخوردار شده است.

مصر

همکاری‌های نظامی آمریکا و مصر از زمان پیمان کمپ‌دیوید میان قاهره و تل‌آویو شروع شد، اما ظاهراً هیچ‌گاه به تأسیس پایگاهی که قابلیت درگیری در جنگ داشته باشد، منجر نشده است.

واحد سوم تحقیقات پزشکی دریایی (NAMRU-۳)

این بزرگترین آزمایشگاه پنتاگون در خارج از آمریکا با درجه امنیت زیستی ۳ است که هدفِ اعلامیِ آن پیشگیری از بیماری‌های واگیردار در مصر و خارج آن است.

عراق

از سال ۲۰۱۱ میلادی که دستورخروج نیروهای نظامی آمریکا از عراق صادر شد (هرچند چند هزار نیروی مشکوک در سفارتخانه بزرگ ایالات متحده فعالیت دارند) پایگاه‌های نظامی این کشور نیز در عراق محدود به الاسد شده است.

پایگاه هوایی الاسد

این همان پایگاهی است که ترامپ در آستانه کریسمس ۲۰۱۹ میلادی در سفر به عراق در آن با نظامیان دیدار کرد. نیروی اقدام لایِن (Lion) که متشکل از مستشاران آمریکاییِ ارتش عراق است، در الاسد مستقر است.

این پایگاه که دارای دو باند پرواز، هر یک با بیش از ۱۳ هزار فوت است، از افسران دانمارکی میزبانی می‌کند که برای آموزش نیروهای امنیتی عراق به این کشور آمده‌اند.

افغانستان

پایگاه هوایی بگرام

این پایگاه در نزدیکی کابل، احتمالاً تنها پایگاهی است که هنوز به صورت مشترک در اختیار ایالات متحده آمریکا قرار دارد. دو باند، یکی نزدیک به ۱۰ هزار فوت و دیگری بیش از ۱۱۰۰۰ فوت به انواع پرنده‌های باری و جنگی آمریکا اجازه فرود می‌دهد. اولین بار در سال ۱۹۵۹ بود که رئیس‌جمهور آمریکا آیزنهاور در این پایگاه بر زمین نشست.

فلسطین اشغالی

کشتی‌های جنگی از ناوگان ۶ نیروی دریایی آمریکا هر از چندی به بندر حیفا سر می‌زنند اما مهمترین بخش از حضور نظامی آمریکاییان به سامانه‌هایی مرتبط است که برای مقابله با موشک‌های بالستیک طراحی شده است.

دیمونا

تأسیسات رهگیری دیمونا، شامل سامانه راداری AN/TPY-۲ که هدفش رهگیری موشک‌های بالستیک ایران در صورت شلیک است.

ماشابیم (Mashabim)

مدیریت این پایگاه هوایی در اختیار ستاد فرماندهی نیروهای ایالات متحده در اروپا (EUCOM) است که بخشی از آن برای اسکان سربازان آمریکایی در نظر گرفته شده است. این سربازان در سامانه سپر موشکی فعالیت می‌کنند.

اردن

حضور نظامی آمریکا در اردن بعد از شروع عملیات علیه داعش بیشتر شد که جلوه اصلی آن پایگاه هوایی موفق سالتی بود. وجود این نیروهای آمریکایی دوره‌های تمرین مشترک میان دو ارتش را رقم زده، از جمله دوره «شیرِ تیزچنگ» (Eager Lion) که اخیراً برگزار شد.

پایگاه هوایی موفّق سَلطی

در سال ۲۰۱۸ میلادی ۱۴۳ میلیون دلار برای توسعه این پایگاه اختصاص داده شد زیرا در سال‌های اخیر محدودیت انبار و باند موجب محدودیت‌هایی در قدرت عملیاتی پایگاه شده بود. این پیگاه که نیروهایی از آلمان، هلند و بلژیک نیز در آن مستقر شده‌اند، دارای دو باند هر یک به طول بیش از ۹۰۰۰ فوت است.

کویت

این کشور به دلیل دعوت از آمریکا برای مقابله با لشکرکشی صدام در سال ۱۹۹۱، نه تنها یک توافق همکاری نظامی از آن تاریخ با واشینگتن منعقد کرده، بلکه عملاً به یکی از متحدانِ نظامیِ خارج از ناتو برای آمریکا تبدیل شده است.

از سال ۲۰۱۱ میلادی کویت به یکی ازمراکز اصلی عملیات سپر اسپارتان (Spartan Shield) شناخته می‌شود و حالا بیش از ۲۲۰۰ نیروی آمریکایی در این کشور حضور دارند.

پایگاه هوایی علی السالم

دو باند که هر یک نزدیک به ۱۰ هزار فوت طول دارد برای هواپیماهای باری سی -۱۷ و سی -۱۳۰ در این پایگاه مناسب است.

