مروری بر گزارش طرح پژوهشی «بررسی فرهنگ پوشش و حجاب زنان ایران»
طرح پژوهشی «بررسی فرهنگ پوشش و حجاب زنان ایران» به همت دفتر برنامه ریزی پژوهش های کاربردی معاونت پژوهشی و آموزشی سازمان تبلیغات اسلامی انجام شده است.
به گزارش شیرازه، طرح پژوهشی «بررسی فرهنگ پوشش و حجاب زنان ایران» به سفارش دفتر برنامه‌ریزی پژوهش‌های کاربردی و در ادامه‌ی طرح «بررسی فرهنگ پوشش و حجاب در زندگی روزمره‌ی زنان در پنج مرکز استان تهران، قم، تبریز، اصفهان و اهواز، ۱۳۸۷» توسط جناب آقای مهدی فرجی و خانم نفیسه حمیدی در سال ۱۳۹۰ انجام شده است. مطالب طرح مذکور در سه فصل کلیات پژوهش، یافته‌های پژوهش، جمع‌بندی و نتیجه‌گیری ارائه گردیده و در نهایت پیوست‌ها آمده است.
در فصل کلیات هدف اصلی و اهداف جزئی ارائه شده است. هدف اصلی پژوهش بررسی فرهنگ پوشش و حجاب زنان در زندگی روزمره است.
اهداف جزئی عبارتند از:
• ارائه‌ی تصویری از تنوع پوشش و حجاب زنان ایرانی در زندگی روزمره؛
• ترسیم نگرش‌های متنوع نسبت به پوشش و حجاب در ایران؛
• به تصویر کشیدن اشکال حجاب و پوشش برحسب محیط‌های اجتماعی مختلف و فضاهای فرهنگی متفاوت در ایران؛
• مشخص کردن عملکردهای زیبایی‌شناختی زنان ایرانی نسبت به پوشش؛
• سنجش میزان آگاهی پاسخگویان از پوششی که به تن می‌کنند؛
• بررسی وضعیت اعتقاد به حجاب؛
• سنجش نگرش به احکام حجاب؛
• سنجش میزان عمل به احکام حجاب و
• بررسی وضعیت اخلاق حجاب.
در ادامه‌ی این فصل مبحث رویکرد نظری ارائه شده و از دو زاویه به بحث پوشش پرداخته شده است. در قسمت اول از منظر درون‌دینی به پوشش زنان و به تعبیر دینی «حجاب» نگریسته می‌شود. در این رویکرد ابتدا نگرش دینی به بدن و سپس دلایل دینی وجوب حجاب آمده است. تلاش شده تا ادله‌ی درون‌دینی حجاب و نیز احکام فقهی منتج از این دلایل به اختصار شرح داده شود تا براساس نگاه دینی حاکم بر موضوع حجاب «ابعاد حجاب» از آن استخراج گردد. هم‌چنین برای توصیف نگرش و عملکردهای زنان در باب پوشش و حجاب در ابعاد مختلف زندگی روزمره، با استفاده از ادبیات زندگی روزمره سطوح و لایه‌های مختلف زندگی را که در آن نوع پوششِ مورد استفاده معنای اجتماعی می‌یابد مد نظر قرار گرفته شده است.
در نهایت مدل نظری تحقیق که شامل دو بعد پوشش در زندگی روزمره با اجزای آگاهی از پوشش، زیبایی‌شناسی پوشش، نگرش به پوشش و حجاب، پوشش و حجاب در فضاهای اجتماعی و خصوصیات پوشش و هم‌چنین بعد حجاب با اجزای اخلاق حجاب، عمل به احکام حجاب، نگرش به احکام حجاب و اعتقاد به حجاب است، به تصویر کشیده شده است.
