به گزارش خبرنگار گروه اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی «شیرازه»، کودک پیش از آن‌که زبان بگشاید، مهر را می‌فهمد. نخستین آغوش، نخستین نگاه و نخستین لبخند، سنگ‌بنای روان کودک را می‌سازند. شاید به همین دلیل است که روان‌شناسان امروز «مهر مادری» را همانند واکسنی می‌دانند که کودک را در برابر بسیاری از آسیب‌های روانی واکسینه می‌کند. اما این مهر چگونه عمل می‌کند؟ چه زمانی باید تزریق شود؟ و اگر نباشد، چه عوارضی به دنبال دارد؟

بشر از دیرباز به نقش ویژه و یگانه مادر و مادرانگی در هستی پی برده و آن را تکریم کرده است. در فرهنگ‌های کهن و اساطیری، حضور ایزد بانوان، یعنی خدایانی از جنس زن، بسیار مشهود است. همچنین، باور به مادر، خدایانی که مظهر مهرورزی و زایش بودند، جایی تأمل و تفکر دارد!

توجه به این نکته که دستور نیکی‌کردن به پدر و مادر در قرآن، بلافاصله پس از فرمان به پرستش خدای یگانه، اهمیت موضوع والدین را پر رنگ می‌کند و نکته مهم‌تر و پررنگ‌تر اینکه خداوند در بیان حق پدر و مادر بر فرزند، اشاره به دشواری‌های مادر در دوران بارداری و وضع‌حمل و شیردادن می‌کند «احقاف ۱۵؛ لقمان ۱۴»  و این مطلب حکایت از جایگاه والای مادر در بینش اسلامی دارد.

بی‌سبب نیست که پیامبر اکرم «ص»، بهشت را زیر پای مادران دانسته است. این آموزه‌های بصیرت‌بخش به‌خوبی قدر و منزلت مادر در نگاه الهی را نشان می‌دهد.

به نظر می‌رسد، سِرِّ مادرانگی همان نقش عاطفی و مهرورزانه زنان و مادران در زندگی است که دنیای خشن مردانه عمیقاً نیازمند آن است. به‌راستی، تصور دنیای بدون زن و مادر هولناک می‌نماید!

چرا مهر مادر به کودک همچون واکسن عمل می‌کند؟ در حقیقت برخی والدین به سبب احتمال انتقال بیماری به فرزند، از بوسیدن او خودداری می‌کنند، درحالی‌که بوسیدن، می‌تواند فواید بسیار زیادی داشته باشد. مطالعه‌های جدید نشان داده، فواید بهداشتی بوسیدن کودکان «مخصوصاً توسط مادر» بر سلامت آن‌ها در سال‌های آینده نیز تأثیرگذار است.

بررسی‌ها نشان داده، مهر و محبت و بوسه‌های مادرانه، هورمون‌های استرس کودک را کاهش می‌دهد و مادرهای مهربانی که فرزندشان را زیاد می‌بوسند با این کار فواید بهداشتی بسیار زیادی برای فرزند دلبندشان فراهم می‌کنند.

نتایج یک مطالعه جدید نشان داده است که تجربه‌های اولیه دوران کودکی می‌تواند از طریق تأثیر بر احتمال التهاب مزمن در بدن و واکنش سیستم ایمنی که خط مقدم دفاع بدن در برابر بیماری‌هاست، اثر ماندگاری بر سلامت بدن داشته باشد.

این مطالعه نشان می‌دهد در آغوش گرفتن، بوسیدن و ابراز محبت توسط مادران می‌تواند به کاهش استرس کودک و فرونشاندن هورمون‌هایی که در ایجاد التهاب در بدن نقش دارند، کمک کند. پس چرا مهر مادر برای کودک واکسن نباشد؟!

کمبود محبت و مهر مادری به فرزند چه اختلالاتی به دنبال دارد؟

کمبود مهر و محبت در کودکی یا به‌عبارت‌دیگر غفلت عاطفی دوران کودکی، عدم موفقیت والدین به‌خصوص از جانب مادران در پاسخگویی به نیازهای عاطفی کودک است. غفلتی محسوب می‌شود که این نوع از غفلت می‌تواند عواقب طولانی‌مدت و همچنین، پیامدهای کوتاه‌مدت و تقریباً فوری بدی داشته باشد.

غفلت عاطفی، لزوماً سوءاستفاده عاطفی کودکان نیست. سوءاستفاده یا آزار عاطفی اغلب عمدی است؛ یک انتخاب هدفمند است و در آن فرد آزارگر یا سوءاستفاده‌گر، به شیوه‌ای عمل می‌کند که باعث آسیب‌رساندن به کودک می‌شود.

درحالی‌که غفلت در عدم محبت به کودک به‌صورت ناخودآگاه و ناخواسته به کودک ضربه می‌زند. باگذشت زمان و ادامه‌یافتن این غفلت‌های عاطفی، کودک می‌فهمد که نیازهای عاطفی‌اش مهم نیستند و دیگر به دنبال دریافت حمایت ازمراقبینش و مخصوصاً از مادر نخواهند بود. یعنی بعد از اینکه کودکان متوجه می‌شوند احساساتشان و نیازهایشان برای مراقبین مهم نیست، احساسات و خواسته‌هایشان را با آن‌ها دیگر در میان نمی‌گذارند. پس مادران مراقب باشند!

شایع‌ترین علائم غفلت عاطفی در کودکان عبارت‌اند از: 

• افسردگی

• اضطراب

• بی‌عاطفه بودن

• بیش‌فعالی

• پرخاشگری

• عزت‌نفس پایین

• اعتیاد به مواد مخدر و الکل و..

• اجتناب از دوستان و فعالیت‌ها

• اجتناب از صمیمیت یا نزدیکی عاطفی

• عدم پیشرفت

 رایج‌ترین عوارض کمبود محبت در کودکی که در بزرگسالی نمود می‌کند، شامل موارد زیر است: 

• اختلال استرس پس از سانحه

• افسردگی

• افزایش احتمال ابتلا به اختلالات خوردن

• احساس پوچی

• احساس گناه و شرم

• پرخاشگری

• مشکلات اعتمادکردن به دیگران

• اجتناب از احساسات

• اجتناب از صمیمیت با دیگران

پس مراقب فرزندان باشیم!

نویسنده: فریبا صادقی دوست
استاد دانشگاه علوم قرآنی شیراز