طرح شفافیت آرای نمایندگان مجلس همچنان خاک می‌خورد
اصل داستان چه بود؟
در آذرماه سال ۹۶ برای نخستین بار طرح شفافیت آرای نمایندگان توسط محمدجواد فتحی نماینده تهران، ری، شمیرانات و اسلامشهر که به امضای 30 تن از نمایندگان رسیده بود، به‌صورت دوفوریتی مطرح شد که به دلیل عدم استقبال بقیه نمایندگان، در نوبت رسیدگی در صحن قرار گرفت.
در اواسط مردادماه سال جاری نیز طرحی درباره شفافیت آرای نمایندگان مجلس توسط حسینعلی حاجی دلیگانی، نماینده مردم شاهین‌شهر در مجلس شورای اسلامی با امضای ۲۹ تن از نمایندگان، تقدیم هیأت رئیسه شد که مانند طرح قبلی بر اساس این طرح نیز در جریان بررسی لوایح و طرح‌ها، رأی‌گیری مخفی به رأی‌گیری علنی تغییر می‌یافت. البته قرار بود برخی موارد همچنان استثنا باشند و رأی‌گیری درباره آن‌ها مخفی اخذ شود.
بااین‌حال، در کنار این طرح‌های مجلس، طرح دیگری نیز در تیرماه ۹۷ توسط ذوالنوری، نماینده قم و با امضای گروهی دیگر از نمایندگان مجلس به هیأت رئیسه مجلس ارسال شد. البته طرح ذوالنوری علاوه بر شفافیت آرا به دیگر شاخص‌های شفافیت مجلس، ازجمله سفرهای نمایندگان، حضوروغیاب، مرخصی و ... هم پرداخته بود.
درمجموع با مطرح‌شدن این طرح، بیش از ۲۰۷ تن از نمایندگان مجلس با روش‌های مختلف از طرح شفافیت آرا حمایت کرده و درنهایت طرح‌های ارائه‌شده با یکدیگر تلفیق شد و طرحی با نام «الحاق دو تبصره به ماده ۱۱۹ قانون آیین‌نامه داخلی مجلس» که با عنوان «شفافیت آرای نمایندگان در مجلس» در فضای رسانه‌ای شناخته می‌شود، در جلسه علنی مجلس اعلام وصول شد.
باوجوداین، یک‌فوریت این طرح رأی نیاورد و قرار شد به‌صورت عادی در کمیسیون بررسی آیین‌نامه داخلی مجلس مطرح و پس‌ازآن دوباره در صحن مطرح شود که از آن تاریخ تا به امروز خبری جدی از تصویب این طرح به گوش نرسیده است.
درعین‌حال پس از مطرح‌شدن این طرح‌ها در مجلس، نمایندگان نیز متناسب با روحیات خود، در خصوص این طرح نظراتی را ارائه کردند.
علیرضا رحیمی عضو هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگویی که در آبان 97 با خبرنگار خانه ملت انجام داد گفته بود: اعلام داوطلبانه آرای نمایندگان از سوی هیات رئیسه پیش‌بینی‌نشده ولی هر نماینده می‌تواند مبادرت به انتشار آرای خود کند.
وی اضافه کرده بود: طرح شفافیت آرا نمایندگان در کمیسیون تدوین آئین‌نامه داخلی مجلس مطرح شد و موارد کارشناسی نسبت به این طرح نیز انجام‌شده است.
عضو فراکسیون امید مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه طرح شفافیت آرا نمایندگان توسط معاونت نظارت مجلس شورای اسلامی، مرکز پژوهش‌ها و اعضای کمیسیون تدوین آئین‌نامه داخلی مجلس موردبررسی قرارگرفته است، گفته بود: نهایتاً بعد از رأی‌گیری کمیسیون تدوین آئین‌نامه داخلی مجلس، این طرح به صحن ارائه می‌شود تا در خصوص وضعیت نهایی آن رأی‌گیری شود.
چشم‌پوشی از مزایای بسیار به بهانه چند ایراد کوچک!
درعین‌حال نماینده همدان در مجلس نیز در مصاحبه بهمن 97 خود با خبرنگار تسنیم، ضمن انتقاد از عدم توجه به بررسی طرح شفافیت آرای نمایندگان، گفته بود این طرح در حال خاک خوردن است!
امیر خجسته این را هم گفته بود که نمایندگانی که مخالف این موضوع هستند دلایلی اعم از تحت‌فشار قرار گرفتن برای تصویب شدن و نشدن طرح‌ها را بیان می‌کنند که در مقابل مزایای بی‌شمار این طرح قابل‌بحث نیست.
