زندیه یکی از دوران‌های درخشان تاریخی فرهنگی است که شیراز را به عنوان پایتخت تجربه کرد. حاصل آن دوران بنا‌های باشکوه بسیاری است که آنها را به عنوان مجموعه زندیه می‌خوانند. در حالی که چند سال پیش بحث از به ثبت جهانی رسیدن مجموعه زندیه بود و مراحل تکمیل پرونده سپری می‌شد، هتل آسمان در حریم ارگ کریم خان زند، یکی از مهم‌ترین بنا‌های مجموعه زندیه سر برافراشت. در آن روز‌ها این هتل ۱۸ طبقه به عنوان بزرگترین مانع ثبت جهانی مجموعه زندیه تیتر خبری بسیاری از رسانه‌ها شد.

 باشگاه خبرنگاران جوان نوشت: تلاش‌ها برای تخریب طبقات فوقانی نتیجه نداد و آسمان در این زور آزمایی برافراشته‌تر از ارگ کریم خان ماند. به جای مجموعه زندیه، محور ساسانی فارس به ثبت جهانی رسید و پرونده ثبت جهانی مجموعه زندیه برای شاید وقتی دیگر به حاشیه رفت. تا این آسمان آتش گرفت. هتل آسمان شیراز حوالی ساعت ۱۱ شنبه ۱۲ مرداد ۹۸ دچار آتش سوزی شد و با طولانی شدن روند اطفای آتش سوزی بیم ناپایداری و سقوط این سازه ۱۸ طبقه می‌رفت که براساس تصمیم شورای مدیریت بحران استانداری فارس برای پیشگیری از هرگونه رخدادی دستور تخلیه همه منازل و هتل‌های اطراف هتل آسمان صادر و این کار انجام شد. آتش نشانان موفق شدند آتش‌سوزی هتل آسمان شیراز را بعد از ۱۴ ساعت و نیم مهار کنند.

به گفته برخی کارشناسان بعد از اطفای حریق نیز احتمال سقوط این سازه به دلیل آسیب دیدن و سست شدن در پی ۱۴ ساعت آتش‌سوزی بی وقفه در طبقات زیرین این محل وجود داشت. برخی احتمال‌ها مبنی بر تخریب کامل سازه هتل آسمان به دلیل ناپایداری سازه آن در پی آتش سوزی ۱۴ ساعته و افزایش دمای سازه که بین ۶۰۰ تا هزار درجه سانتیگراد تخمین زده شده وجود داشت.

مسئولان به منظور امن کردن محیط و جلوگیری خطرات ناشی از ریزش احتمالی هتل آسمان، خیابان رودکی شیراز را که این هتل در آن واقع شده مسدود و برای حفظ امنیت ساکنان و کسبه این منطقه، این بخش شهر را تعطیل و تخلیه کردند که بعد از گذشت حدود ۶ روز این خیابان بازگشایی شد، اما در رصد کارشناسان فنی قرار گرفت و ورود به آن ممنوع شد.

دوستداران میراث فرهنگی امیدوار برای ثبت جهانی مجموعه زندیه / مسئولان چشم انتظار تصمیم کارشناسان

بعد از آتش سوزی برخی احتمال‌ها و گمانه زنی‌های کارشناسان مبنی بر تخریب تعدادی از طبقات فوقانی این هتل برای سبک‌سازی وزن این سازه و انجام تعمیرات استحکام‌بخشی به این بنا مطرح شد که با این سخن امید در دل عموم فرهنگ‌دوستان ایجاد شد، در زور آزمایی قبلی آسمان برخواست عمومی غلبه کرد و این سازه بلند در حریم درجه یک میراث تاریخی ایران ایستاد حالا شاید آتش بتواند حامی بهتری برای ارگ کریم خان باشد.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان فارس با اشاره به امکان مطرح شدن دوباره پرونده ارگ با توجه به آتش گرفتن هتل آسمان به در گفت‌وگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از شیراز، گفت: در شرایط کنونی بهتر است که اظهارنظری از طرف مسئولان میراث فرهنگی منتشر نشود.

مصیب امیری دلیل این رویکرد را اینگونه می‌داند که هنوز نظر قطعی کارشناسان فنی که مامور بررسی وضعیت هتل آسمان شده‌اند بیرون نیامده و بهتر است که نظر کارشناسی در این باره منتشر و بعد مراحل بعدی آن طی شود.

امیری این وعده را داد که این اداره کل وضعیت نقض حریم درجه یک ارگ کریم خان زند را به جد پیگیری خواهد کرد. او از دادن اطلاعات بیشتر در این باره خودداری کرد.