روش تحقیق پیمایش با ابزار پرسش‌نامه است که به صورت کتبی پر شده است. جامعه‌ی آماری، مجموعه زنان ۱۵ تا ۷۵ ساله‌ی ایرانی مسلمان (اعم از شیعه و سنی) خانوارهای معمولی ساکن است که عضو یکی از این خانوارها تلقی می‌شوند و در سه ماهه‌ی آخر سال ۱۳۸۹ که اجرای عملیات میدانی طرح است، در محل اقامت خانوار حضور دارند یا در همان زمان در محل کار، مدرسه، دانشگاه و.. . می‌باشند و بعد از پایان کار روزانه، تعطیلی مدرسه یا دانشگاه و غیره به محل اقامت خود باز می‌گردند.
برای دست‌یابی به هدف این بررسی، در هریک از سطوح جغرافیایی مورد نظر (استان)، از روش نمونه‌گیری دو مرحله‌ای
(Two Stage Sampling) استفاده شده است. در این روش ابتدا تعدادی واحد نمونه‌گیری مرحله‌ی اول
(Primary Sampling Unit) که به اختصار PSU نامیده می‌شود و معمولاً متشکل از مجموعه‌ای به هم پیوسته از واحدهای نمونه‌گیری مرحله‌ی دوم (Secondary Sampling Unit) یا همان واحد تحلیل است، به صورت تصادفی انتخاب می‌شود و سپس در مرحله‌ی دوم نیز در هریک از PSUهای نمونه، تعدادی واحد تحلیل یعنی واحد نمونه‌گیری مرحله‌ی دوم به صورت تصادفی انتخاب می‌گردند. در این طرح، واحد نمونه‌گیری مرحله‌ی اول، یک خوشه است که متشکل از مجموعه‌ای به هم پیوسته از حدود ۷۵ فرد واجد شرایط است که به طور معمول در حدود ۵۰ خانوار معمولی ساکن زندگی می‌کنند. واحد نمونه‌گیری مرحله‌ی دوم، همان واحد تحلیل یعنی فرد واجد شرایط در واحد نمونه‌گیری مرحله‌ی اول است. واحد نمونه‌گیری مرحله‌ی اول (خوشه) در مناطق شهری از یک یا قسمتی از یک بلوک و در مواردی از مجموعه‌ای از چند بلوک و در مناطق روستایی از یک یا قسمتی از یک آبادی و در مواردی هم از چند آبادی تشکیل می‌شود.
استان‌های مورد بررسی بر اساس جمعیت به صورت زیر گروه‌بندی شدند:
گروه ۱- استان تهران (بزرگ‌تر از ۱۰ میلیون نفر)
گروه ۲- استان‌های آذربایجان‌شرقی، اصفهان، خراسان رضوی، خوزستان، فارس (بین ۳ تا ۱۰ میلیون نفر)
گروه ۳- استان‌های آذربایجان‌غربی، سیستان و بلوچستان، کرمان، کرمانشاه، گلستان، گیلان، لرستان، مازندران، همدان (بین ۵/۱ تا ۳ میلیون نفر)
گروه ۴- استان‌های اردبیل، قزوین، قم، کردستان، مرکزی، هرمزگان (بین ۱ تا ۵/۱ میلیون نفر)
گروه ۵- استان‌های ایلام، بوشهر، چهارمحال و بختیاری، خراسان‌جنوبی، خراسان‌شمالی، زنجان، سمنان، کهگیلویه و بویراحمد، یزد (کمتر از یک میلیون نفر)
بر اساس فرمول برآورد حجم نمونه حدود ۱۸۰۸۰ نفر به‌عنوان نمونه انتخاب شده‌اند.