وی ازجمله مزایای این طرح را پاسخگو بودن نماینده و جلوگیری از فساد و لابی‌های خواه‌وناخواه در زمان رأی‌گیری و بستری برای فعالیت وکلای ملت پس از پایان دوره نمایندگی دانسته بود.
نماینده مردم همدان در مجلس با بیان اینکه مقام معظم رهبری پیش‌تر فرموده بودند هیچ رازی جز مسائل امنیتی و موارد این‌چنینی نظام نباید بین مردم و مسئولین پنهان بماند، اظهار داشته بود: این طرح یکی از الزامات در مجلس است تا خانه ملت به یک مجلس شیشه‌ای برای اطلاع‌رسانی بهتر از فعالیت و نظر نمایندگان تبدیل شود.
بررسی طرح در 2 هفته آینده
در همین راستا برای آگاهی از آخرین اطلاعات در خصوص این طرح با علی اکبری نماینده شیراز در مجلس شورای اسلامی گفت‌وگو کردیم.
وی با بیان اینکه این طرح 12 ماده داشته که دو ماده آن حذف و دو ماده دیگر آن باقی‌مانده است، یادآور شد: در بررسی ماده‌واحده‌ای این طرح اشکالاتی از سوی کسانی که در امر قضا تخصص داشتند، مطرح شد.
اکبری خاطرنشان کرد: آن‌ها می‌گفتند قوانین قبلی قوی‌تر است و طرح جدید در تعارض با قوانین قبلی است، درنتیجه بهتر است به کمیسیون برگردد که این مورد نیز به نسبت آرای 91 در برابر 89 رأی نیاورد.
نماینده شیراز همچنین گفت: به‌هرحال برای تصویب نهایی این طرح، دو بند از طرح مذکور باقی‌مانده که قرار است طی دو هفته آینده در مجلس بررسی شود.
11 بند شفافیت زا
اما جدا از مواضع مخالف یا موافق طرح مذکور، به‌راستی اصرار بر تصویب طرح شفافیت آرای نمایندگان چه دلیلی می‌تواند داشته باشد؟
در همین راستا گفت‌وگویی را با جعفر قادری نماینده دوره‌های هشتم و نهم مجلس شورای اسلامی از حوزه انتخابیه شیراز انجام دادیم.
قادری باتجربه 8 ساله خود از خانه ملت، در ابتدا در مورد ضرورت تدوین قانون شفافیت آرای نمایندگان اظهار داشت: این روزها بحث شفافیت در جامعه به بحثی فراگیر تبدیل‌شده و همه به‌نوعی عدم وجود آن را زمینه‌ساز فساد اداری و اقتصادی می‌دانند. این شناخت و آگاهی از نقش شفافیت باعث شده تا شفافیت زندگی و عملکرد مسئولین به یک مطالبه جدی برای عموم تبدیل شود.
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس نهم خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه در آستانه انتخابات دور یازدهم مجلس شورای اسلامی هستیم و اولی‌ترین قشری که باید از این ویژگی برخوردار باشند، نمایندگان مجلس شورای اسلامی هستند، مواردی که در شفافیت کار نمایندگان باید موردتوجه قرارگرفته و جایگاه قانونی پیدا کند را می‌توان مورد دقت قرارداد. اگر با تکالیف قانونی روزنه‌های سوءاستفاده نمایندگان بسته‌شده و تکالیف آن‌ها در این زمینه‌ها روشن شود بسیاری از اتهامات وارده به نمایندگان برطرف و زمینه اعتماد بیشتر مردم به نمایندگان فراهم می‌شود.
قادری افزود: اگر بنا باشد قانونی در این زمینه مصوب شود، علاوه بر مواردی که در قوانین فعلی وجود دارد مثل اعلام لیست اموال و دارایی‌ها، قبل و بعد از دوران نمایندگی به قوه قضاییه، موارد مهم دیگری نیز باید مدنظر قرار گیرد.
وی در ادامه این گفت‌وگو به 11 بند شفافیت زا و لزوم درج این بندها در طرح شفافیت آرای نمایندگان اشاره کرد.
قادری در تشریح نخستین بند از 11 بند مذکور، ممنوعیت انتقال از یک دستگاه اداری به دستگاه دیگر اداری در دوران نمایندگی و بعد از نمایندگی را مورد تأکید قرار داد و گفت: این بند کمک می‌کند تا نماینده وارد بده بستان سیاسی و اداری با دستگاه‌های اجرایی نشده و به‌صورت مستقل بتواند به وظیفه نظارتی و قانون‌گذاری خود عمل کند.