رحیم آزادی مدیرکل مدیریت بحران استانداری فارس سه روز بعد از آتش سوزی هتل آسمان گفت: هم اینک یک تیم کارشناسی ۱۱ نفره مشغول بررسی وضعیت هتل آسمان شیراز پس از آتش سوزی اخیر است. این تیم متشکل از سه نفر کارشناس رسمی دادگستری، سه نفر کارشناس سازمان نظام مهندسی ساختمان فارس، سه نفر کارشناس دانشگاه شیراز، یک نفر نماینده دفتر فنی استانداری و یک نفر نماینده شهرداری شیراز است. نتیجه بررسی‌های این تیم کارشناسی که از سوی دادستانی شیراز تعیین شده‌اند پس از جمع‌بندی برای صدور رای در اختیار دادستانی قرار خواهد گرفت.

سرمایه گذار، فرصت و یا تهدید؟

علی سوداگران معمار شیرازی که علاوه بر تدریس در دانشگاه در حوزه معماری درعرصه میراث فرهنگی پژوهش‌های بسیاری دارد در شرح این رویداد در گفت‌وگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از شیراز، گفت: آتش سوزی اخیر، دوباره داغ دل همه را تازه کرده، بر سر زبان‌ها افتاده و همه مسئولان و متخصصان را به فکر وا داشته که با این نماد بی تدبیری چه کنند؟ قبل از جواب به این سوال باید دانست که اگر ریشه‌ها و روش شکل گیری این قبیل طرح‌ها مشخص نشود، همانطور که این طرح نخستین طرح قانون گریز نبوده، آخرین نیز نخواهد بود.

او افزود: با نگاهی به پروژه‌های بزرگ مقیاس چند دهه اخیر شیراز از جمله هتل چمران، هتل بزرگ، پروژه نیکان، مرکز تجارت جهانی، خلیج فارس و بسیاری دیگر می‌توان پی برد که تمامی این پروژه‌ها در قالب سرمایه گذاری‌های گردشگری بر روی باغ‌ها، کوه‌ها، بافت تاریخی، خانه‌های ارزشمند در حال ثبت، شهر بازی، جا‌هایی بنا شده اند که نباید بنا می‌شدند و در نهایت بی قانونی و با چانه زنی ما بین سرمایه گذار و ارگان‌های مربوطه شکل گرفته اند و در این میان هرچه سرمایه گذار قدرتمند‌تر و پیگیرتر، مجوزش پر پیمان‌تر و تراکمش بیشتر بوده است.

بدشانسی مالک هتل آسمان در میان بحران‌های ساخت و ساز بی قانونی شیراز!

به نظر این معمار شیرازی این روش گرفتن مجوز همیشه وجود داشته و عموم طرح‌های به ویژه بزرگ از دل همین چانه زنی‌ها بیرون آمده که حاصل آن، این شهر مریض احوال است. اما در طرح هتل آسمان به علت موقعیت قرارگیریش در چشم انداز ارگ کریمخانی، این از بد شانسی مالک بوده که حاصل این زور آزمایی و چانه زنی در گرفتن مجوز‌ها، نتیجه ثمر بخشی برای سرمایه گذار نداشته و تخلفات هر روزه و عادی در شهر برای این طرح به بحران بدل گشته و اکنون همه مالک طرح را مقصر ثبت جهانی نشدن مجموعه زندیه می‌دانند و هیچ کس نامی از مجوز دهندگان، ناظران، شهرداری، میراث فرهنگی و سایر نهاد‌های مرتبط به میان نمی‌آورد.

نبود ضوابط و مقررات کافی برای ساخت و ساز / از دست رفتن فرصت‌های سرمایه گذاری

از نظر این معمار موفق و عضو هیات علمی دانشگاه آنچه مشخص است نبود ضوابط و مقررات کافی، تعدد ارگان‌های تصمیم گیری، تصمیم گیری‌های سلیقه ای، زیاده خواهی‌های سرمایه گذاران، مجوز‌ها بر پایه چانه زنی و وجود نداشتن چشم اندازی از آینده این شهر، عامل شکل گیری این قبیل طرح‌ها است و نهایتا اگر این طرح با همین ارتفاع افتتاح شود، و نماد بی خردی در عصر ما شود و یا آنکه با هر توافقی از ارتفاع آن کاسته، و نماد غلبه قانون بر زیاده خواهی شود، در هر دو صورت این شهر شیراز است که متضرر اصلی این روش نگاه و تعریف طرح است و شهروندانش به جای آنکه خوشحال از ورود سرمایه گذاران و تعریف طرح‌های جدید باشند و امید به رونق اقتصادی، کار آفرینی و اشتغال زائی داشته باشند، همیشه باید نگران از دست رفتن میراث فرهنگی و طبیعیشان به واسطه زیاده خواهی‌ها باشند.