نتایج اساسی تحقیق نشان می‌دهند:
• ویژگی‌های فردی پاسخگویان:
o بیش از نیمی از زنان پاسخگو در کل کشور (۵/۵۴ درصد) در فاصله‌ی سنی ۱۵ تا ۳۴ سال قرار دارند. ۶/۶۷ درصد در زمان پاسخگویی متأهل هستند. در حدود یک‌چهارم پاسخگویان یعنی بیشترین تعداد (۹/۲۵ درصد) دیپلم دارند یا دوره‌ی پیش‌دانشگاهی را نیز گذرانده‌اند. بیش از دو سوم پاسخگویان (۲/۷۰ درصد) خانه‌دارند. همسران حدود یک‌سوم پاسخگویان یعنی بیشترین تعداد (۴/۳۱ درصد) بی‌سواد یا کم‌سوادند. همسران ۸/۸۰ درصد پاسخگویان شاغل بودند. دو سوم زنان پاسخگو در کل کشور (۳/۶۶ درصد) به دو قومیت فارس و ترک تعلق دارند. هزینه‌ی ماهانه‌ی خانواده‌ی بیش از نیمی از زنان (۶/۵۶ درصد) بین ۲۰۱ تا ۵۰۰ هزار تومان در ماه است. بیش از دو سوم زنان (۴/۶۹ درصد) وضعیت اقتصادی ـ اجتماعی خانواده‌شان را متوسط دانسته‌اند.
• خصوصیات پوشش و حجاب جمعیت نمونه:
o بیش از نیمی از پاسخگویان یعنی ۹/۵۸ درصد زنان پاسخگو در کل کشور تا زمان رسیدن به سن تکلیف محجب بوده‌اند. ۴/۴۰ درصد زنان نیز به تدریج در سال‌های پس از سن تکلیف آغاز به رعایت حجاب کرده‌اند. تنها ۶/۰ درصد پاسخگویان هرگز حجاب را رعایت نکرده‌اند.
o 2/61 درصد پاسخگویان در کل کشور چادری هستند و ۲۷ درصد مانتویی. ۸/۱۱ درصد نیز برحسب موقعیت‌های خاص گاهی چادر و گاهی مانتو می‌پوشند.
o استفاده از چادر مشکی با روسری یا شال با ۷/۸۳ درصد و استفاده از چادر مشکی با مقنعه با ۳/۷۹ درصد بیشترین فراوانی را در میان پاسخگویان چادری به خود اختصاص می‌دهد.
o 2/84 درصد زنان پاسخگو گاهی زیر چادر از مانتو با روسری یا مقنعه استفاده می‌کنند.
o 7/90 درصد پاسخگویان مانتویی مانتوی سایز می‌پوشند.
o به لحاظ قد مانتو، پوشیدن مانتوهای تا زیر زانو با ۶/۷۸ درصد و سپس مانتوهای تا بالای زانو با ۵/۵۲ درصد عمومیت بیشتری دارد.
o اکثریت قریب به اتفاق پاسخگویان در کل کشور (۹/۹۲ درصد) گاهی مانتوی مشکی رنگ می‌پوشند، ۷/۸۴ درصد گاهی مانتوهایی با رنگ تیره می‌پوشند.
o چادری یا مانتویی بودن پاسخگویان با همه متغیرهای زمینه‌ای رابطه‌ای تنگاتنگ دارد. استفاده از چادر در میان زنان متأهل دو برابر زنان مجرد است. زنان مسن‌تر، کسانی‌که دارای تحصیلاتی کمتر هستند و زنان خانه‌دار بیش از سایر اقشار اجتماعی از چادر استفاده می‌کنند.
• پوشش و حجاب در فضاهای اجتماعی
o بیشترین تعداد یعنی ۲/۲۸ درصد زنان گفته‌اند هنگامی‌که در منزل با همسران‌شان تنها باشند، تاپ و شلوارک می‌پوشند.
o با حضور فرزندان وضعیت پوشش زنان در خانه متفاوت می‌شود. بیشترین تعداد یعنی ۱/۲۸ درصد در چنین مواقعی بلوز و شلوار می‌پوشیدند.
o 4 60 درصد زنان هنگامی‌که پدر و مادر خود یا همسرشان در منزل حاضر باشند، سر خود را می‌پوشانند.