اردوگاه عریفجان (Arifjan)

پایگاه اصلی نیروهای آمریکایی در کویت به شمار می‌آید که با هزینه ۲۰۰ میلیون دلار از سوی دولت کویت ساخته شد.

اردوگاه بویرینگ (Buehring)

دارای توانمندی‌های راداری که امکان فرود مخفیانه را در باند ۵۲۱۵ فوتی آن فراهم می‌کند.

اردوگاه میهن‌پرست (Patrion)

بخشی از پایگاه نیروی دریایی کویت در اختیار این اردوگاه آمریکایی است و در حمله آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳ میلادی از آن استفاده شد.

عمان

توافقنامه دسترسی به تأسیسات میان عمان و آمریکا در سال ۱۹۸۰ میلادی بسته شد و در سال ۲۰۱۰ میلادی بار دیگر تجدید شد. عمان به آمریکا اجازه داده است سالیانه ۵۰۰۰ پرواز و ۶۰۰ فرود داشته باشد و ۸۰ بار از بنادر این کشور استفاده کند.

در واقع استفاده از پایگاه‌های عمان به صورت موردی و با اعلام یک هدف مشخص، مجاز شناخته شده است. مثلاً در مراحل اولیه مله به افغانستان در سال ۲۰۰۱ میلادی، پایگاه‌های هوایی این کشور به کرات توسط جنگنده‌های آمریکایی مورد استفاده قرار گرفت.

مصیره

پایگاه هوایی نیروی هوایی سلطنتی عمان در جزیره مصیره با دو باند ۱۰۰۰۵ و ۸۴۴۶ فوتی قابل استفاده توسط ارتش آمریکا است.

فرودگاه بین‌المللی مسقط

دو باند که اخیراً به بیش از ۱۳۰۰۰ فوت توسعه پیدا کرده و انبارهای مهمات در این فرودگاه قرار دارد که قبلاً به پایکاه هوایی سیب (Seeb) شناخته می‌شد.

پایگاه هوایی مصَنّعَه

هواپیماهای سی -۱۷ و سی -۱۳۰ از این پایگاه رفت و آمد می‌کنند و انبار مهمات که در آن قرار دارد، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

بندر دُقم

این بندر با همکاری بریتانیا خدمات تعمیر و نگهداری کشتی‌های جنگی، ناوهای هواپیمابر و زیردریایی‌های آمریکایی را برعهده دارد.

بندر صلاله

آژانس پشتیبانی دفاعی آمریکا اخیراً در این بندر، یک مرکز پردازش مواد دایر کرده است.

قطر

پایگاه هوایی العُدِید

این بزرگترین پایگاه ایالات متحده در کل خاورمیانه به شمار می‌رود که مشتمل بر مرکز عملیات مشترک هوایی آمریکا، دفتر فرماندهی مرکزی نیروهای هوایی آمریکا، مرکز فرماندهی عملیات ویژه و دفتر اصلی سنتکام است.

این پایگاه در سال ۱۹۹۶ میلادی با هزینه یک میلیارد دلار ساخته شد و تا کنون ۴ میلیارد دلارِ دیگر برای توسعه آن هزینه شده است. ۲۰۰ واحد مسکونی نیز توسط قطر به آن اضافه شده است و دو باند با طول بیش از ۱۲۰۰۰ فوت در آن قرار دارد که با این طول، همه پرنده‌های آمریکایی می‌توانند از آن بهره گیرند.

تجهیزات و دفاتر آمریکایی که پیشتر در پایگاه هوایی شاهزاده سلطان در عربستان قرار داشت در سال ۲۰۰۳ میلادی به قطر در این پایگاه منتقل شد.

اردوگاه السَیلیه

دارای انبارهای بزرگ مهمات با امکانات مجهز برای تهویه است علاوه بر یک مرکز تعمیر تجهیزات نظامی که تا سال ۲۰۱۴ فعال بوده است.

عربستان سعودی

از سال ۲۰۰۳ میلادی حضور نیروهای آمریکایی در عربستان به تمرینات نظامی محدود شده است که هر چند به اسم تمرینات خود در مناطق مختلف عربستان رفت و آمد و حتی کار می‌کنند، اما محل اسکان آنها واحد است.

دهکده اسکان

ویلاهای مجهز برای پرسنل ارتش در این دهکده قرار دارد که گروه‌های مختلفی از ارتش آمریکا در آن حضور دارند: مأموریت تمرین نظامی ایالات متحده (USMTM)، برنامه نوسازی گارد ملی عربستان سعودی و گروه دستیاری نظامی وزارت کشور.