نماینده سابق شیراز در مجلس، ممنوعیت عضویت در هیات مدیره شرکت‌های دولتی و غیردولتی و نیز هیات مدیره هیاتهای ورزشی در دوران نمایندگی را نیز ازجمله مواردی دانست که باید در این قانون به آن پرداخته شود و افزود: این بند نیز کمک می‌کند تا نماینده گرفتار چرب و شیرین مسؤولیت‌های خارج از وظیفه نمایندگی نشده و مستقل از این دستگاه‌ها عمل کند.
قادری مکلف شدن مجلس به اعلام آراء مثبت و یا منفی نمایندگان در رسیدگی به طرح‌ها و لوایح را نیز در شفاف شدن فعالیت‌ها در دوران نمایندگی مؤثر دانست و افزود: این بند کمک می‌کند تا نماینده چند چهره ظاهرنشده و هر رأیی که دارد را اعمال کند. موارد بسیاری را سراغ داریم که نماینده به طرحی رأی مثبت داده ولی در جامعه تحت تأثیر فشارهای اجتماعی آن را منفی اعلام کرده است و بالعکس.
وی همچنین در تشریح بند چهارم پیشنهادی خود نیز گفت: اعلام زمان، مدت، موضوع و متولی سفرهای خارجی نمایندگان نیز کمک می‌کند تا بده بستانهای دستگاه‌ها و بخش غیردولتی با نمایندگان در این زمینه قطع‌شده و نماینده از این نظر مدیون اشخاص حقیقی و حقوقی عمومی و خصوصی نشود.
شهردار اسبق شیراز ادامه داد: پرداخت حق مأموریت خارجی معادل حق مأموریت سفرهای داخلی نیز باعث می‌شود تا انگیزه‌های مادی ناشی از تفاوت حق مأموریت داخلی و خارجی، انگیزه‌ای برای مأموریت تراشی نمایندگان فراهم نکند.
قادری همچنین گفت: اعلام غیبت‌های نماینده در صحن و کمیسیونهای مجلس نیز منجر به منظم شدن نماینده و وقت گذاشتن آن‌ها برای انجام وظایف نمایندگی می‌شود.
وی در تشریح هفتمین بند از مورد مذکور خاطرنشان کرد: اعلام ریز اشتغالات نماینده در فعالیت‌های غیر از مجلس نیز عامل بازدارنده‌ای برای جلوگیری از اشتغال در امور غیر از نمایندگی است.
نماینده سابق شیراز در مجلس شورای اسلامی، ممنوعیت دریافت هرگونه هدیه باارزش‌تر از یک مبلغ مشخص را نیز در شفافیت امور در دوران نمایندگی مؤثر دانست و گفت: این بند نیز کمک می‌کند تا نماینده زندگی سالمی داشته و از هرگونه اتهامی مبرا شود.
قادری همچنین گفت: ممنوعیت ادامه تحصیل در دوران نمایندگی نیز باعث می‌شود تا نماینده با رانت نمایندگی صاحب مدرک و عنوان نشود.
وی تصریح کرد: اعلام دقیق روزهای ملاقات مردمی در تهران و حوزه انتخابیه و نحوه تعیین وقت برای مردم نیز باعث می‌شود تا افراد وابسته و یا مرتبط با نمایندگان از طریق تعیین وقت، کیسه‌ای برای خود ندوزند.
این نماینده مجلس در جمع‌بندی سخنان خود در خصوص قانون شفافیت دوران نمایندگی، اعلام کانال‌های ارتباطی مردم با نمایندگان را نیز به‌عنوان یازدهمین بند پیشنهادی، امری مهم دانست و افزود: گنجاندن این بند نیز در قانون کمک می‌کند تا ارتباط بی‌واسطه مردم با نمایندگان بیشتر شده و اعتماد مردم نسبت به نمایندگان افزایش یابد.
آزمونی برای نمایندگان ملت
در پایان این گزارش ذکر این نکته ضروری است که به نظر می‌رسد تصویب قانون شفافیت آرای نمایندگان مجلس، علاوه بر آن‌که یک خواسته عمومی است، محک و معیاری برای نمایندگان ملت نیز محسوب می‌شود تا به‌عنوان نماینده مردم، جوهر خود را در تصویب چنین موارد مهمی که به شفاف شدن بیشتر امور مملکت منتهی می‌شود، ثابت کنند.
به‌هرحال باید منتظر بود و دید آیا نمایندگان مجلس پس از چکش‌کاری طرح شفافیت آرا، از آزمون تصویب نهایی آن‌که بنا به گفته اکبری نماینده شیراز قرار است ظرف 2 هفته آینده مجدداً بررسی شود، سربلند بیرون خواهند آمد یا نه؟ که باگذشت زمان این موضوع نیز آشکار خواهد شد.
فارس