o در حدود یک‌سوم زنان (۴/۳۳ درصد) اگر در منزل به غیر از خانواده‌شان تعدادی از اقوام نزدیک مانند شوهر خواهر یا برادر شوهر حضور داشته باشند، از لباس‌هایی مانند بلوز و شلوار یا دامن با روسری استفاده می‌کنند و در حدود یک‌سوم دیگر زنان (۹/۲۹ درصد) نیز چادر سر می‌کنند.
o 4/37 درصد از زنان پاسخگو در حضور اقوامی مانند پسرخاله‌ها، پسردایی‌ها، شوهرخاله و.. . چادر سر می‌کنند. در حدود نیمی از زنان (۴/۵۱ درصد) از لباس‌های خانگی خود به همراه پوشش سر استفاده می‌کنند.
o 1/68 درصد زنان هنگام باز کردن در خانه برای یک غریبه مانند مأمور آب و برق، با یکی از ترکیب‌های چادر استفاده می‌کنند. اما پوشیدن چادر رنگی برای این مقصود عمومیت قابل توجهی دارد و ۸/۶۱ درصد زنان پس از سر کردن چادر رنگی درب منزل را باز می‌کنند.
o بیش از دو سوم زنان (۷۱ درصد) هنگام خریدهای کوچکی که در چندقدمی خانه و در کوچه‌ی محل سکونت خود انجام می‌دهند، از چادر استفاده می‌کنند. در این میان استفاده از چادر رنگی با ۴/۴۱ درصد و استفاده از چادر مشکی با روسری با ۱/۲۰ درصد از عمومیت قابل توجهی برخوردار است. ۴/۲۰ درصد زنان نیز در این موقعیت از ترکیب‌های مختلف مانتو استفاده می‌کنند.
o هنگامی‌که زنان برای خرید کمی از خانه دورتر می‌شوند، ترکیب پوشش آنان نیز فرق می‌کند. اگرچه در این حالت نیز ۷/۶۹ درصد آنان از ترکیب چادر استفاده می‌کنند، اما استفاده از چادر رنگی کمتر شده و به ۸/۲۰ درصد می‌رسد و در عوض استفاده از چادر مشکی با روسری به ۵/۳۲ درصد و استفاده از چادر مشکی با مقنعه به ۳/۱۲ درصد می‌رسد. ۶/۲۰ درصد زنان نیز با پوشیدن مانتو خرید از سوپر سر خیابان یا خرید از میادین میوه و تره‌بار می‌روند.
o بیش از دو سوم زنان (۱/۷۱ درصد) هنگام مهمانی رفتن منزل اقوام و آشنایان مذهبی خود چادر سر می‌کنند. پوشیدن چادر مشکی با روسری با ۶/۳۸ درصد و چادر مشکی با مقنعه با ۱/۲۴ درصد در این زمینه از فراوانی بیشتری برخوردار است. ۹/۲۶ درصد زنان نیز برای این مهمانی‌ها مانتو می‌پوشند.
o 2/66 درصد زنان با چادر و ۶/۳۱ زنان با مانتو به منزل اقوام و آشنایان غیرمذهبی یا کمتر مذهبی خود می‌روند. ۴۰ درصد چادر مشکی با روسری می‌پوشند و ۲/۱۸ درصد نیز چادر مشکی با مقنعه.
o هنگام رفتن به مسجد و زیارت اماکن مذهبی استفاده از چادر عمومیت دارد و ۱/۸۷ درصد زنان برای رفتن مساجد و زیارتگاه‌ها از چادر استفاده می‌کنند.
o 8/57 درصد زنان با انواع چادر و ۷/۳۹ درصد با انواع مانتو به مسافرت‌های تفریحی می‌روند.