ترکیه

ترکیه تنها عضو ناتو در خاورمیانه است و این هم به دلیل جایگاه جغرافیایی‌اش نسبت به شوروی سابق بود. بعد از آن نیز از ترکیه به عنوان مرکز اعزام نیروهای آمریکایی در جنگ‌های منطقه استفاده شده است.

پایگاه هوایی اینجرلیک

ساخت این پایگاه از ۱۹۵۱ آغاز شد و حالا پنجاه بمب هسته‌ای بی -۶۱ در این پایگاه انبار شده و حداکثر ۲۵۰۰ نیروی نظامی آمریکایی در آن مستقر شده‌اند. طول باند این پایگاه به ۱۰۰۰۰ فوت می‌رسد. نام این پایگاه در ماجرای کودتا علیه اردوغان در سال ۲۰۱۶ میلادی رسانه‌ای شد، زمانی که دولت ترکیه برق این پایگاه را برای چند روز قطع کرد.

ایستگاه هوایی ازمیر

این مرکز برای پشتیبانی از مأموریت‌های آمریکا و ناتو در منطقه ازمیر، از جمله دفاتر فرماندهی متحد ناتو استفاده می‌شود.

قبرس

دو پایگاه هوایی اکراتیری و داکیلیا (Akrotiri and Dhekelia)

این پایگاه‌ها که از ۱۹۶۰ و پیرو قرارداد استقلال قبرس از استعمار انگلستان به نیروی هوایی سلطنتی بریتانیا واگذار، توسط ارتش آمریکا نیز استفاده می‌شود.

امارات متحده عربی

ایالات متحده حداکثر ۵ هزار نیروی نظامی در این کشور دارد که تحت توافقنامه همکاری دفاعی در امارات فعالیت می‌کنند. از آنجا که امارات از خریداران اصلی تجهیزات جنگی از ایالات متحده است، بخشی از این نیروها در همکاری نزدیک با ارتش امارات برای بکارگیری تجهیزات آمریکایی قرار دارند، مانند حمایت هوایی از نیروی زمینی آمریکا در افغانستان.

پایگاه هوایی الظَفرة

حضور نیروهای آمریکایی در این پایگاه تا سال ۲۰۱۷ میلادی رسانه‌ای نشده بود. تجهیزات پیشرفته‌ای مانند اف -۲۲، کاسی -۱۰، آرکی و-۴ (Global Hawk)، ای -۳ و ی و-۲ (Dragon Lady) در این پایگاه مستقر هستند. گلوبال هاوک همان پهپادی است که پنجشنبه ۳۰ خرداد به جرم ورود به هوای سرزمینی ایران نابود شد.

تا سال ۲۰۱۶ میلادی ۳۸۰۰ هزار نیرو در این پایگاه حضور داشته‌اند که این تعداد رو به فزونی بوده است. دو باند در این پایگاه قرار دارد که هر یک بیش از ۱۲۰۰۰ فوت طول دارد و شاهد بیشترین ترددِ surveillance flight در میان تمام پایگاه‌های خارجی آمریکا بوده است.

یک مرکز مشترک جنگ هوایی در پایگاه الضفرا قرار دارد که وظیفه‌اش آموزش نیروها از کشورهای مختلف برای انجام عملیات است.

بندر جِبِل علی

از شلوغترین پایگاه‌های نیروی دریایی ایالات متحده به شمار می‌آید که بزرگترین بندر عمیقِ دست‌ساز در جهان نیز هست به گونه‌ای که می‌تواند به ناوهای هواپیمابر آمریکا نیز خدمات ارائه کند.

پایگاه دریایی فجیره

این پایگاه دقیقاً در آستانه ورود به تنگه هرمز قرار دارد و از این رو یکی از کارکردهای اصلی آن، پشتیبانی از پایگاه جبل علی در صورت بسته‌شدن تنگه هرمز است.

این پایگاهها از جمله اهداف نظامی در منطقه هستند که در صورت بروز هرگونه خطای راهبردی از سوی آمریکا، هریک از آنها می‌تواند گزینه دریافت پاسخ سخت و خشن جمهوری اسلامی باشد.

منابع:

U.S. Military Policy in The Middle East, Chatham House, ۲۰۱۸.

U.S. Military Bases and Facilities in the Middle East, American Security Progect, July ۲۰۱۸.

https://www.aljazeera.com/indepth/interactive/۲۰۱۲/۰۴/۲۰۱۲۴۱۷۱۳۱۲۴۲۷۶۷۲۹۸.html

https://eurodialogue.eu/turkmenistan-ashgabat-hosts-us-military-refuelling-resupply-operations

https://en.wikipedia.org/wiki/Akrotiri_and_Dhekelia

https://militarybases.com/overseas/afghanistan/

https://www.globalresearch.ca/the-worldwide-network-of-us-military-bases-۲/۵۵۶۴