اولویتی مهمتر از ثبت جهانی مجموعه زندیه در شرایط فعلی

اما! مهدی پارسایی دیگر معمار و استاد دانشگاه و پژوهشگر صاحب نام شیرازی که تحقیقات بسیاری در عرصه میراث فرهنگی و معماری دارد و از جمله کسانی است که به عنوان یکی از مجریان ثبت مجموعه جهانی زندیه موقع تکمیل پرونده فعالیت داشته و از جمله کسانی بود که موقع ساخت هتل آسمان سعی می‌کرد مانع برافراشته شدن آسمان در حریم ارگ کریم خان باشد و سعی او هم مانند دیگران به نتیجه نرسید و تلاش شان برای تخریب طبقات قوقانی آسمان بی نتیجه ماند. با وجود این پیشنیه برای ثبت جهانی مجموعه زندیه حالا معتقد است در شرایط فعلی اولویتی مهمتر از ثبت جهانی مجموعه زندیه وجود دارد.

از نظر این پژوهشگر میراث فرهنگی بررسی این موضوع که چه کسی و چرا مجوز به هتل آسمان در آن مکان و با این تعداد طبقات داده هم اکنون اولویت ندارد، هرچند حادثه آتش سوزی در آن خیابان باریک و پر تراکم گواه اشتباه دادن مجوز به چنین بنایی شد، او امیدوار است نظر کارشناسی کاملا شفاف، علمی و مبتنی بر منطق و آینده نگری باشد و تحت تاثیر نهاد‌های مختلفی که در پا برجاماندن این هتل ذینفع هستند از جمله شرکت‌های بیمه قرار نگیرد.

به نظر مهدی پارسایی معمار شیرازی موضوعی که به عنوان حق و مطالبه عمومی می‌تواند در شرایط فعلی مطرح شود این است که کارشناسان به صورت شفاف با ذکر نام و عنوان کارشناسی و تخصصی که دارند خود را معرفی و نظرشان را اعلام کنند و تبعات تصمیمی را که می‌گیرند برعهده بگیرند، چون این ساختمان با هر حادثه‌ای می‌تواند تبعات گسترده به عناوین مختلف با توجه به محدود بود خیابان رودکی داشته باشد و تراکم ساختمان‌ها داشته باشد.

این عضو هیات دانشکده معماری درباره اهمیت شفاف سازی تصمیم گیری درباره آینده هتل آسمان در گفت‌وگو با خبرنگار گروه استان هایباشگاه خبرنگاران جوان از شیراز، با اشاره به زلزله‌های ویرانگر تاریخی شیراز و زلزله چند سال اخیر ایران اظهار کرد: روی دادن چنین حادثه‌ای می‌تواند فاجعه بار باشد و هر حادثه دیگری همچون آتش سوزی که هتل آسمان تجربه کرد، می‌تواند نتایج تلخ و غیر قابل جبرانی داشته باشد و مطمئنا کسانی که درباره سرنوشت هتل آسمان تصمیم می‌گیرند به این موضوع هم توجه دارند.

او درباره مقاوم سازی بنا گفت: نمی‌دانم این ادعا تا چه اندازه می‌تواند علمی و عملی شود، ولی خوب می‌دانم چنین ادعا‌هایی هنوز در کشور ما امتحانش را پس نداده است و سبک کردن ساختمان برای ایمن سازی با شرایطی که دیدیم با ۲ یا ۳ طبقه امکان پذیر نخواهد بود.

این پژوهشگر میراث فرهنگی با توجه به علاقه و تحقیقات گسترده‌ای که در زمینه میراث فرهنگی دارد، گفت: به خوبی از ارزش و اهمیت سرمایه گذاری در عرصه گردشگری واقف هستم و می‌دانم باید قدردان سرمایه گذاری که در این راه قدم می‌گذارد باشیم اما! در هر شرایطی اولویت‌ها را باید در نظر گرفت. زمانی ثبت جهانی مجموعه زندیه اولویت بود و حالا امنیت جانی همه گردشگران و کسانی که در حوالی هتل آسمان هستند.

حالا باید منتظر بود و دید تصمیم گیران آینده هتل آسمان با چه اولویت‌هایی سرنوشت این هتل پرحاشیه را تعیین می‌کند.