o هنگام رفتن به ادارات، مدارس، دانشگاه‌ها و سایر اماکن دولتی استفاده از مقنعه جدی‌تر می‌شود. ۴/۲۱ درصد زنان در این هنگام از مانتو و شلوار و مقنعه و ۴/۳۷ درصد از چادر مشکی با مقنعه استفاده می‌کنند. یعنی به طور کلی ۸/۵۸ درصد زنان با استفاده از مقنعه به اماکن دولتی می‌روند. ۸/۲۹ درصد زنان برای رفتن به ادارات دولتی مانتو می‌پوشند و ۶۹ درصد چادر سر می‌کنند.
o بیش از یک‌سوم زنان (۲/۳۴ درصد) هنگام رفتن به مراکز خرید و اماکن تفریحی مثل پارک و سینما مانتو می‌پوشند و ۲/۶۴ درصد چادر سر می‌کنند.
o بیش از نیمی از زنان (۵/۵۲) درصد در منزل از لباس‌هایی با رنگ‌های روشن استفاده می‌کنند.
o استفاده از رنگ روشن در مجالس عروسی و شادی نیز در میان ۸/۵۳ درصد پاسخگویان رواج دارد.
o 2/54 درصد پاسخگویان هنگام خرید در محله، کوچه و خیابان‌های اطراف خانه از رنگ‌های تیره استفاده می‌کنند.
o 8/44 درصد پاسخگویان برای رفتن به پارک، سینما، گردش، تفریح و مسافرت از رنگ‌های تیره استفاده می‌کنند و ۴/۴۳ درصد از رنگ مشکی.
o در حدود دو سوم پاسخگویان (۸/۶۵ درصد) با لباس‌هایی به رنگ مشکی به محیط‌های رسمی مثل اداره، مدرسه، دانشگاه و.. . می‌روند و در حدود یک‌سوم نیز (۴/۳۲ درصد) با لباس‌های تیره.
• نگرش به پوشش و حجاب
o کلاً ۷/۳۲ درصد زنان انواع ترکیب‌های مانتو را زیباترین انواع پوشش قلمداد کرده‌اند و ۸/۶۴ درصد زنان انواع چادرها را.
o 8/24 درصد چادر مشکی با مقنعه، ۲۰ درصد مانتو و شلوار و مقنعه، ۳/۱۷ درصد چادر مشکی با روسری و ۳/۱۲ درصد مانتو و شلوار و روسری را راحت‌ترین نوع پوشش برای پوشیدن بیرون از خانه دانسته‌اند.
o 7/61 درصد استفاده از انواع چادر و ۳۶ درصد زنان استفاده از انواع مانتو را بهترین نوع لباس برای استفاده سایر زنان در سطح جامعه دانسته‌اند.
o 9/74 درصد زنان با استفاده از بلوز و شلوار با پوشش سر توسط دیگر زنان مخالفت کرده‌اند و ۲/۱۱ درصد مخالف استفاده از انواع چادر بوده‌اند.
• زیبایی‌شناسی پوشش
o 2/66 درصد زنان پاسخگو همیشه طوری لباس می‌پوشند که مرتب به نظر برسند.
o 7/30 درصد زنان پاسخگو همیشه طوری لباس می‌پوشند که خوش‌تیپ به نظر بیایند.
o 4/20 درصد بعضی وقت‌ها رنگ لباس‌شان را بر حسب رنگ پوست‌شان انتخاب می‌کنند.
o 1/29 درصد زنان پاسخگو اصلاً رنگ کفش و لباس‌شان را هماهنگ انتخاب می‌کنند.
o 3/43 درصد بدون هیچ آرایشی از خانه خارج می‌شوند و ۴/۱۷ درصد زنان پاسخگو همیشه با کمی آرایش از خانه خارج می‌شوند.
o 6/21 درصد زنان پاسخگو همیشه در مهمانی‌های زنانه آرایشی متناسب با لباس‌شان انتخاب می‌کنند و ۳/۳۲ درصد اصلاً چنین کاری نمیکنند.
o داده‌های مقیاس زیبایی‌شناسی پوشش حاکی از آن است که ۶/۱۰ درصد زنان توجه خیلی کم و ۲/۲۳ درصد توجه کمی به پوشش خود دارند. این افراد حدود یک‌سوم جامعه زنان پاسخگو را در برمی‌گیرد. ۳/۲۷ درصد پاسخگویان میزان توجه متوسطی به مقوله‌ی زیبایی‌شناسی پوشش دارند. توجه ۱/۲۳ درصد زنان به زیبایی‌شناسی پوشش زیاد و توجه ۸/۱۵ درصد خیلی زیاد است.
o دختران مجرد بیش از زنان متأهل سعی می‌کنند سر و وضعی مرتب داشته باشند، خوش‌تیپ به نظر برسند، رنگ کفش و لباس‌شان را با هم هماهنگ کنند و کمی هم آرایش داشته باشند. هم‌چنین زنان و دختران جوان و تحصیل‌کرده و نیز زنان مانتویی بیش از سایرین به مقوله‌ی زیبایی‌شناسانه در پوشش خود اهتمام دارند.
• آگاهی از پوشش
o نزدیک به نیمی از زنان پاسخگو (۱/۴۶ درصد) همیشه لباس‌هایی می‌پوشند که مسن به نظر نیایند.
o 8/21 درصد زنان پاسخگو همیشه به هنگام خرید لباسی را می‌خرند که شبیه لباس دیگران نباشد.
o 8/19 درصد زنان پاسخگو همیشه لباسی می‌پوشند که سن‌شان را کم نشان دهد و یک‌چهارم زنان (۲/۲۵ درصد) اصلاً چنین کاری نمیکنند.
o 9/27 درصد همیشه لباسی می‌پوشند که شبیه لباس مادرشان نباشد. ۱/۲۳ درصد اصلاً این کار را نمیکنند.
o میزان آگاهی از پوشش در میان حدود نیمی از زنان پاسخگو (۱/۴۶ درصد) زیاد یا خیلی زیاد است. ۲/۲۲ درصد آگاهی متوسطی نسبت به پوشش خود دارند. آگاهی ۹/۱۹ درصد زنان در این زمینه کم و آگاهی ۸/۱۰ درصد خیلی کم است.
o زنان و دختران مجرد، جوان، محصل و دانشگاهی و نیز زنان مانتویی بیش از سایر گروه‌های نسبت به پوشش خود آگاهی دارند. آن‌ها طوری لباس می‌پوشند که مسن دیده نشوند و سن‌شان کمتر دیده شود. لباسی می‌پوشند که شبیه لباس دیگران و مادرشان نباشد.
• اعتقاد به حجاب
o اکثریت قریب به اتفاق زنان پاسخگو در سطح کشور (۶/۹۵ درصد) به حجاب اعتقاد دارند. ۷/۲ درصد در زمینه اعتقاد خود مردد هستند و ۷/۱ درصد به حجاب اعتقادی ندارند.
o در حدود سه چهارم پاسخگویان (۸/۷۲ درصد) با این ایده که اصل این است که آدم دلش پاک باشد، نه این‌که حجاب کاملی داشته باشد، مخالف یا کاملاً مخالف هستند.
o تنها ۶/۸۷ درصد مخالف یا کاملاً مخالف هستند که موضوع حجاب صرفاً درباره‌ی لباس پوشیدن زن‌ها است و ربطی به مردها ندارد.
o 6/35 درصد کاملاً مخالف و ۹/۴۷ درصد مخالف این مطلب هستند که فرد بتواند بدون اعتقاد داشتن به حجاب مسلمان باشد.
o به زعم حدود یک‌سوم پاسخگویان (۵/۳۲ درصد) حجاب شکل ثابتی ندارد و مقدار پوشش را عرف هر جامعه معین می‌کند. ۴/۱۱ درصد پاسخگویان در این زمینه مردد، ۶/۳۶ درصد مخالف و ۴/۱۹ درصد کاملاً مخالف هستند.
o 4/84 درصد پاسخگویان با این فکر مخالفند که اگر مردها نگاه‌شان را کنترل کنند، دیگر نیازی به رعایت حجاب از سوی زن‌ها نیست.
o در حدود سه چهارم پاسخگویان (۵/۷۴ درصد) اعتقاد زیاد یا خیلی زیادی به حجاب دارند. ۷/۶ درصد با آن مخالف بوده و ۳/۱۹ درصد نیز نظری بینابین دارند.
o به طور کلی اعتقاد زنان متأهل به حجاب بیش از زنان مجرد است، افراد مسن‌تر، دارای تحصیلات کمتر و زنان خانه‌دار اعتقاد بیشتری به حجاب دارند. اعتقاد به حجاب در میان زنانی که از چادر به‌عنوان پوشش غالب خود استفاده می‌کنند، بیش از سایر اقشار بوده است.
• نگرش به احکام حجاب
o 2/28 درصد کاملاً مخالف و ۳/۴۸ درصد مخالف این نکته هستند که رعایت حجاب در برابر اقوامی چون برادر شوهر یا شوهر خواهر به اندازه‌ی افراد غریبه لازم نیست.
o 25 درصد کاملاً مخالف، ۱/۴۵ درصد مخالفند که در موقعیت‌های خاص مثل شب عروسی لازم نیست در مورد حجاب سخت‌گیری شود.
o 2/18 درصد کاملاً مخالف و ۵/۳۸ درصد مخالف هستند که وقتی دکتر زن و مرد هر دو وجود دارند، فرقی ندارد که به کدام‌یک مراجعه شود.
o 8/35 درصد کاملاً مخالف و ۳/۴۸ درصد مخالف هستند که پوشیدن مانتوهای جذب ایرادی نداشته باشد.
o 6/17 درصد پاسخگویان کاملاً مخالف و ۶/۴۰ درصد مخالف هستند که پیدا شدن دست‌ها بالاتر از مچ هنگام کار و فعالیت‌هایی مثل ظرف شستن در برابر اقوام یا در هنگام کار در مزرعه ایرادی ندارد.
o 3/61 درصد مخالف و ۱/۲۹ درصد موافق هستند که پیدا شدن بخشی از موهای جلوی سر در اثر عقب و جلو رفتن روسری ایرادی ندارد.
o 8/22 درصد پاسخگویان نگرش کاملاً موافق و ۵/۴۲ درصد نگرش موافقی نسبت به احکام حجاب دارند. ۷/۲۱ درصد پاسخگویان نظری بینابینی و مردد دارند و ۹/۱۲ درصد نگرشی مخالف نسبت بدین احکام اتخاذ کرده‌اند.
o زنان متأهل بیش از زنان مجرد، زنان مسن بیش از زنان جوان، زنان کم‌سواد بیش از زنان تحصیل‌کرده، زنان خانه‌دار بیش از سایر اقشار و زنان چادری بیشتر از زنان مانتویی یا زنانی که گاهی از چادر و گاهی از مانتو استفاده می‌کنند؛ با احکام حجاب موافق هستند. رابطه‌ی نگرش به احکام حجاب با سن رابطه‌ای مثبت و با سطح تحصیلات رابطه‌ای منفی است.
• عمل به احکام حجاب
o بیش از یک‌سوم (۷/۳۵ درصد) زنان پاسخگو در هنگام خرید مانتو (با فرض این‌که مانتویی هستند) مانتویی گشاد و بلند انتخاب کرده و حجم بدن خود را با آن می‌پوشانند. ۲/۵۸ درصد مانتویی را انتخاب می‌کنند که نه گشاد و بلند و نه جذب و کوتاه باشد.
o در حدود نیمی (۴/۴۸ درصد) از زنان پاسخگو هنگام خروج از خانه به هیچ عنوان آرایش نمیکنند و بدون آرایش از خانه خارج می‌شوند. ۱/۴۶ در حدی آرایش می‌کنند که خیلی به چشم نیاید.
o 28 درصد زنان پاسخگو گفته‌اند اگر در یک مهمانی یا عروسی شرکت کنند و متوجه شوند آن مراسم به صورت مختلط برگزار شده است، ترجیح می‌دهند مهمانی را ترک کنند. ۳/۵۹ درصد خیلی به دیگران نزدیک نمی‌شوند و در یک گوشه‌ای می‌نشینند. برای ۶/۱۲ درصد افراد این مسائل اهمیتی ندارد و به مهمانی ادامه می‌دهند.
o 9/72 درصد زنان پاسخگو گفته‌اند اگر به عروسی‌ای دعوت شوند که در آن گاهی اوقات داماد و محارم عروس به سالن زنانه بیایند کاملاً حجاب‌شان را رعایت می‌کنند و در صورتی‌‌که آرایش داشته باشند در جایی می‌نشینند که دیده نشوند.
o 8/63 درصد زنان پاسخگو قبل از خروج از خانه تمام موهای سر خود را می‌پوشانند و مراقب هستند تا هیچ قسمتی از آن دیده نشود. ۴/۳۲ درصد ممکن است کمی از موهای جلوی سرشان از زیر روسری یا شال پیدا باشد.
o بیش از دو سوم پاسخگویان (۹/۶۶ درصد) به احکام حجاب عمل می‌کنند. ۲/۲۷ درصد پاسخگویان به نوعی با احکام مماشات دارند و ۶ درصد این اعمال را ترک می‌کنند.
o زنان متأهل بیش از زنان مجرد، زنان مسن بیش از جوانان، زنان بی‌سواد بیش از زنان تحصیل‌کرده و زنان خانه‌دار بیش از سایر اقشار به احکام مربوط به حجاب پای‌بند هستند. میزان پای‌بندی دانش‌آموزان و دانشجویان به اعمال حجاب از سایر گروه‌های اجتماعی کمتر و میزان تقید زنان چادری به رعایت حجاب بیشتر از زنان مانتویی است.
• اخلاق حجاب
o 57 درصد زنان کاملاً موافق، ۶/۳۸ درصد موافق هستند که بیرون از خانه رنگی را برای لباس‌شان انتخاب کنند که جلب توجه نکند.
o 4/62 درصد زنان کاملاً موافق و ۷/۳۵ درصد موافق هستند که بیرون از خانه لباسی بپوشند که تحریک‌کننده نباشد.
o 4/58 درصد کاملاً موافق و ۲/۳۸ درصد موافق هستند که برایشان اهمیت دارد ظاهرشان طوری باشد که دیگران به آن‌ها خیره نشوند.
o 3/56 درصد کاملاً موافق و ۸/۳۹ درصد موافق هستند که پوشش و ظاهری را انتخاب کنند که به اصطلاح آن‌ها را تو چشم قرار ندهد. ۹/۱ درصد در این زمینه مرددند و ۹/۱ درصد مخالف.
o 1/67 درصد کاملاً موافق و ۸/۳۱ درصد موافق هستند که بیرون از خانه لباسی بپوشند که با آن احساس امنیت داشته باشند.
o تنها مخالفتی ۶/۰ درصدی نسبت به گویه‌های اخلاق حجاب ابراز شده است و ۲ درصد در این زمینه تردید دارند. موافقت با گویه‌های این مقیاس و خود مقیاس همگنی بیشتری را نسبت به سایر مقیاس‌ها نشان می‌دهد.
o زنان متأهل و خانه‌دار موافقت بیشتری با اخلاقیات حجاب دارند و این رابطه با سطح تحصیلات برعکس و با سن مستقیم بوده است. زنان چادری بیش از سایر اقشار اخلاقیات حجاب را رعایت می‌کنند.
نظرات بینندگان
